یکشنبه، دی ۰۵، ۱۳۸۹
آی آدمها
ای آدمها
ای آدمها
وقتی نفری میگوید برای مدت مثلا چند ماه از ما دور میشود از لحظه خبر بیشتر هوایش را داریم و احترامش میکنیم و او را نه تنها بر صدر نشانده بلکه بر سر مینشانیم
وقتی میگویند فلانی مبتلا به مریضی لاعلاجست برایش غصه میخوریم و بیشتر به اش میرسیم و نیازهایش را برطرف میکنیم چرا
چون نمیدانیم که ما همه در این دنیا مهمانیم و رفتنمان به مویی بند است . ما همه مریضیم و مبتلا به بیماری لاعلاج که مرگ نام دارد دیر یا زود میرویم پس چرا متوجه نیستیم و چرا همان احترام و ارزشی را که برای مسافرین قائلیم برای همدیگر قائل نیستیم
چرا فکر میکنیم همه عمر ابد داریم و هرجوری شد با هم رفتار میکنیم
چرا
ایا هیچ فکر کرده اید
ای آدمها
وقتی نفری میگوید برای مدت مثلا چند ماه از ما دور میشود از لحظه خبر بیشتر هوایش را داریم و احترامش میکنیم و او را نه تنها بر صدر نشانده بلکه بر سر مینشانیم
وقتی میگویند فلانی مبتلا به مریضی لاعلاجست برایش غصه میخوریم و بیشتر به اش میرسیم و نیازهایش را برطرف میکنیم چرا
چون نمیدانیم که ما همه در این دنیا مهمانیم و رفتنمان به مویی بند است . ما همه مریضیم و مبتلا به بیماری لاعلاج که مرگ نام دارد دیر یا زود میرویم پس چرا متوجه نیستیم و چرا همان احترام و ارزشی را که برای مسافرین قائلیم برای همدیگر قائل نیستیم
چرا فکر میکنیم همه عمر ابد داریم و هرجوری شد با هم رفتار میکنیم
چرا
ایا هیچ فکر کرده اید
چهارشنبه، دی ۰۱، ۱۳۸۹
(crude protein)
اندازه گيري پروتئين خام خوراك دام و طيور
(crude protein)
مواد و وسايل مصرفي:1-يك گرم نمونه كاملا آسياب شده 2 -كاتاليزور سلنيوم ريجنت ميكسچر 3-لوله مخصوص هضم پروتئين 4-ترازوي حساس
آزمايشگاهي 5-ست هضم وتقطير پروتئين 6-اسيد بوريك4درصد حاوي معرف توشيرو 7-سود 8نرمال(32%) 8-آب مقطر 9-اسيد
سولفوريك2/0نرمال 10-اسيد سولفوريك غليظ98% 11-معرف توشيرو
روش كار
يك گرم نمونه كاملا آسياب شده و يكنواخت را داخل لوله هاي مخصوص هضم پروتئين ريخته و 4گرم كاتاليزور سلنيوم ريجنت ميكسچر اضافه مي كنيم.در ادامه 15سي سي اسيد سولفوريك غليظ 98%نيز اضافه مي كنيم و لوله ها را در دستگاه هضم قرار مي دهيم.لوله رابط را وصل كرده و دستگاه هضم را روشن مي كنيم بتدريج دما را بالا مي بريم تا نمونه كف نكند.در حين انجام كار هود و دستگاه اسكروبر بايد بطور مداوم روشن باشندتا از احتمال خروج بخارات اسيدي و پخش شدن آن در محيط جلوگيري شود وبخارات خنثي شوند.زماني كه نمونه به رنگ سبز فسفري شفاف يا بي رنگ در آمد پايان مرحله هضم مي باشد كه حدود3ساعت بطول مي انجامدوازت پروتئيني شكسته مي شود. در صورتي كه رنگ نمونه ها قهوه اي يا سياه رنگ بود بايد تا مرحله شفاف شدن حرارت دادن را ادامه دهيم پس از سرد شدن نمونه ها مرحله تقطير و تيتراسيون با استفاده از دستگاه كلدال انجام مي شود.طبق برنامه داده شده به دستگاه مقدار75سي سي آب مقطر و 80سي سي سود 8نرمال(32درصد)به نمونه اضافه مي شود وبه مدت4دقيقه با بخار آب جوش جوشانده مي شود.نيتروژن موجود در نمونه در اثر حرارت وسود آزاد شده ووارد ظرف مخصوصي مي شود كه حاوي 60سي سي اسيد بوريك4درصد مي باشد.در اين قسمت PHمتر قرار مي گيرد.زماني كه محصول تقطير وارد اين ظرف مي شود محيط قليايي شده ومعرف توشيروي موجود دراسيد بوريك به
رنگ سبز تغيير حالت مي دهد.سپس بطور اتومات با اسيد سولفوريك 2/0نرمال تيتر مي گردد.زماني كه رنگ محتويات ظرف به حالت اوليه يعني بنفش در آمده وPH نيزبه حالت اول(2/4) برگشت پايان مرحله تيتراسيون است وتيتراسيون بطور اتومات متوقف مي گردد.طبق فرمول درصد پروتئين خام زیر محاسبه مي شود
نكته1:پس از ساخت اسيد بوريك4%به ازاي هرليتراز آن5/2سي سي معرف توشيرو اضافه مي كنيم
نكته2:براي ساخت معرف توشيرومقدار1/0گرم متيل رد و1/0گرم متيلن بلورا كاملا ساييده ودر100سي سي اتانول حل مي كنيم.
