قيف شيشه اي
ابزار مخروطي شكل است كه در قسمت پايين آن لوله باريك و بلندي قرار دارد. نوك اين لوله مورب است. شيشه بدنه قيف معمولاً 60 درجه است.
كاربرد: از قيف براي انتقال محلول از ظرفي به ظرف ديگر استفاده مي شود (به عنوان مثال براي انتقال محلول از ظرفي به بورت، استوانه مدرج، بالن پيمانه اي، قيف شيردار، ارلن و… از قيف استفاده مي شود) براي اين كار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ريخته سپس به كمك قيف تمـيز به ظرف دلخواه منتقل مي شود.
- از قيف براي جدا كردن مايع از جامد نيز مي توان استفاده كرد. اين كار در شيمي تجزيه وزني براي صاف كردن رسوبها از اهميت ويژه اي برخوردار است.
طرزكار: براي اين كار نخست بايد قيف راشست و خشك كرد سپس كاغذ صافي متناسب با قيف و با ذره هاي رسوب برگزيد (كاغذ صافي با قيف مناسب است كه پس از قرار دادن در قيف حدود 5/0 تا 5/1 سانتي متر از لبه قيف پايينتر باشد ـ و زماني متناسب با ذره هاي رسوب است كه آب زير صافي كاملاً زلال باشد.
براي گذاشتن كاغذ صافي در قيف ابتدا بايد آن را چندين بار تا كرد، به شكل قيف درآورد و در آن گذاشت. براي اين كه كاغذ به قيف بچسبد بايد آن را خيس كرد و با انگشت تميز كاغذ صافي را كاملاً به جداره قيف چسباند. اگر كاغذ صافي كاملاً به قيف نچسبد و حبابهاي هوا بين كاغذ و جداره داخلي قيف بماند عمل صاف كردن كند مي شود.
قیف جدا کننده
وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا میکند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک میشود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج میگردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا میکند.
قطره چكان
وسيله اي شيشه اي يا پلاستيكي است كه يك طرف آن داراي حباب لاستيكي قابل ارتجاع و طرف ديگر آن يك ميله شيشه اي (يا پلاستيكي) با نوك بسيار باريك است طول لوله قطره چكان با ارتفاع دهانه ظرف محتواي مايع مورد استفاده متناسب مي باشد و از چند سانتي متر تجاوز نمي كند.
كاربرد: معمولاً از قطره چكان براي ريختن معرفها (فنل فتالئين، تورنسل، هليانتين) و يا برداشتن محلول هايي كه بخار سـمي توليد مي كنند (مانند: اسيد كلريدريك غليظ، آب برم، آمونياك و…) و يا محلول هايي كه احتمال خطر آنها هنگام ريختن به دست و لباس زياد است (مانند: محلول اسيد سولفوريك غليظ يا اسيد نيتريك غليظ) استفاده مي كنند.
* در ظرف هاي قطره چكاني تيره رنگ، معمولاً بايد موادي را ريخت كه در اثر جذب نور تجزيه و يا تغيير مي كنند (مانند پرمنگنات پتاسيم، پراكسيدهيدروژن، اسيد نيتريك غليظ و…)
* در ظرف هاي قطره چكاني يا ظرف هاي درپوش ديگر، هيچ گاه نبايد محلول سود يا پتاس ريخت، زيرا این نوع مواد، هنگام تبخير و خشك شدن درِ ظروف را مسدود مي كنند و جدا كردن آنها بسيار دشوار خواهد بود.
طرز كار: هنگام كار كردن با قطره چكان ابتدا با فشار دادن به لاستيك، هواي درون ميله شيشه اي را بايد خالي كرد و آن را به داخل مايع قرار داد. سپس با برداشتن فشار از روي لاستيك، مايع را به طرف ميله شيشه اي كشيد. پس از بالا كشيدن مايع، از مايع داخل آن، براي آزمايش استفاده كرد.
انواع بالن
1- ته گرد: كه توانايي حرارت هاي بسيار بالا رادارد .
2- ته صاف: كه توانايي حرارت هاي بسيار بالا را ندارد اما قابل ايستادن است.
3- بالن حجمي: ظرفي شيشه اي با گردن باريك و دراز است كه بر روي آن خطّ نشانه حلقوي وجود دارد. گنجايش بالن حجمي با عددي كه بر روي آن نوشته شده است مشخص مي شود كه حدّ آن همان خط نشانه است.
