كلينيكال پاتولوژي دامپزشكي- دودمان گلبولهاي خون

دودمان گلبولهاي خونblood cell lineage توليدوساخته شدن سلولهاي خوني را هموپوئيزيس hemopoiesisمينامند.در جنين و قبل از تولد خونسازي ابتدادر كبد و طحال و سپس در تيموس و غددلنفاوي و مغز استخوان قرمز انجام ميشود در دوهفته اول زندگي جنيني گلبولهاي قرمز اوليه تشكيل ميشوند در دوماهگي گرانولوسيتها و مگاكاريوسيتها ظاهر ميشوند در ماه چهارم لنفوسيتها ودر ماه پنجم منوسيتها توليد ميشوند .بعد از تولد توليد اغلب گلبولها محدود به مغز قرمز استخوان ميشود در جواني مغز استخوان خونساز يعني مغز قرمز در استخوان پهن جمجمه جناغ دنده ها مهره ها و لگن vertebrae, ribs, hips, skull and sternum. ونيز در استخوانهاي طويل بازوها و ساقهاقرار دارد اما مقداري سلولهاي سفيد خوني در بافتهاي لنفاوي توليد ميشوندهمه تيپهاي عناصر تشكيل دهنده خون از يك نوع سلول واحد بنام stem cell سرچشمه ميگيرند كه شامل pleuripotential cells or hemocytoblasts ميباشند .از زمان تولد تا 5سالگي مغز استخوان در تمام استخوانها فعاليت دارد و سلولهاي خوني را توليد ميكند از 5سالگي تا 18 سالگي مغز استخوان خونساز در استخوانهاي پهن و طويل است از 18 سالگي به بعد مغز استخوان خونساز فقط در استخوانهاي پهن استمغز استخوانماده نرم قرمز یا زرد رنگی است که مجرای میانی استخوان یا حفره‌های بافت اسفنجی را پر می‌کند. مغز استخوان از بافت پیوندی است که در آن سلولهای چربی فراوان و سلولهای پیوندی و تارهای پیوندی و مویرگها و سلولهایی بنام میلوگونی وجود دارد. میلوگونیها مولد گلبولهای قرمز و گلبولهای سفید هستنددر اسکلت سه نوع استخوان ، پهن و کوتاه و دراز وجود دارد.مغز استخوان بافت نرم و پرعروقی است که بر روی آن سلولهای مختلف خونی ، خونساز و چربی قرار دارد. مغز استخوان حفره مرکزی استخوانها را پر می‌کند. مغز استخوان به دو صورت مغز قرمز و مغز زرد دیده می‌شود که اولی عمدتا از سلولهای خونساز تشکیل شده و بافت میلوئید نیز خوانده می‌شود و دومی عمدتا حاوی سلولهای چربی است.در مرحله جنینی و پس از تولد تا مرحله بلوغ همه استخوانها حاوی مغز قرمز می‌باشند ولی در بزرگسالان مغز قرمز محدود به مهره‌ها ، استخوانهای جناغ ، دنده‌ها و استخوانهای جمجمه می‌باشد و در بقیه جاها با مغز زرد جایگزین می‌شود. اصولا تمام مغز استخوانهای بدن تا دوران بلوغ خونسازی می‌کنند اما مغز استخوان دراز بعد از سن بیست سالگی به بافت چربی تبدیل شده و دیگر عمل خونسازی را انجام نمی‌دهد. از این پس فقط مغز استخوانهایی نظیر مهره‌ها ، جناغ سینه ، دنده‌ها عمل خونسازی را انجام می‌دهند. به تدریج که سن زیاد می‌شود قدرت سازندگی مغز استخوان نیز کاهش می‌یابد و در سنین پیری کم خونی مختصری نمایان می‌گردد. مغز استخوان در واقع جزء دستگاههای خون ساز بدن محسوب می‌شود.در بزرگسالان اندام خونساز مغز استخوان است اما در جنین کبد نیز به این کار اشتغال دارد. در چند هفته اول زندگی جنین گلبولهای سرخ در کیسه زرده ساخته می‌شوند و در اواسط آبستنی عضو اصلی سازنده گویچه سرخ کبد است. در عین حال تعداد قابل ملاحظه‌ای گلبول قرمز نیز توسط طحال و غدد لنفاوی ساخته می‌شود. در ماههای آخر آبستنی و پس از تولد گلبولهای قرمز اساسا بوسیله مغز استخوان ساخته می‌شود.سلولهای مغز استخواندر مغز استخوان سلولهایی به نام سلولهای ریشه‌ای چند ظرفیتی وجود دارد که دو نوع سلول از آنها جدا می‌شود.· سلولهای رده لنفوئیدی که لنفوسیتهای نوع B و T را می‌سازند.· سلولهای رده میلوئیدی که این سلولها در مسیر تکاملی خود تبدیل به چندین نوع سلول می‌شوند. این سلولها از آن جهت که در محیط کشت قادر به تشکیل کلنی هستند به نام واحدهای کلنی ساز (CFU) شناخته می‌شوند این سلولها عبارتند از:1. سلولهای کلنی ساز که رده مگاکاریوسیتی را می‌سازند و در نهایت پلاکتها را بوجود می‌آورند.2. سلولهای کلنی ساز که رده‌های گرانولوسیت و مونوسیت را می‌سازند.3. سلولهای کلنی ساز که رده ائوزینوفیلی را می‌سازند.4. واحد کلنی ساز سازنده رده بازوفیلی.5. واحد کلنی ساز که رده اریتروئیدی را می‌سازند. این سلولها در نهایت گلبولهای قرمز را بوجود می‌آورند.