نكته3:براي ساخت سود8نرمال 320گرم سود را در مقداري آب مقطر حل كرده و سپس حجم محلول را به 1ليتر مي رساني
سه‌شنبه، آذر ۳۰، ۱۳۸۹
شب یلدا مبارک باد
وقت است كه برخیزم
وین آتش خندان را با صبح برانگیزم
گر سوختنم باید، افروختنم باید
ای عشق بزن در من، كز شعله نپرهیزم
صد دشت شقایق چشم، در خون دلم دارم
تا خود به كجا آخر، با خاك در آمیزم
چون كوه نشستم من، با تاب و تب پنهان
صد زلزله برخیزد، آنگاه كه برخیزم
برخیزم و بگشایم ، بند از دل پرآتش
وین سیل گدازان را ، از سینه فرو ریزم
چون گریه گلو گیرد ، از ابر فرو بارم
چون خشم رخ افروزد، در صاعقه آویزم
ای سایه ! سحر خیزان دلواپس خورشیدند
زندان شب یلدا ، بگشایم و بگریزم شعر از: ا- سایه
شنبه، آذر ۲۷، ۱۳۸۹
اداره محترم بلدیه
ریاست محترم اداره بلدیه
با سلام و احترام وافر همچنانکه مستحضر میباشید مردمان این شهر بعد از مصرف مواد مورد استفاده زیادی انرا به نام زباله در کیسه هایی می گذارند تا مامورین بلدیه انها را جمع اوری و از محل زیست و خانه های مالیات دهندگان دور کنند ولی این امر به طریق نامناسب و در ماشینهایی که خوردو نیز میگویند ولی رویشان باز است حمل میشوند و الودگیها را پخش میکنند دستور فرمایند روی ماشینهای خمل زباله را کم و درب پشتی انها را بپوشانند عیب است مردم میبینند . و شما بعنوان رئیس محترم بلدیه حتما بلدید که میکروبها در ابهایی که از ماتحت این ماشینها میچکد رشد میکنند
با سلام و احترام وافر همچنانکه مستحضر میباشید مردمان این شهر بعد از مصرف مواد مورد استفاده زیادی انرا به نام زباله در کیسه هایی می گذارند تا مامورین بلدیه انها را جمع اوری و از محل زیست و خانه های مالیات دهندگان دور کنند ولی این امر به طریق نامناسب و در ماشینهایی که خوردو نیز میگویند ولی رویشان باز است حمل میشوند و الودگیها را پخش میکنند دستور فرمایند روی ماشینهای خمل زباله را کم و درب پشتی انها را بپوشانند عیب است مردم میبینند . و شما بعنوان رئیس محترم بلدیه حتما بلدید که میکروبها در ابهایی که از ماتحت این ماشینها میچکد رشد میکنند
تعاریف انالیز مواد غذایی دام 2
هضم مقايسه اي درنشخوارکنندگان وغيرنشخوارکنندگان:
غذا معمولاً از بيومولکول ها که تشکيل دهنده ماکرومولکولها مانند پروتئينها، چربيها و پلي ساکاريدها مي باشند تشکيل يافته است که اين مولکول ها در دستگاه گوارش بصورت دست نخورده (Intact) قابليت جذب ندارند و نمي توانند به همان گونه که تغذيه مي شوند، وارد جريان خون گردند. بلکه بايد مورد تغيير و دگرگوني قرارگيرند و به مواد ساده ترشکسته شود (Breakdown)، تا قابل جذب درخون و لنف گردند. به مراحل شکسته شدن اجزاي غذا، هضم (گوارش) (Digestion) مي گوئيم. و پس از انجام عمل هضم، مواد هضم شده از ديواره دستگاه گوارش جذب (Absorption) مي گردد. جهت انجام عمل هضم اندام هاي تخصصي در جانوران فراهم آمده اند که با کمک يکديگر و با انجام عمليات مختلف مکانيکي و شيميايي عمل هضم و جذب را انجام مي دهند. برخي از جانوران (نشخوارکنندگان) علاوه بر دو بخش مکانيکي و شيميايي داراي بخش هضم ميکروبي (Microbial digestion) مي باشند. به منظور بررسي دقيق ترابتدا هضم در حيوانات تک معده اي را مورد بررسي قرارمي دهيم و سپس به ويژگيهاي هضم درحيوانات نشخوارکننده مي پردازيم.
هضم در تک معده اي ها
دستگاه گوارش در حيوانات تک معده اي شامل بخش هاي دهان (Mouth)، مري (Esophagus)، معده (Stomach)، روده کوچک (Small intestine)، روده بزرگ(Large intestine)، روده کور (Secum) و مخرج (Anus) مي باشد. غدد برون ريز جگر(Liver) و لوزالمعده(Pancreas) نيز وظيفه توليد شيره گوارشي را برعهده دارند.
