سياه زخم (Anthrax ،Charbon) يكي از بيماريهاي عفوني حيوانات است كه بوسيله باسيل گرم مثبت مولد اسپوري بنام باسيلوس آنتراسيس BACILLUS ANTHRACIS ايجاد مي شود و در انسان در اثرتماس با حيوانات آلوده، يا فراورده هاي آنها نظير پشم، مو، پوست، استخوان، سفيداب ، استنشاق افشانه هاي آلوده در كارخانجات پشم ريسي و خوردن مواد آلوده، ايجاد مي شود
اسامی بیماری = شاربن – انتراکس – سیاه زخم – تب طحال – بیماری کارگران کارخانجات تهیه و تولید پشم
عامل بیماری
باسيلوس آنتراسيس، باسيل هوازي غيرمتحرك مولد اسپوري است كه متعلق به خانواده باسيلاسه ها (Bacillaceae) مي باشد و به دو شكل رويشي (Vegetative) و اسپور، وجود دارد .
اختلاف قابل توجهي بين مقاومت اشكال رويشي و اسپور باسيل سياه زخم، وجود دارد به طوري كه اشكال رويشي اين باكتري در مقابل حرارت و مواد شيميائي، مقاومت چنداني ندارند و در دماي 55 درجه سانتيگراد در عرض يك ساعت، حيات خود را از دست مي دهند.
در صورتي كه لاشه حيوان مبتلا به سياه زخم، در گرماي تابستان و دماي حدود 30 - 28 درجه سانتيگراد، به حال خود رها شود در عرض 80 ساعت كليه باسيل هاي سياه زخم موجود در آن از بين خواهند رفت ولي اگر در دماي 10 - 5 درجه سانتي گراد قرار گيرد فعاليت ارگانيسم هاي تجزيه كننده، متوقف مي گردد و اشكال رويشي باسيل سياه زخم را تا 4 - 3 هفته بعد نيز ميتوان در لاشه حيوان، يافت نمود.
اسپورهاي باسيل سياه زخم، معمولا در حرارت 150 درجه سانتيگراد در عرض يكساعت از بين خواهند رفت و بطوركلي حرارت مرطوب از تاثير بيشتري برخوردار است. به طوري كه جوشاندن به مدت 15 دقيقه به حيات آنها خاتمه ميدهد. اسپورها در محيط هاي بسيار سرد، مقاومت زيادي از خود نشان ميدهند و طي مطالعه اي در دماي منهاي پنج تا منهاي 75 درجه سانتيگراد، به مدت چندين سال زنده مانده و گاهي در لام رنگ آميزي شده آزمايشگاه تا سال ها بعد به بقاي خود ادامه ميدهند.
اسپورهاي خشك باسيل سياه زخم، به مدت چندين سال، زنده ميمانند و در مزارع از فصلي به فصل ديگر زنده مانده تا سال ها بعد باعث ايجاد بيماري و مرگ در حيواناتي كه درآن محيط به چرا مي پردازند، ميگردند.
دوره کمون بیماری شاربن
در نوع پوستي، حدود 10ـ3 روز و در نوع گوارشي و استنشاقي، 7-1 روز است .
اين بيماري ممكن است بصورت سياه زخم پوستي، گوارشي، ريوي و ندرتا مننژيت، تظاهر نمايد ولي شايع ترين چهره باليني آنرا سياه زخم پوستي، تشكيل ميدهد.
سياه زخم پوستي، به دنبال پشت سر گذاشتن دوره كمون 10 - 3 روزه، بصورت پاپول كوچكي در محل ورود باسيل، به پوست، تظاهر مينمايد و پس از گذشت چند روز به وزيكول، تبديل ميگردد و اطراف آنرا قرمزي و ادم مختصري فرا مي گيرد. سپس در عرض چند روز ناحيه خونريزي دهنده سياه رنگي در بخش مركزي وزيكول، ظاهر مي شود و با تخليه مايع وزيكول، اولسر فرورفته با حدود مشخصي كه در وسط آن اسكار سياه رنگي به چشم مي خوردبوجود مي آيد و در عرض 3 - 1 هفته از موضع، جدا مي شود.