بالن حجمی
كاربرد: بالن حجمي براي 2 منظور به كار مي رود: يكي براي رقيق كردن محلول با غلظت معين، ديگري براي تهيه محلول هاي سنجيده يا استاندارد.
طرز استفاده: بالن حجمـي را معمولاً با قيفـي كه در دهانه آن قـرار مي گيرد، بايد پر كرد. نخست مي توان مايع يا محلول را با سرعت تا رسيدن سطح آن به نزديك خط نشانه در بالن حجمي ريخت براي پر كردن بالن تا خط نشانه، بهتر است از قطره چكان كمك گرفت و با ريختن قطره قطره محلول موردنظر آن را به طور دقيق به خط نشانه رسانيد (اين عمل را اصطلاحاً به حجم رسانيدن مي نامند). براي دقت بيشتر بايد انحناي سـطح مايع يا محلول بر خطِ نشانه مماس باشـد. در اين حالت بايد چشم را طوري نگاهداشت كه نيم دايره خط نشانه سمت آزمايش كننده، نيمه ديگر خط نشانه پشتي را كاملاً بپوشاند (ديده نشود). چون از بالن حجمي براي سنجش هاي دقيق استفاده مي شود، رعايت اين نكته بسيار ضروري است
استوانه مدرج
لوله شيشه اي استوانه اي شكل، مشابه لوله آزمايش است كه در پايه اي از جنس پلاستيك جاي مي گيرد و يا عموماً داراي پايه پهن شيشه اي است كه مي تواند آن را روي ميز به طور قائم نگهدارد. لبه آن مانند بشر، برگشتگي شيارمانندي براي خالي كردن محلول دارد. تفاوت درجه بندي آن با بورت و پيپت در اين است كه درجه هاي كوچكتر آن در پايين قرار دارد.
كاربرد: ابزاري است كه در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي رود.
طرز استفاده: استوانه مدرج را بايد در جاي كاملاً صاف و مسطح قرار داد و هنگام ريختن يا برداشتن محلول، پايه آن را با دو انگشت محكم نگهداشت تا از افتادن و شكستن آن جلوگيري شود.
چند نكته: چون استوانه مدرج، برخلاف لوله آزمايش جاي خاصي ندارد. از اين رو بايد بي درنگ پس از انجام كار، آن را دور از دسترس، در جاي امني قرار داد. اگر لبه استوانه مدرج پريده باشد، نبايد آن را دور انداخت. زيرا با استفاده از لوله هاي پلاستيكي شفاف و مناسب مي توان از آنها دوباره استفاده كرد. براي اين منظور مي توان قسمت شكسته آن را با سوهان صاف كرد و حلقه اي از لوله پلاستيكي مناسب به لبه آن وصل و با باريك كردن يك گوشه لوله پلاستيكي از آن استفاده كرد. از استوانه مدرجي كه ارتفاع آنها در اثر شكسته شدن، خيلي كوتاه شده باشد، براي اندازه گيري چگالي مايع ها (آب، نفت، جيوه…) مي توان استفاده كرد.
بشر
بشر يا ليوان آزمايشگاهي وسيله استوانه اي شكل است كه در اندازه هاي مختلف از شيشه و يا پلاستيك ساخته مي شود.
كاربرد: بشـر ممكن است ساده يا مدرج باشـد. از بشر مدرج اغلب براي برداشتن حجم معيني ازمايع ها هم استفاده مي شود. از بشر مدرج يا ساده، براي برداشتن مايع ها، گرم كردن محلول ها (از جنس شيشه اي) تهيه محلول، حل كردن مواد، انتقال محلول، رسوب گيري،تهيه مواد و غيره استفاده مي شود
طرز كار: پيش از هر كاري بايد بشر را شست. براي شستن بشر بايد با لوله شوي جداره داخلي و خارجي بشـر را ساييد تا مواد چسبنده به آن جدا شود، سپس آن را با آب معمولي شست. بسته به نوع كار مي توان بشر را مانند بورت يا پيپت شست و شو داد (يعني شستن، آب كشيدن با آب معمولي، كُر دادن با آب مقطر، كر دادن با محلول موردنظر كه بايد در بشر ريخته شود)
بيرون بشـر را پس از شست و شـو بايد با دسـتمال تميز خشك كرد، براي خشك كردن داخل آن مي توان از اين روش استفاده كرد:
- بشر را روي سه پايه و توري نسوز گذاشت و شعله چراغ گاز را دور تا دور گرداند. (شعله را نبايد داخل بشر برد زيرا اين عمل سبب شكستگي آن مي شود) تا كاملاً داخل آن خشك شود. بشر را باید تا مدتي به همان حال بايد باقي گذاشت تا سرد شود.