- دهان:
در حيوانات تک معده اي که داراي دندان در محوطه دهاني مي باشند، اولين بخش هضم بصورت مکانيکي توسط خرد کردن غذا بوسيله دندان ها آغاز مي گردد. جويدن موجب کوچکتر شدن قطعات خوراک و نيز مخلوط کردن غذا با بزاق(Saliva) ميگردد. بزاق از غدد بزاقي (شامل غدد Parotid، تحت فکي Submaxillary و تحت زباني Sublingual) ترشح مي گردد که در تک معده اي ها داراي PH حدود 3/7 مي باشد.
بخش اعظم بزاق(99%) را آب تشکيل مي دهد. ساير مواد تشکيل دهنده بزاق شامل پروتئين موسين(Mucin) و يون هاي تشکيل دهنده بافر و آنزيم آميلاز و آنزيم ليزوزيم مي باشد. بزاق نشخوار کنندگان فاقد آميلاز مي باشد.آنزيم آميلازباعث شکستن ميزان اندکي آميوز تشکيل دهنده نشاسته در دهان مي گردد. آنزيم ليزوزيم موجب تخريب اتصالات گلوکزآمين موجود در ديواره سلولي باکتري ها مي گردد و موجب ازبين رفتن برخي باکتري هاي موجود در غذا مي باشد. بنابراين در محوطه دهان هضم فيزيکي و اندکي هضم شيميايي برروي خوراک ايجاد مي گردد.درحيوانات تک معده اي فاقد دندان (طيور) هضم مکانيکي در دهان انجام نمي شود اما بزاق بعنوان تسهيل کننده عبور ذرات غذا از محوطه دهان، ترشح مي گردد. به دليل عدم وجود دندان، اندازه ذرات مواد خوراکي جهت طيور محدود مي باشد و غذا به سرعت از دهان عبور مي نمايد و هيچ گونه عمل هضمي در محوطه دهان انجام نمي گيرد. به همين دليل توانايي چشايي در طيور نيز بسيار کم است (تعداد 24 پرز چشايي در مقابل 9000 پرز چشايي در انسان).پس از عبور غذا ازدهان، وارد مري که مسيري مشابه لوله مي باشد مي گردد و توسط آن ذرات غذا از انتهاي دهان تا معده يا چينه دان (در طيور) منتقل مي گردند.
- معده:
درمعده حيوانات تک معده اي مواد خوراکي مورد هضم شيميايي قرار مي گيرند. ديواره معده داراي غدد ترشحي مي باشد که شيره معده را ترشح مي نمايند.شيره معده از دو بخش اصلي اسيدکلريدريک و آنزيم هاي معده مي باشد که در محيط آبي به داخل معده ترشح مي شوند. وظيفه اصلي اسيد کلريدريک تبديل پپسينوژن ترشح شده به پپسين مي باشد. پپسين باعث شکسته شدن پيوندهاي کووالانسي بين پپتيدها مي گردد. عمل پپسين برروي اتصال بين اسيدهاي آمينه آروماتيک (Tyr ، Try ، Phe) شديدتر از ساير پيوندهاي پپتيدي انجام مي گيرد. آنزيم رنين (Renin) از سلول هاي معده ترشح مي گردد و موجب انعقاد پروتئين هاي شير مي گردد. تعداد اندکي آنزيم ليپاز نيز توسط معده توليد مي گردد. در طيور شيره معده توسط پيش معده (Preventricalus) ترشح مي گردد و وظيفه شکستن پروتئين ها را بر عهده دارد، اما به دليل عبور سريع خوراک از پيش معده معمولاً تاثير اصلي آنزيم پپسين در محل سنگدان مي باشد و هضم آنزيمي به ميزان اندکي در پيش معده انجام مي شود. سنگدان (Gizzard) يا معده عضلاني عضو بعدي دستگاه گوارش در طيور مي باشد که با داشتن عضلات قوي و مخاط ضخيم عمل هضم فيزيکي را بر روي ذرات غذا انجام مي دهد و ذرات بزرگ را به ذرات کوچکتر تقسيم مي نمايد.