سياه زخم جلدي روستاي ممكان اروميه در استان اذربايجانغربي امرداد 1386
سياه زخم گوارشي با درد شديد شكم همراه با تب و علائم سپتي سمي، حادث مي شود. اين بيماري معمولا بعد از مصرف گوشت آلوده خام يا با پخت ناكافي عارض مي گردد و دوره کمون آن در حدود 7ـ1 روز مي باشد.
سياه زخم استنشاقي كشنده ترين شكل باليني اين بيماري به حساب مي آيد.
وضعيت جهاني و منطقه اي بيماري
سياه زخم، انتشار جهاني دارد در كشورهائي كه زندگي مردم، بيشتر از طريق كشاورزي و دامپروري غيرمكانيزه، مي گذرد شيوع بيماري، بيشتر در رابطه با اين مشاغل، بوده و موارد صنعتي، به مراتب كمتر ديده مي شود
وضعيت بيماري در ايران
سياه زخم همه گير و بومي در حيوانات از سال ها قبل، جزو معضلات مهم كشاورزي و دامپروري ايران بوده است ضمنا سياه زخم انساني، در بسياري ازمناطق ایران دیده می شود
تاثيرسن، جنس، شغل و موقعيت اجتماعي
نظربه اينكه در روستاهاي ايران، زن و مرد، در كنار يكديگر به فعاليت هاي كشاورزي و دامپروري، اشتغال دارند تفاوت چنداني در توزيع جنسي بيماري، بچشم نمي خورد ولي در شهرها كه موارد زيادي از بيماري، در اثر مصرف سفيداب، ايجاد مي شود و از طرفي سفيداب را بيشتر، خانمها مورد استفاده قرار ميدهند نوع پوستي بيماري، در زنان، شايع تر مي باشد. ضمنا با توجه باينكه اين بيماري، بيشتر در رابطه با شغل، عارض مي شود شيوع آن در اطفال كمتر از بزرگسالان است. موارد كشاورزي، در اثر تماس با حيوانات آلوده نظير گاو، گوسفند، بز، اسب و خوك و يا فضولات و فراورده هاي آنها عارض مي گردد.
موارد صنعتي بيماري، در اثر تماس با نخ، مو و پشم و البسه آلوده، ايجاد مي شود
اين بيماري از فردي به فرد ديگر، انتقال نمي يابد
راه هاي انتقال سياه زخم، عبارتست از:
1 ) تماس مستقيم با حيوانات آلوده.
2 ) تماس با پشم، مو، پوست، استخوان – فرجه های ریش تراشی – کلید های پیانوی ساخته شده از عاج فیل – برس سر – مسواک دندان – طبل ساخته از پوست بز قالیچه ها – تصاویر دیواری تهیه شده از موی بز عروسکهای اسباب بازی – کیف های چرمی – صندلی چرمی و ساير فراورده هاي آلوده.
3 ) استنشاق افشانه هاي آلوده.
4 ) خوردن گوشت و ساير مواد آلوده به باسيل شاربن.
5 ) بوسيله حشرات، در اثر گزش و انتقال خون آلوده به سايرحيوانات و انسان.
حيواني كه به علت ابتلاء به سياه زخم، جان خود را از دست مي دهد باسيل سياه زخم را از طريق بزاق، ادرار و مدفوع و نيز بوسيله ترشحات خوني حفرات مختلف بدن و لاشه خود به فراواني، در محيط اطراف، پخش مي نمايد و موجب آلودگي محيط، مي گردد. ضمنا باسيل سياه زخم به آساني در علوفه مختلف، انباشته مي شود و موجبات آلودگي بعدي حيوانات را فراهم مي نمايد ولي مستقيما از حيواني به حيوان ديگر، منتقل نمي شود.