اسپاتول
ابزار چيني يا فلزي است كه داراي 2 قسمت مي باشد، يكي دسته و ديگري تيغه. كه كمي پهنتر است. از اسپاتول براي نرم كردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده مي شود. لازم است يادآوري كنيم كه مواد شيميايي را نبايد با دست برداشت. براي برداشتن مواد ابزاري مانند: اسپاتول، انواع قاشق هاي چيني و پلاستيكي و يا فلزي را بايد به كار برد.
بورت
بورت وسيله اي شيشه اي به صورت لوله دراز و باريك است كه در انتهاي زيري آن محلي براي خارج شدن محلول وجود دارد. بورت معمولا برحسب ميلي ليتر درجه بندي و هر ميلي ليتر نيز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسيم مي شود.
كاربرد: در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي رود.
طرز استفاده: شير شيشه اي بورت را همواره بايد با انگشتهاي دست چپ گرفت و باز و بسته كرد. برتري اين كار در اين است كه شير به طرف داخل فشرده مي شود و از شُل شدن آن و چكه كردن مايع از بورت جلوگيري مي كند. درصورتي كه با گرفتن شير بورت با دست راست، شير به تدريج به طرف بيرن كشيده مي شود و در اين صورت احتمال دارد محلول از بورت چكه كند.
* هنگام استفاده از بورت بايد آن را شست. براي شستن آن به ترتيب از آب معمولي داغ. آب و صابون و سولفوكروميك (مخلوطي مناسب از دي كرومات پتاسيم و اسيد سولفوريك) استفاده مي كرد. نشانه تميز شدن بورت اين است كه قطره هاي آب به جداره داخلي آن نچسبد. پس از شستن بورت ابتدا بايد آن را با آب معمولي، آب كشيد و سپس با آب مقطر (كُر) داد. با اين عمل محلول قبلي از بورت خارج مي شود. اما براي خارج كردن آب مقطر آغشته به جدار داخلي بورت، بايد آن را يكبار با محلول مورد آزمايش نيز كُر داد. بيرون بورت را بايد با دستمال تميز خشك كرد. اين عمل به بهتر خوانده شدن درجه هاي بورت كمك مي كند.
- بايد توجه داشت كه هنگام پر كردن بورت لوله باريك پايين بورت (پس از شير بورت) كاملاً پر از مايع بوده و حباب هوا نداشته باشد. اگر بورت داراي شير شيشه اي است، با باز و بسته كردن ممكن است حباب هوا خارج نشود. در اين صورت، براي خارج كردن حباب هوا بايد نوك باريك بورت را در داخل مايع گذاشت و شير بورت را باز كرد و با مكيدن از دهانه بالايي بورت، قسمت باريك آن را از مايع پر كرد.
بالن تقطیر
(بالن با لوله جانبي): بالن تقطير مانند بالن ته گرد است، با اين تفاوت كه در گردن آن يك لوله جانبي توخالي و باريكي وجود دارد كه محل خروج مواد گازي است.
كاربرد: از بالن تقطير، علاوه بر تقطير مايع ها، مي توان در تهيه آب مقطر، تهيه اتيلن (آبگيري از الكل) تهيه گازهاي استيلن، هيدروژن، كلر، دي اكسيدگوگرد، دي اكسيدكربن و غيره استفاده كرد.
طرز استفاده: ابتدا بايد مانند هر ظرف شيشه اي آزمايشگاهي، بالن را شست. براي اين منظور بايد مقداري آب داخـل آن ريخت و با درپوش پلاسـتيكي يا با كف دست، دهانه آن را بست، سپس با تكان دادن، آن را شست و شو داد. در صورت تميز نشدن مي توان عمل شستن را طبق معمول با آب و با صابون و يا مواد شيميايي و با استفاده از لوله شوي ادامه داد تا مواد چسبيده به جداره و ته آن كاملاً جدا شود. پس از شستن بايد بيرون آن را با دستمال خشك كرد. براي خشك كردن داخل آن مانند بالن ته گرد به كمك گرم كردن، آن را خشك كرد.