- روده کوچک:
در حيوانات تک معده اي غذا پس از عبور از معده يا آنزيمي مهمترين فعاليت در روده کوچک مي باشد. ترشحات کبد و پانکراس در محوطه دوازدهه به داخل روده کوچک وارد مي شوند. کبد صفرا (Bile) را به داخل روده ترشح مي نمايد. صفرا از نمک هاي سديم و پتاسيم به همراه اسيدهاي صفراوي، رنگريزه هاي بيلي وردين (Biliverdine)، بيلي روبين (Bilirubin)، کلسترول (Cholesterol) و پروتئين موسين (Mucin) ميباشد. وظيفه اصلي صفرا تبديل چربي هاي موجود در خوراک به شکل اموليسيون (Emolcified) و کمک به فعال کردن آنزيم ليپاز ترشح شده از پانکراس مي باشد. املاح صفراوي خاصيت دوگانه دوست (Amphipathic) دارند و داراي دو بخش هستند، بخش محلول در چربي و بخش محلول در آب. منوگليسيريدها و اسيدهاي چرب در داخل اين نمک هاي صفراوي بخوبي حل مي شوند. نمک هاي صفراوي علاوه بر ويژگي حل نمودن چربي ها در خود، قابليت تشکيل ميسل (Micelle) را دارد. ترکيبات موجود در ميسلها طوري مرتب شده اند که گروه هاي قطبي آنها در سمت خارج ميسل قرار گرفته اند. قطر ميسل ها حدود 30 تا 100 (آنگستروم) مي باشد.چربي هاي وارد شده به دوازدهه ابتدا به کمک نمک هاي صفراوي تشکيل قطرات امولسيون چربي را با قطر حدود 5000 مي دهند. سپس ليپاز ترشح شده از لوزالمعده موجب جدا شدن اسيدهاي چرب از تري گليسيريد مي گردد و اسيدهاي چرب به همراه مونوگليسريدها و نمک هاي صفراوي تشکيل ميسل ها را مي دهند. ليپازبه شکل زير تري گليسيريدها را به دي گليسيريد و مونوساكاريد تبديل مي نمايد:
سنگدان (درطيور)، وارد روده کوچک مي گردد. هضم پانکراس نيز ترشحات خود را به نام شيره پانکراس در محل دوازدهه به دستگاه گوارش وارد مي نمايد. ترشح شيره پانکراس توسط ورود غذا به دوازدهه آغاز مي شود. با حضور اسيد در دوازدهه، سلول هاي مخاطي اين بخش اقدام به ترشح هورمون سکرتين (Secretin) به داخل خون مي نمايد و هورمون سکرتين از طريق گردش خون موجب تحريک سلول هاي پانکراس و ترشح بي کربنات به داخل روده مي گردد.همچنين ورود پپتيدها و مواد غذايي از معده به روده موجب ترشح هورمون کوله سيستوکينين (Cholecystokinin) از سلول هاي اپيتليال دوازدهه مي گردد، اين هورمون نيزازطريق جريان خون به پانکراس منتقل شده و موجب ترشح آنزيم هاي تريپسينوژن (Trypsinogen)، کيموتريپسينوژن (Chymotrypsinogen)، پروکربوکسي پپتيدازهاي A و B، α–آميدز، ليپاز، لستينازها (Lecithinases) و نوکلئازها (Nucleases) مي باشد.بي کربنات ترشح شده به محيط دوازدهه نقش تنظيم (افزايش) pH مواد تخليه شده از معده و خنثي نمودن اسيد را برعهده دارد و pH اين مواد گوارشي را به pH اپتيمم جهت فعاليت آنزيم هاي پانکراس (7-9pH=) (7←pH→9) مي رساند. آنزيم هاي پپتيداز(شکننده پروتئين) موجود در شيره لوزالمعده به شکل پيش آنزيم مي باشند. تريپسينوژن توسط آنزيم انتروکيناز (Entrokinase) که از سلول هاي اپيتليال دوازدهه ترشح مي شود، به تريپسين تبديل مي شود. حضور آنزيم تريپسين در ادامه خود باعث افزايش سرعت تبديل تريپسينوژن به تريپسين مي گردد. عمل آنزيم تريپسين شکستن پيوند پپتيدي تشکيل شده توسط عامل کربوکسيل اسيدهاي آمينه لايزين و آرژنين مي باشد. نقش ديگر تريپسين، فعال ساختن کيموتريپسينوژن و تبديل آن به کيموتريپسين مي باشد. کيموتريپسين موجب شکستن پيوندهاي پپتيدي تشکيل شده توسط گروه کربوکسيل اسيدهاي آمينه آروماتيک مي باشد (Tyr, Trp, Phe).تريپسين موجب تبديل آنزيم هاي پروکربوکسي پپتيداز به کربوکسي پپتيداز مي گردد. آنزيم هاي کربوکسي پپتيداز موجب جدا کردن اسيدهاي آمينه از انتهاي کربوکسيل زنجير پلي پپتيدي مي باشند.آنزيم α–آميلاز ترشح شده از لوزالمعده موجب شکستن پيوندهاي 4→1α بين ملکولهاي گلوکز موجود در نشاسته يا گليکوژن و آزادسازي گلوکز مي گردد.