گوشت حيوانات مبتلا حاوي تعداد كثيري باسيل سياه زخم است وميتواند باعث ايجاد سياه زخم گوارشي در انسان بشود. اين بيماري از طريق كاردي كه با گوشت حيوانات مبتلا به سياه زخم، تماس يافته باشد نيز منتقل مي شود. لازم به تاكيداست كه تمامي قسمت هاي بدن حيواني كه به علت سياه زخم، تلف مي شود ممكن است آلوده به اسپور سياه زخم باشد و لذا احتمال انتقال اسپورها از طريق پشم، مو، استخوان و ساير نسوج اين حيوانات، به مناطق دوردست، وجود دارد سياه زخم استنشاقي، به دنبال استنشاق دود كارخانجات چرم سازي، نيز گزارش شده است
سياه زخم، در حيوانات
بیماری شاربن در حیوانات به فرمهای فوق حاد در نشخوارکنندگان حاد در نشخوارکنندگان و اسب تحت حاد و مزمن در سگ و گربه دیده می شود
در فرم فوق حاد دوره بیماری چند ساعت تب 42 درجه سانتیگراد لرزش عضلانی تنگی نفس پرخونی مخاطات و مرگ دیده میشود ترشح خون از منافذ طبیعی بدن مقعد واژن بینی دهان چشم ها گوشها نفخ سریع لاشه جمود نعشی ناقص چون باکتری توکسین ازاد می کند پس خون منعقد نمی شود طحال اسفنجی و لجنی مثل مربای شاه توت
در فرم حاد دوره بیماری 48 ساعت در گاو پرخونی و خونریزی پرده های مخاطی مشهود است ادم ( خیز) زبان تورم همراه با خیز در طول ناحیه گلو جناغ سینه پرینه و پهلوها ممکن است دیده شود .
نمونه برداری از : ترشحات خونابه ای – گوش کامل – چند قطره خون از رگ گردن – یک تکه از طحال تازه – ادرار – لشک چشم – مغز – هرعضوی که غیر طبیعی بنظر برسد انجام گرفته و همراه با یخ به ازمایشگاه ارسال می شود .
تشخیص افتراقی : بیماری را در دام ها باید از شاربن علامتی – سیاه مرض – انتروتوکسمی و برق گرفتگی تشخیص داد .
پیشگیری و کنترل بیماری شاربن
1- عدم کالبد گشایی حیوانات مشکوک
2- معدوم کردن مبتلایان
3- مایه کوبی
4- ضد عفونی جایگاه با سود و کرزول
5- ضدعفونی پشم با کربنات سدیم – فرمالدیئد
6- ضدعفونی پودر استخوان با حرارت 115 درجه سانتیگراد بمدت 3 ساعت
درمان شاربن در انسان و حیوانات
پنی سیلین – تتراسایکلین – کلر تتراسیکلین – اکسی تتراسیکلین – اریترومایسین در دام ها
در انسان وریدی امپی سیلین و سفالوسپورین به همراه سفالوسپورین خوراکی
اسامی بیماری = شاربن – انتراکس – سیاه زخم – تب طحال – بیماری کارگران کارخانجات تهیه و تولید پشم
عامل بیماری
باسيلوس آنتراسيس، باسيل هوازي غيرمتحرك مولد اسپوري است كه متعلق به خانواده باسيلاسه ها (Bacillaceae) مي باشد و به دو شكل رويشي (Vegetative) و اسپور، وجود دارد .
اختلاف قابل توجهي بين مقاومت اشكال رويشي و اسپور باسيل سياه زخم، وجود دارد به طوري كه اشكال رويشي اين باكتري در مقابل حرارت و مواد شيميائي، مقاومت چنداني ندارند و در دماي 55 درجه سانتيگراد در عرض يك ساعت، حيات خود را از دست مي دهند.
در صورتي كه لاشه حيوان مبتلا به سياه زخم، در گرماي تابستان و دماي حدود 30 - 28 درجه سانتيگراد، به حال خود رها شود در عرض 80 ساعت كليه باسيل هاي سياه زخم موجود در آن از بين خواهند رفت ولي اگر در دماي 10 - 5 درجه سانتي گراد قرار گيرد فعاليت ارگانيسم هاي تجزيه كننده، متوقف مي گردد و اشكال رويشي باسيل سياه زخم را تا 4 - 3 هفته بعد نيز ميتوان در لاشه حيوان، يافت نمود.
اسپورهاي باسيل سياه زخم، معمولا در حرارت 150 درجه سانتيگراد در عرض يكساعت از بين خواهند رفت و بطوركلي حرارت مرطوب از تاثير بيشتري برخوردار است. به طوري كه جوشاندن به مدت 15 دقيقه به حيات آنها خاتمه ميدهد. اسپورها در محيط هاي بسيار سرد، مقاومت زيادي از خود نشان ميدهند و طي مطالعه اي در دماي منهاي پنج تا منهاي 75 درجه سانتيگراد، به مدت چندين سال زنده مانده و گاهي در لام رنگ آميزي شده آزمايشگاه تا سال ها بعد به بقاي خود ادامه ميدهند.