ارلن
ارلن (يا ارلن ماير) ظرف مخروط شكلي است كه در اندازه هاي متفاوت درست مي شود و قسمت بالاي آن باريكتر و اندكي برگشته و قيفي شكل است، بدينوسيله هم مي توان از ريختن مايع به بيرون جلوگيري كرد و هم مي توان مايع را به داخل آن آسانتر ريخت.
كاربرد: ارلن ممكن است ساده يا مدرج باشد. از نوع مدرج آن براي برداشتن حجم معيني از مايع يا تعيين تقريبي حجم مايع استفاده مي شود اما نوع ساده آن براي استفاده از كارهاي گوناگون مانند گرم كردن مايع ها است.
افزون بر آن يك نوع از ارلن داراي لوله جانبي است و به ارلن تخليه موسوم است، براي صاف كردن با خلأ و نيز تهيه مواد گازي و غيره استفاده مي شود.
* همان نكته هاي گفته شده درباره بشر (از قبيل شستن و گرم كردن و…) نيز در مورد ارلن رعايت شود.
کپسول چینی
كپسول چيني، ظرف ته گرد كاسه مانندي است كه دهانه بازي دارد. در لبه آن مانند بشر شياري وجود دارد كه به آسان ريختن مايع از آن كمك مي كند.
كاربرد: تبخير سريع محلول ها، ذوب كردن مواد (موم، پارافين و …) گرفتن آب تبلور. استفاده به عنوان ظرف توزين. براي معين كردن قابليت حل شدن مواد.
*شكسته هاي كپسول چيني را هم مانند بوته چيني نبايد دور ريخت (در تهيه اتيلن كاربرد دارد)
طرز استفاده: تبخير سريع محلول ها: براي اين كار كپسول را روي سه پايه و توري نسوز مي گذارند و گرما مي دهند. اگر هدف از تبخير محلول، خشك شدن آن و جدا كردن ماده جامد باشد، در آخر هر كار بايد كپسول را با پنس بوته نگهداشت و با همزن، محلول را همزد تا ذره هاي آن به بيرون پرتاب نشود.
هاون چيني
هاون چيني شبيه كپسول چيني است كه ضخامت بدنه آن بيشتر است و لبه آن ممكن است صاف باشد. اين ابزار داراي دسته اي است كه آن هم از جنس چيني مي باشد و از آن براي خرد كردن و نرم كردن مواد استفاده مي شود.
كاربرد: اجسـام و مواد بسـيار سـخت با عمل ساييدن در هاون به صورت كاملاً نرم و پودر شده درمي آيند.
طرز كار: ضمن كار كردن با هاون بايد آن را با دست چپ محكم نگهداشت و با دست راست دسته آن را به صورت چرخشي در هاون گرداند و فشار به آن وارد كرد تا در اثر چرخيدن مواد، ساييده و نرم شوند.
در پايان آزمايش، پس از پودر كردن مواد، بايد هاون و دسته آن را كاملاً تميز و خشك كرد. براي اين كار از لوله شـوي بايد استفاده كرد. اگر مواد چسبيده به هاون از طريق شست و شوي با آب جدا نشد، مي توان از اسيد رقيق براي تميز كردن هاون استفاده كرد. پس از پاك كردن فوري بايد هاون را آب كشيد و با دستمال تميز آن را خشك كرد و در جاي مطمئني قرار داد.
دسته هاون را نبايد روي ميز كار گذاشت. زيرا اين عمل سبب لغزيدن آن مي شود و در صورت افتادن و ضربه خوردن مي شكند. دسته هاون را هميشه بايد داخل هاون گذاشت. در مواقع ضروري اگر ناچار به برداشتن آن شديد، بايد آن را در جاي مطمئني قرار دهيد كه احتمال لغزيدن افتادن و شكستن آن وجود نداشته باشد.
دسيكاتور
ظرف شيشه اي شـبيه قابلمه است داراي 2 قسمت: قسمت پايين آن: محل قرار دادن ماده نم گير(كلريدكلسيم بي آب، اسيد سولفوريك غليظ، آهك، اكسيدفسفر «V ») است و قسمت بالاي آن كه به وسيله صفحه مشبكي از قسمت پايين جدا مي شود: محل قرار دادن بوته يا كپسول است و محتواي ماده اي است كه به منظور خشك كردن (جذب CO2 و H2O موجود در هوا) در دسيكاتور قرار داده مي شود.
طرز كار: هنگام كار كردن با دسيكاتور رعايت نكات زير لازم است: - چون سرپوش دسيكاتور لغزنده است، هنگام جابه جا كردن دسيكاتور، بايد سرپوش آن را با دست، محكم نگهداشت.