دوآنزيم لستيناز (Lecithinase) وظيفه شکستن ملکول لستين و جداسازي يک ملکول اسيد چرب را برعهده دارند. اسيدهاي نوکلئيک موجود در خوراک توسط آنزيم هاي Deoxyribonuclease و Ribonucleas شکسته مي شوند و به نوکلئوتيدها تبديل مي شوند و سپس مجدداً نوکلئوتيدها توسط اين گروه از آنزيم ها شکسته شده و به اجزاي تشکيل دهنده خود يعني فسفر، قند و باز پورين يا پيريميدين تبديل مي شوند. ديواره روده باريک با توليد آنزيمهاي مالتاز، لاکتاز و ساکاراز موجب شکسته شدن دي ساکاريدهاي ماتوز، لاکتوز و سوکروز(Sucrose) به منومرهاي تشکيل دهنده خود مي گردند. در طيور آنزيم لاکتاز ترشح نمي گردد. بنابراين منطقه فعال هضمي درروده باريک، منطقه دوازدهه مي باشد. دو بخش ژوژنوم (Jejunum) و ايلئوم (Ileum) که بخش هاي مياني و انتهايي روده باريک مي باشند در جذب مواد مغذي هضم شده فعال هستند.باقيمانده غذا که از روده باريک خارج مي شود بيشتر مواد هيدروليز شده خود را توسط روده جذب نموده است. اما بخش هاي غيرقابل هضم مانند سلولز و همي سلولز و ليگنين و مقداري از پروتئين ها و کربوهيدرات ها که در داخل اين بخش هاي غيرقابل هضم بخصوص در داخل ليگنين به دام افتاده اند، به روده بزرگ وارد مي شوند.
- روده بزرگ:
اولين بخش ازروده بزرگ، روده کور(Secum) ناميده مي شود که داراي جمعيت ميکروبي مي باشد و هضم ميکروبي درحيوانات تک معده اي بخصوص اسب در اين عضو انجام مي پذيرد. تخمير ميکروبي انجام شده در روده کوراسب شبيه به تخمير در معده حيوانات نشخوار کننده است و تخمير بر روي سلولز و کربوهيدرات هاي غير قابل هضم ديگر انجام مي شود و توليد اسيدهاي چرب فرّار مي گردد. اما پروتئين هاي توليد شده در سکوم به اندازه پروتئين هاي توليد شده در شکمبه نشخوارکنندگان، قابليت جذب و بهره وري جهت اسب ندارند. مقداري ويتامين هاي محلول در آب نيز توسط هضم ميکروبي در سکوم اسب ايجاد وجذب مي گردد. سکوم در طيور فعاليت قابل توجهي ندارد. بخش هاي قولون کوچک، قولون بزرگ و راست روده(Rectim) ساير بخش هاي تشکيل دهنده روده بزرگ هستند که جذب آب باقيمانده در مواد خوراکي در اين بخش انجام مي پذيرد. در روده بزرگ تک معده اي ها، مواد فيبري هضم شده مورد تخمير ميکروبي قرار مي گيرند و برخي ويتامين هاي محلول در آب و ويتامين K و برخي مواد پروتئيني با منشاء ميکروبي تشکيل مي گردند که تقريباً قابل جذب نيستند و از طريق مدفوع خارج مي گردند. كليه مواد هضم نشده، اندکي آب، ترشحات هضمي بدن، سلول هاي جدا شده از مخاط دستگاه گوارش و مواد حاصل از فعاليت ميکروب ها در دستگاه گوارش، تشکيل مدفوع را مي دهند.در طيور طول روده بزرگ نسبتاً کوتاه است و در انتها به کلوآک ختم مي شود که محل مشترک مجراي گوارشي، ادراري و تناسلي مي باشد.
- مراحل جذب مواد مغذي: (Nutrient absorption)
جذب مواد مغذي شامل انتقال فرآورده هاي نهايي هضم از محوطه دستگاه گوارش به داخل خون يا لنف مي شود. در تک معده اي ها محل اصلي جذب روده باريک مي باشد. سطح روده باريک داراي چين خوردگي ها و پرزهاي فراواني مي باشد که به شکل زاويه انگشت مانند (Villi) در سطح روده قرار دارند و موجب افزايش سطح تماس مواد خوراکي هضم شده با روده مي گردند.
جذب مواد مغذي به شيوه هاي مختلفي در روده انجام مي شود:الف) جذب بصورت غيرفعال (انتشار) (Passive transport) (Diffusion) که نفوذ مولکول ها از ناحيه با غلظت بالا به ناحيه با غلظت پايين مي باشد و سرعت نسبتاً کمي دارد.
ب) جذب بصورت انتقال فعال (Active transport)در اين روش مواد مغذي با صرف انرژي از محوطه دستگاه گوارش به داخل سلول هاي مخاطي روده وارد مي شوند. عموم قندها و اسيدهاي آمينه بصورت فعال جذب مي گردند.
ج) در نوزادان تازه متولد شده عمل جذب مولکول هاي اينيوگلوبرسين موجود در آغوز (کلستروم) بصورت بلعيده شدن دست نخورده (Pinocytosis) مي باشد.
- جذب انواع بيومولکول ها:
الف) کربوهيدرات ها:
همان گونه که اشاره گرديد α–آميلاز موجود در بزاق و لوزالمعده موجب شکسته شدن مولکولهاي نشاسته و گليکوژن و آزادسازي گلوکز مي گردد. دي ساکاريدها نيز توسط آنزيم هاي هيدروليز کننده خود که از روده ترشح مي شوند به مونومرهاي تشکيل دهنده خود تبديل شده و به شکل فعال و با صرف انرژي به درون سلول هاي بافت مخاطي روده منتقل گرديده و سپس از طريق سياهرگ کبدي (Portal vein) به کبد وارد مي شود.