اسپورهاي خشك باسيل سياه زخم، به مدت چندين سال، زنده ميمانند و در مزارع از فصلي به فصل ديگر زنده مانده تا سال ها بعد باعث ايجاد بيماري و مرگ در حيواناتي كه درآن محيط به چرا مي پردازند، ميگردند.
دوره کمون بیماری شاربن
در نوع پوستي، حدود 10ـ3 روز و در نوع گوارشي و استنشاقي، 7-1 روز است .
اين بيماري ممكن است بصورت سياه زخم پوستي، گوارشي، ريوي و ندرتا مننژيت، تظاهر نمايد ولي شايع ترين چهره باليني آنرا سياه زخم پوستي، تشكيل ميدهد.
سياه زخم پوستي، به دنبال پشت سر گذاشتن دوره كمون 10 - 3 روزه، بصورت پاپول كوچكي در محل ورود باسيل، به پوست، تظاهر مينمايد و پس از گذشت چند روز به وزيكول، تبديل ميگردد و اطراف آنرا قرمزي و ادم مختصري فرا مي گيرد. سپس در عرض چند روز ناحيه خونريزي دهنده سياه رنگي در بخش مركزي وزيكول، ظاهر مي شود و با تخليه مايع وزيكول، اولسر فرورفته با حدود مشخصي كه در وسط آن اسكار سياه رنگي به چشم مي خوردبوجود مي آيد و در عرض 3 - 1 هفته از موضع، جدا مي شود.
سياه زخم جلدي روستاي ممكان اروميه در استان اذربايجانغربي امرداد 1386
سياه زخم گوارشي با درد شديد شكم همراه با تب و علائم سپتي سمي، حادث مي شود. اين بيماري معمولا بعد از مصرف گوشت آلوده خام يا با پخت ناكافي عارض مي گردد و دوره کمون آن در حدود 7ـ1 روز مي باشد.
سياه زخم استنشاقي كشنده ترين شكل باليني اين بيماري به حساب مي آيد.
وضعيت جهاني و منطقه اي بيماري
سياه زخم، انتشار جهاني دارد در كشورهائي كه زندگي مردم، بيشتر از طريق كشاورزي و دامپروري غيرمكانيزه، مي گذرد شيوع بيماري، بيشتر در رابطه با اين مشاغل، بوده و موارد صنعتي، به مراتب كمتر ديده مي شود
وضعيت بيماري در ايران
سياه زخم همه گير و بومي در حيوانات از سال ها قبل، جزو معضلات مهم كشاورزي و دامپروري ايران بوده است ضمنا سياه زخم انساني، در بسياري ازمناطق ایران دیده می شود
تاثيرسن، جنس، شغل و موقعيت اجتماعي
نظربه اينكه در روستاهاي ايران، زن و مرد، در كنار يكديگر به فعاليت هاي كشاورزي و دامپروري، اشتغال دارند تفاوت چنداني در توزيع جنسي بيماري، بچشم نمي خورد ولي در شهرها كه موارد زيادي از بيماري، در اثر مصرف سفيداب، ايجاد مي شود و از طرفي سفيداب را بيشتر، خانمها مورد استفاده قرار ميدهند نوع پوستي بيماري، در زنان، شايع تر مي باشد. ضمنا با توجه باينكه اين بيماري، بيشتر در رابطه با شغل، عارض مي شود شيوع آن در اطفال كمتر از بزرگسالان است. موارد كشاورزي، در اثر تماس با حيوانات آلوده نظير گاو، گوسفند، بز، اسب و خوك و يا فضولات و فراورده هاي آنها عارض مي گردد.
موارد صنعتي بيماري، در اثر تماس با نخ، مو و پشم و البسه آلوده، ايجاد مي شود
اين بيماري از فردي به فرد ديگر، انتقال نمي يابد
راه هاي انتقال سياه زخم، عبارتست از:
1 ) تماس مستقيم با حيوانات آلوده.