- لبه سرپوش دسيكاتور را با وازلين يا ماده چرب مخصوص كه سفت تر از وازلين است بايد چرب كرد تا محكم به دسيكاتور بچسبد و هوا نكشد. در ضمن در اثر چسبندگي زياد آن با قسمت بدنه، خطر ليز خوردن و افتادن آن كمتر مي شود.
- هنگام گذاشتن سرپوش دسيكاتور بايد لبه آن را به دهانه دسيكاتور نزديك كرد و روي دهانه به طرف جلو فشار داد تا درپوش همه دهانه را بپوشاند. هرگز نبايد مانند قابلمه، سرپوش را گذاشت و برداشت، زيرا به علت چرب بودن محل اتصال سرپوش و بدنه دسيكاتور انجام اين كار دشوار است و ممكن است در اثر بلند كردن سرپوش، بدنه دسيكاتور به همراه آن بلند شود و از درپوش جدا شود و به زمين بيفتد و بشكند.
- هنگامي كه بوته داغ در دسيكاتور گذاشته مي شود نبايد سرپوش دسيكاتور را فوري گذاشت. زيرا اگر بوته خيلي داغ باشد، پس از سرد شدن به علت تفاوت فشار بيرون و داخل دسيكاتور برداشتن درِ آن بسيار دشوار است.
جا لوله
براي قرار دادن لوله هاي آزمايش از اين وسيله استفاده مي شود.
پيپت
معمولا 2 نوع پيپت در آزمايشگاه به كار مي رود:
1- حباب دار 2- ساده يا مدرج. يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه (به صورت دايره سفيدرنگي) وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پيپت ساده، مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد.
كاربرد: ابزاري ست كه در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي روند.
طرز استفاده: براي پر كردن پيپت، نخست بايد آن را در قسمت گود محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود (در صورت كم بودن محلول در ظرف). وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، زيادي محلول را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج كرد و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
- شستشوي پيپت مانند بورت است.
پووار
از پووار براي مكش استفاده مي شود اما در صورتي كه مواد سمي باشند قبل از استفاده از پووار بايد از سالم بودن آن اطمينان حاصل كنيم و آن را با آب امتحان كنيم
طرز استفاده: دكمهA براي خالي كردن هواي داخل پووار است. دكمهB براي مكش مواد سمي است. دكمهE براي خالي كردن مواد مكش شده است.
كارهايي كه سبب شكستن ارلن و بشر مي شود
- گرما دادن شديد، هنگام خالي بودن ظرف
- گرما دادن شديد، هنگامي كه ظرف داراي ماده جامدي باشد.
- گرما دادن داخل ظرف با شعله چراغ گاز
- ريختن آب سرد بر روي آنها هنگامي كه داغ هستند.
- گرما دادن آنها با شعله مستقيم (بدون استفاده از توري نسوز)
- مرطوب بودن جداره آنها به هنگام گرما دادن.
سردكننده (مبرد) (Condenser)
وسيله اى است تقريبا شامل دو لوله، كه يك لوله داخلى است و يك لوله خارجى كه اين لوله خارجي لوله داخلى را در بر گرفته و بين جدار خارجى لوله داخلى و جدار داخلى لوله خارجى فاصله اى براى عبور مايع سرد كننده (معمولا آب سرد) وجود دارد.
روش كار به اين صورت است كه آب سرد از يك طرف لوله خارجى وارد و از طرف ديگر خارج ميشود و در اين بين مقدارىاز حرارت بخار كه از يك طرف لوله داخلى وارد شده را ميگيرد و بخار را سرد ميكند و بخار سرد شده به صورت مايع از يكي از دهانه هاى لوله داخلی (بسته به حالت قرار داشتن سرد كننده) بيرون مى‌آيد. از اين وسيله معمولا در عمل رفلاکس و همچنین
انواع تقطير استفاده ميشود.
یپت pipete
پیپت وسیله ی است برای برداشتن حجمهای مخلف و نسبتا کم از محلول ها کاربرد دارد و معمولا 2 نوع پيپت در آزمايشگاه به كار مي رود 1- حباب دار 2- ساده يا مدرج.
پیپت حبابدار:
يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود.
پیپت مدرج یا ساده:
مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد. پیپت مدرج برای برداشتن حجمهای غیر استاندارد مثلا 3 میلی لیتر یا حجمهای ممیز دار مثل دو و نیم و غیره به کار میرود.