ب) چربي ها:
پس از جذب غيرفعال اسيدهاي چرب و مونوگليسيريدها به درون سلول هاي اپيتليال (مخاطي) روده، در اين سلولها مجدداً سنتز تري گليسيريد صورت مي گيرد و تري گليسيريدهاي توليد شده در سلول هاي مخاطي معده به شکل ذرات کوچک کروي بنام کيلوميکرون به درون رگ هاي لنفي موجود در پرزهاي روده وارد مي شوند. چربي هايي که داراي اسيدهاي چرب کوتاه زنجير مي باشند، مي توانند بدون تشکيل کيلوميکرون به سياهرگ و جريان خوني منتقل شوند. در طيور عمده تري گليسيريد به جريان خون سياهرگي وارد مي شود. به اين نوع چربي ها که به داخل سياهرگ وارد مي شوند پورتوميکرون (Portomicrons) مي گوييم.
ج) پروتئين ها:
پروتئين هاي موجود درخوراک توسط فعاليت انواع آنزيم هاي پپتيداز به اسيدهاي آمينه و اليگوپپتيدهاي کوچک تبديل مي شوند. اليگوپپتيدها به شکل فعال به سلول هاي مخاطي روده وارد مي شوند و توسط آنزيم هاي دي پپتيداز و تري پپتيداز، هيدروليز مي شود و به اسيدهاي آمينه تشکيل دهنده خود تجزيه مي شوند.اسيدهاي آمينه به طريق فعال به سلول هاي مخاطي روده جذب مي گردند. جهت جذب اسيدهاي آمينه خنثي، اسيدي يا بازي مکانيسم هاي ويژه اي وجود دارد و اسيدهاي آمينه هر گروه، در سرعت جذب با يکديگر رقابت دارند.بايد توجه داشت که کل اسيدهاي آمينه موجود در محوطه روده مربوط به پروتئين هاي خوراک نيستند بلکهتعدادي از اسيدهاي آمينه مربوط به آنزيم هاي پروتئيني ترشح شده از دستگاه گوارش و داراي منشاء داخلي هستند اما اين اسيدهاي آمينه نيز همراه با اسيدهاي آمينه خوراک جذب مي گردند و به سياهرگ کبدي منتقل مي گردند.
د) مواد معدني:
جذب مواد معدني در روده به دو روشالف) انتشار ب) جذب توسط مولکول هاي حامل انجام مي پذيرد.
کلسيم: حضور پروتئين ويژه اي بنام (Calcium binding protein) (CaBP) و با کمک ويتامين D3 (کوله کلسيفرول) در روده جذب مي گردد. شرايط فيزيولوژيک دام، حضور ساير عوامل شيميايي و عناصر معدني از جمله فسفر بر روي جذب کلسيم موثر مي باشد. مرغان تخمگذار در حال توليد تخم مرغ جذب کلسيم بهتري نسبت به مرغان تخمگذار فاقد توليد تخم مرغ دارند. افزايش غلظت فسفر موجب کاهش جذب کلسيم و برعکس مي گردد. حضور ترکيبات شيميايي مانند اسيد فايتيک (Phitic acid) موجب به دام انداختن عناصر معدني و عدم جذب اين عناصر مي گردد.
ﻫ) ويتامين ها:
ويتامين هاي محلول در آب به دو شکل انتشار ساده و جذب توسط مولکول هاي حامل در روده جذب مي گردندويتامين B12 جهت جذب، نياز به يک مولکول گلايکوپروتئين حامل دارد در مقابل اسيد فوليک به راحتي به درون سلول هاي مخاطي روده انتشار مي يابد. ويتامين هاي محلول در چربي همانند مولکول هاي چربي به شکل انتشار به داخل سلول هاي مخاطي روده وارد مي شوند و سپس در داخل اين سلول ها با مولکول هاي پروتئين ترکيب مي شوند و به شکل مولکول هاي ليپوپروتئين به جريان خون وارد مي شوند.