2 ) تماس با پشم، مو، پوست، استخوان – فرجه های ریش تراشی – کلید های پیانوی ساخته شده از عاج فیل – برس سر – مسواک دندان – طبل ساخته از پوست بز قالیچه ها – تصاویر دیواری تهیه شده از موی بز عروسکهای اسباب بازی – کیف های چرمی – صندلی چرمی و ساير فراورده هاي آلوده.
3 ) استنشاق افشانه هاي آلوده.
4 ) خوردن گوشت و ساير مواد آلوده به باسيل شاربن.
5 ) بوسيله حشرات، در اثر گزش و انتقال خون آلوده به سايرحيوانات و انسان.
حيواني كه به علت ابتلاء به سياه زخم، جان خود را از دست مي دهد باسيل سياه زخم را از طريق بزاق، ادرار و مدفوع و نيز بوسيله ترشحات خوني حفرات مختلف بدن و لاشه خود به فراواني، در محيط اطراف، پخش مي نمايد و موجب آلودگي محيط، مي گردد. ضمنا باسيل سياه زخم به آساني در علوفه مختلف، انباشته مي شود و موجبات آلودگي بعدي حيوانات را فراهم مي نمايد ولي مستقيما از حيواني به حيوان ديگر، منتقل نمي شود.
گوشت حيوانات مبتلا حاوي تعداد كثيري باسيل سياه زخم است وميتواند باعث ايجاد سياه زخم گوارشي در انسان بشود. اين بيماري از طريق كاردي كه با گوشت حيوانات مبتلا به سياه زخم، تماس يافته باشد نيز منتقل مي شود. لازم به تاكيداست كه تمامي قسمت هاي بدن حيواني كه به علت سياه زخم، تلف مي شود ممكن است آلوده به اسپور سياه زخم باشد و لذا احتمال انتقال اسپورها از طريق پشم، مو، استخوان و ساير نسوج اين حيوانات، به مناطق دوردست، وجود دارد سياه زخم استنشاقي، به دنبال استنشاق دود كارخانجات چرم سازي، نيز گزارش شده است
سياه زخم، در حيوانات
بیماری شاربن در حیوانات به فرمهای فوق حاد در نشخوارکنندگان حاد در نشخوارکنندگان و اسب تحت حاد و مزمن در سگ و گربه دیده می شود
در فرم فوق حاد دوره بیماری چند ساعت تب 42 درجه سانتیگراد لرزش عضلانی تنگی نفس پرخونی مخاطات و مرگ دیده میشود ترشح خون از منافذ طبیعی بدن مقعد واژن بینی دهان چشم ها گوشها نفخ سریع لاشه جمود نعشی ناقص چون باکتری توکسین ازاد می کند پس خون منعقد نمی شود طحال اسفنجی و لجنی مثل مربای شاه توت
در فرم حاد دوره بیماری 48 ساعت در گاو پرخونی و خونریزی پرده های مخاطی مشهود است ادم ( خیز) زبان تورم همراه با خیز در طول ناحیه گلو جناغ سینه پرینه و پهلوها ممکن است دیده شود .
نمونه برداری از : ترشحات خونابه ای – گوش کامل – چند قطره خون از رگ گردن – یک تکه از طحال تازه – ادرار – لشک چشم – مغز – هرعضوی که غیر طبیعی بنظر برسد انجام گرفته و همراه با یخ به ازمایشگاه ارسال می شود .
تشخیص افتراقی : بیماری را در دام ها باید از شاربن علامتی – سیاه مرض – انتروتوکسمی و برق گرفتگی تشخیص داد .
پیشگیری و کنترل بیماری شاربن
1- عدم کالبد گشایی حیوانات مشکوک
2- معدوم کردن مبتلایان
3- مایه کوبی
4- ضد عفونی جایگاه با سود و کرزول
5- ضدعفونی پشم با کربنات سدیم – فرمالدیئد
6- ضدعفونی پودر استخوان با حرارت 115 درجه سانتیگراد بمدت 3 ساعت
درمان شاربن در انسان و حیوانات
پنی سیلین – تتراسایکلین – کلر تتراسیکلین – اکسی تتراسیکلین – اریترومایسین در دام ها
در انسان وریدی امپی سیلین و سفالوسپورین به همراه سفالوسپورین خوراکی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
لطفا در صورت امكان نظر ارزشمندتان را درج فرمايند