۲نکته که باید هنگام استفاده از پیپت رعایت کرد:
- هنگام برداشتن محلول بايد نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود
- . براي خالي كردن بهتر پيپت، هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
قطره چکان Dropper
وسيله اي شيشه اي يا پلاستيكي است كه يك طرف آن داراي حباب لاستيكي قابل ارتجاع و طرف ديگر آن يك ميله شيشه اي (يا پلاستيكي) با نوك بسيار باريك است طول لوله قطره چكان با ارتفاع دهانه ظرف محتواي مايع مورد استفاده متناسب مي باشد و از چند سانتي متر تجاوز نمي كند.
كاربرد:
معمولاً از قطره چكان براي ريختن معرفها (فنل فتالئين، تورنسل، هليانتين) و يا برداشتن محلول هايي كه بخار سـمي توليد مي كنند (مانند: اسيد كلريدريك غليظ، آب برم، آمونياك و…) و يا محلول هايي كه احتمال خطر آنها هنگام ريختن به دست و لباس زياد است (مانند: محلول اسيد سولفوريك غليظ يا اسيد نيتريك غليظ) استفاده مي كنند.
توجه :
* در ظرف هاي قطره چكاني تيره رنگ، معمولاً بايد موادي را ريخت كه در اثر جذب نور تجزيه و يا تغيير مي كنند (مانند پرمنگنات پتاسيم، پراكسيدهيدروژن، اسيد نيتريك غليظ و…)
* در ظرف هاي قطره چكاني يا ظرف هاي درپوش ديگر، هيچ گاه نبايد محلول سود يا پتاس ريخت، زيرا از نوع مواد، هنگام تبخير و خشك شدن درِ ظروف را مسدود مي كنند و جدا كردن آنها بسيار دشوار خواهد بود.
پیپت (Pipet)
دو نوع پیپت وجود دارد (1) پیپت ساده و (2) پیپت مدرج، از پیپت برای برداشتن حجمهای مختلف و نسبتا کم استفاده میشود. براي پر كردن پيپت، نخست بايد نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود. وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، محلول اضافی را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج نموده و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
روش دیگر استفاده از مکنده است که بیشتر در مورد محلولهای خطرناک که مکش از طریق دهان خطرناک است از آن استفاده میشود.
پیپت مدرج:
مانند
بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند
بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد. پیپت مدرج برای برداشتن حجمهای غیر استاندارد مثلا 3 میلی لیتر یا حجمهای ممیز دار مثل دو و نیم و غیره به کار میرود.
پیپت حبابدار:
يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود.
روش استفاده از مکنده پلاستیکی:
مکنده پلاستیکی دارای 3 کلید است A، S، و E که بعد از نصب پیپت در محل خود بر روی مکنده مطابق شکل بالا برای برداشتن مایع
1- کلید A را فشرده و حباب لاستیکی را فشار میدهیم تا هوا خارج شود.
2- پیپت را وارد ظرف محتوی مایع نموده و وقتی سر پیپت به اندازه کافی داخل مایع شد کلید S را به آرامی فشار میدهیم تا بر اثر مکش حباب که در مرحله قبل فشرده و خالی شده مایع وارد پیپت شده و بالا بیاید (دقت کنید وارد مکنده نشود).
3- بعد از اینکه به اندازه لازم مایع وارد حباب شد پیپت را وارد ظرفی که میخواهیم مایع را داخل آن خالی کنیم نموده و کلید E را میفشاریم تا مایع داخل پیپت تخلیه شود.
پیپت اتوماتیک یا سمپلر:
در آزمایشگاههای تشخیص طبی و مجهز که آزمایشهای دقیق انجام میشود معمولا از پیپت اتوماتیک استفاده میشود. این نوع پیپتها دو نوع هستند که یا حجم ثابتی را برداشت میکنند و یا قابل تنظیم بوده و حجمهای مختلف را منتقل میکنند. نوک این پیپتها پلاستیکی است و معمولا بعد از مصرف دور انداخته میشود.
پیپتور (Pipetor):
دستگاه بسیار ساده ای که حاوی یک مخزن مایع و یک پیپت دو راهه است. به طوری که با کشیدن پیستون مایع از یک راه وارد پیپت شده و با فشردن پیستون مایع از راه دیگر خارج میشود. از پیتور برای سرعت عمل و انتقال یک حجم معین از یک مایع بخصوص و معمولا سمی استفاده میشود.