هضم در نشخوارکنندگان(Digestion in Ruminants)
دام هايي مانند گاو و گوسفند داراي معده اي چهارقسمتي مي باشند. اين معده پيچيده موجب انجام تخميرهايي ميکروبي درشکمبه و نگاري مي گردد و موجب هضم بخش قابل توجهي از مواد سلولزي موجود در خوراک مي شود. به اين ترتيب دام هاي داراي معده چهارقسمتي قادرند که غذاهاي شامل علوفه و موادخشبي با فيبر بالا که عمدتاً از پلي ساکاريدهاي داراي پيوند β مي باشند، تغذيه نمايند. اين حيوانات همچنين قادر هستند خوراک هايي را که براي بار اول بلعيده مي شوند را بالا آورده و پس از آغشته نمودن مجدد به بزاق و جويدن مجدد، دوباره بلع کنند. اين عمل نشخوار(Rumination) ناميده مي شود
غذا معمولاً از بيومولکول ها که تشکيل دهنده ماکرومولکولها مانند پروتئينها، چربيها و پلي ساکاريدها مي باشند تشکيل يافته است که اين مولکول ها در دستگاه گوارش بصورت دست نخورده (Intact) قابليت جذب ندارند و نمي توانند به همان گونه که تغذيه مي شوند، وارد جريان خون گردند. بلکه بايد مورد تغيير و دگرگوني قرارگيرند و به مواد ساده ترشکسته شود (Breakdown)، تا قابل جذب درخون و لنف گردند. به مراحل شکسته شدن اجزاي غذا، هضم (گوارش) (Digestion) مي گوئيم. و پس از انجام عمل هضم، مواد هضم شده از ديواره دستگاه گوارش جذب (Absorption) مي گردد. جهت انجام عمل هضم اندام هاي تخصصي در جانوران فراهم آمده اند که با کمک يکديگر و با انجام عمليات مختلف مکانيکي و شيميايي عمل هضم و جذب را انجام مي دهند. برخي از جانوران (نشخوارکنندگان) علاوه بر دو بخش مکانيکي و شيميايي داراي بخش هضم ميکروبي (Microbial digestion) مي باشند. به منظور بررسي دقيق ترابتدا هضم در حيوانات تک معده اي را مورد بررسي قرارمي دهيم و سپس به ويژگيهاي هضم درحيوانات نشخوارکننده مي پردازيم.
هضم در تک معده اي ها
دستگاه گوارش در حيوانات تک معده اي شامل بخش هاي دهان (Mouth)، مري (Esophagus)، معده (Stomach)، روده کوچک (Small intestine)، روده بزرگ(Large intestine)، روده کور (Secum) و مخرج (Anus) مي باشد. غدد برون ريز جگر(Liver) و لوزالمعده(Pancreas) نيز وظيفه توليد شيره گوارشي را برعهده دارند.
- دهان:
در حيوانات تک معده اي که داراي دندان در محوطه دهاني مي باشند، اولين بخش هضم بصورت مکانيکي توسط خرد کردن غذا بوسيله دندان ها آغاز مي گردد. جويدن موجب کوچکتر شدن قطعات خوراک و نيز مخلوط کردن غذا با بزاق(Saliva) ميگردد. بزاق از غدد بزاقي (شامل غدد Parotid، تحت فکي Submaxillary و تحت زباني Sublingual) ترشح مي گردد که در تک معده اي ها داراي PH حدود 3/7 مي باشد.
بخش اعظم بزاق(99%) را آب تشکيل مي دهد. ساير مواد تشکيل دهنده بزاق شامل پروتئين موسين(Mucin) و يون هاي تشکيل دهنده بافر و آنزيم آميلاز و آنزيم ليزوزيم مي باشد. بزاق نشخوار کنندگان فاقد آميلاز مي باشد.آنزيم آميلازباعث شکستن ميزان اندکي آميوز تشکيل دهنده نشاسته در دهان مي گردد. آنزيم ليزوزيم موجب تخريب اتصالات گلوکزآمين موجود در ديواره سلولي باکتري ها مي گردد و موجب ازبين رفتن برخي باکتري هاي موجود در غذا مي باشد. بنابراين در محوطه دهان هضم فيزيکي و اندکي هضم شيميايي برروي خوراک ايجاد مي گردد.درحيوانات تک معده اي فاقد دندان (طيور) هضم مکانيکي در دهان انجام نمي شود اما بزاق بعنوان تسهيل کننده عبور ذرات غذا از محوطه دهان، ترشح مي گردد. به دليل عدم وجود دندان، اندازه ذرات مواد خوراکي جهت طيور محدود مي باشد و غذا به سرعت از دهان عبور مي نمايد و هيچ گونه عمل هضمي در محوطه دهان انجام نمي گيرد. به همين دليل توانايي چشايي در طيور نيز بسيار کم است (تعداد 24 پرز چشايي در مقابل 9000 پرز چشايي در انسان).پس از عبور غذا ازدهان، وارد مري که مسيري مشابه لوله مي باشد مي گردد و توسط آن ذرات غذا از انتهاي دهان تا معده يا چينه دان (در طيور) منتقل مي گردند.
- معده:
درمعده حيوانات تک معده اي مواد خوراکي مورد هضم شيميايي قرار مي گيرند. ديواره معده داراي غدد ترشحي مي باشد که شيره معده را ترشح مي نمايند.شيره معده از دو بخش اصلي اسيدکلريدريک و آنزيم هاي معده مي باشد که در محيط آبي به داخل معده ترشح مي شوند. وظيفه اصلي اسيد کلريدريک تبديل پپسينوژن ترشح شده به پپسين مي باشد. پپسين باعث شکسته شدن پيوندهاي کووالانسي بين پپتيدها مي گردد. عمل پپسين برروي اتصال بين اسيدهاي آمينه آروماتيک (Tyr ، Try ، Phe) شديدتر از ساير پيوندهاي پپتيدي انجام مي گيرد. آنزيم رنين (Renin) از سلول هاي معده ترشح مي گردد و موجب انعقاد پروتئين هاي شير مي گردد. تعداد اندکي آنزيم ليپاز نيز توسط معده توليد مي گردد. در طيور شيره معده توسط پيش معده (Preventricalus) ترشح مي گردد و وظيفه شکستن پروتئين ها را بر عهده دارد، اما به دليل عبور سريع خوراک از پيش معده معمولاً تاثير اصلي آنزيم پپسين در محل سنگدان مي باشد و هضم آنزيمي به ميزان اندکي در پيش معده انجام مي شود. سنگدان (Gizzard) يا معده عضلاني عضو بعدي دستگاه گوارش در طيور مي باشد که با داشتن عضلات قوي و مخاط ضخيم عمل هضم فيزيکي را بر روي ذرات غذا انجام مي دهد و ذرات بزرگ را به ذرات کوچکتر تقسيم مي نمايد.