دودمان گلبول قرمزگویچه‌های سرخ از سلولهای اولیه‌ای به نام پرواریتروپلاست بوجود می‌آیند.واحد کلنی ساز رده اریتروئیدی طی سپری شدن مراحلی که نامعلوم است و در اثر عاملهای رشد مختلف به پرونورمربلاست تبدیل می‌شود که اندازه بزرگ و هسته بزرگ دارد.این سلول سپس به مزومربلاست بازوفیلی که اندازه و هسته کوچکتری دارد تبدیل می‌شود. ساخته شدن هموگلوبین در این سلولها شروع می‌شوداین سلولها به نورموبلاستهای پلی کروماتوفیلیک که نسبت به نورموبلاستهای بازوفیلی اندازه کوچکتر و هسته کوچکتری دارند تبدیل می‌شوند.هسته در این سلولها چروکیده شده ولی ساخته شدنه هموگلوبین ادامه می‌یابد و سیتوپلاسم دچار چند رنگی است. چند رنگی به علت اختلاط رنگ بازوفیل و هموگلوبین است و اصطلاح پلی کروماتوفیلی از همین جا ناشی می‌شود. سلولهای فوق به نورموبلاستها تبدیل می‌شوند و سرانجام پس از اینکه سیتوپلاسم سلولهای نورموبلاست از هموگلوبین اشباع شد هسته را از دست داده و به سلولهای رتیکولوسیت تبدیل می‌شوند. رتیکولوسیتها دارای منظره مشبک هستند و به همین دلیل رتیکولوسیت نامیده می‌شوند.رتیکولوسیتها که واجد عمل هموگلوبین سازی هستند بزرگتر از اریتروسیتها بوده و دیاپدز از دیواره مویرگها عبور می‌کنند و وارد جریان خون می‌شوند. رتیکولوسیتها سپس تبدیل به اریتروسیتها یا گلبولهای سرخ می‌گردند. تعداد رتیکولوسیتها در خون نشانه میزان تشکیل اریتروسیتها در مغز استخوان است. اریتروپوئز یا بلوغ گلبولهای سرخ بطور طبیعی به وجود موادی نظیر ویتامین B12 و اسید فولیک نیازمند است عوامل موثر در خونسازی نقش ویتامین B12 بیشتر از اسیوفولیک است و موسوم است به عامل خارجی خونسازی موجود در آن را در محیط خارج و از طریق غذا دریافت می‌کند و ویتامین B12 یا عامل خارجی فقط در حضور یک موکوپروتئین به نام عامل خونسازی داخلی که از غدد معدی ساخته می‌شود جذب می‌گردد. کمبود ویتامین B12 و یا عامل داخلی سبب عدم بلوغ گویچه‌ها سرخ شده و بدین ترتیب سلولهای نابالغی با عمر کوتاه گردش می‌کنندHemocytoblast= اشكال اوليه سلولهاي خونيProerytroblast=گلبول قرمز هسته دار اوليه.=polychromatic erythroblast گلبول قرمز هسته دار چند رنگي كه در مغز استخوان وجود داردErythrocytes=تمام گلبولهاي قرمز موجود در خونMyeloblast= سلولهاي تك هسته اي بدون دانه هاي سيتوپلاسمي مغز استخوان كه بعدا ميلوسيتها را بوجود مي اورند به عقيده بعضي از خونشناسان سلول بوجود اورنده اريتروبلاستها نيز هستندprogranulocyte-گلبولي از خانواده گرانولوسيتها كه داراي يك هسته بزرگ بوده و دانه هاي واضحي در سيتوپلاسم ان ديده نميشودBasophil=گلبولهاي سفيدي كه در رنگ اميزي علاقه به رنگ بازي كه ابي است دارند بازوفيل نوعی گلبول سفید است كه دارای هسته لبوله است داخل سیتوپلاسم سلول پر از دانه های آبی متمایل به سیاه که دانه ها حتی روی هسته را می پوشاند.Eosinophil نوعی گلبول سفید است دارای هسته دولبه, داخل سیتوپلاسم سلول دانه های نارنجی دیده می شود ائوزينوفيل گلبولهاي سفيدي است كه در رنگ اميزي علاقه به رنگ ائوزين كه قرمزاست دارندNeutrophilگلبولهاي سفيدي كه در رنگ اميزي علاقه اي به رنگ ندارند و خنثي هستند نوتروفيل نوعی گلبول سفید است . كه یک هسته چند لوبه دارد بطوریکه لوب ها توسط یک رشته کروماتین بهم وصل می شوند-granolocytesهر ياخته اي كه داراي دانه باشد مانند گلبولهاي سفيد نوتروفيل ائوزينوفيل و بازوفيل—leukocyteگلبول سفيد خونagranulocytes—گلبول سفيد بيدانهLymphocytes نوعی گلبول سفید است .باهسته یک پارچه ,هسته90 درصد حجم سلول را اشغال کرده است گلبولهاي سفيدي كه به تعداد زيادي در بافتهاي لنفاوي وجود دارندMonocytes=گلبولهاي سفيدي كه داراي منو يعني يك هسته ميباشندنوعی گلبول سفید است,هسته سلول بزرگ , کلیوی شکل , یا لوبیائی شکل است. کروماتین هسته ظریف است-lymphoblastسلول سازنده لنفوسيت-monoblastسلول سازنده منوسيت= megakaryoblastمگاكاريوسيت نابالغ سلول سري ترمبوسيت كه سازمان كروماتيني هسته ظريف داشته باشد--thrombocytesترومبوسيتها - پلاكتها