- روده کوچک:
در حيوانات تک معده اي غذا پس از عبور از معده يا آنزيمي مهمترين فعاليت در روده کوچک مي باشد. ترشحات کبد و پانکراس در محوطه دوازدهه به داخل روده کوچک وارد مي شوند. کبد صفرا (Bile) را به داخل روده ترشح مي نمايد. صفرا از نمک هاي سديم و پتاسيم به همراه اسيدهاي صفراوي، رنگريزه هاي بيلي وردين (Biliverdine)، بيلي روبين (Bilirubin)، کلسترول (Cholesterol) و پروتئين موسين (Mucin) ميباشد. وظيفه اصلي صفرا تبديل چربي هاي موجود در خوراک به شکل اموليسيون (Emolcified) و کمک به فعال کردن آنزيم ليپاز ترشح شده از پانکراس مي باشد. املاح صفراوي خاصيت دوگانه دوست (Amphipathic) دارند و داراي دو بخش هستند، بخش محلول در چربي و بخش محلول در آب. منوگليسيريدها و اسيدهاي چرب در داخل اين نمک هاي صفراوي بخوبي حل مي شوند. نمک هاي صفراوي علاوه بر ويژگي حل نمودن چربي ها در خود، قابليت تشکيل ميسل (Micelle) را دارد. ترکيبات موجود در ميسلها طوري مرتب شده اند که گروه هاي قطبي آنها در سمت خارج ميسل قرار گرفته اند. قطر ميسل ها حدود 30 تا 100 (آنگستروم) مي باشد.چربي هاي وارد شده به دوازدهه ابتدا به کمک نمک هاي صفراوي تشکيل قطرات امولسيون چربي را با قطر حدود 5000 مي دهند. سپس ليپاز ترشح شده از لوزالمعده موجب جدا شدن اسيدهاي چرب از تري گليسيريد مي گردد و اسيدهاي چرب به همراه مونوگليسريدها و نمک هاي صفراوي تشکيل ميسل ها را مي دهند. ليپازبه شکل زير تري گليسيريدها را به دي گليسيريد و مونوساكاريد تبديل مي نمايد:
سنگدان (درطيور)، وارد روده کوچک مي گردد. هضم پانکراس نيز ترشحات خود را به نام شيره پانکراس در محل دوازدهه به دستگاه گوارش وارد مي نمايد. ترشح شيره پانکراس توسط ورود غذا به دوازدهه آغاز مي شود. با حضور اسيد در دوازدهه، سلول هاي مخاطي اين بخش اقدام به ترشح هورمون سکرتين (Secretin) به داخل خون مي نمايد و هورمون سکرتين از طريق گردش خون موجب تحريک سلول هاي پانکراس و ترشح بي کربنات به داخل روده مي گردد.همچنين ورود پپتيدها و مواد غذايي از معده به روده موجب ترشح هورمون کوله سيستوکينين (Cholecystokinin) از سلول هاي اپيتليال دوازدهه مي گردد، اين هورمون نيزازطريق جريان خون به پانکراس منتقل شده و موجب ترشح آنزيم هاي تريپسينوژن (Trypsinogen)، کيموتريپسينوژن (Chymotrypsinogen)، پروکربوکسي پپتيدازهاي A و B، α–آميدز، ليپاز، لستينازها (Lecithinases) و نوکلئازها (Nucleases) مي باشد.بي کربنات ترشح شده به محيط دوازدهه نقش تنظيم (افزايش) pH مواد تخليه شده از معده و خنثي نمودن اسيد را برعهده دارد و pH اين مواد گوارشي را به pH اپتيمم جهت فعاليت آنزيم هاي پانکراس (7-9pH=) (7←pH→9) مي رساند. آنزيم هاي پپتيداز(شکننده پروتئين) موجود در شيره لوزالمعده به شکل پيش آنزيم مي باشند. تريپسينوژن توسط آنزيم انتروکيناز (Entrokinase) که از سلول هاي اپيتليال دوازدهه ترشح مي شود، به تريپسين تبديل مي شود. حضور آنزيم تريپسين در ادامه خود باعث افزايش سرعت تبديل تريپسينوژن به تريپسين مي گردد. عمل آنزيم تريپسين شکستن پيوند پپتيدي تشکيل شده توسط عامل کربوکسيل اسيدهاي آمينه لايزين و آرژنين مي باشد. نقش ديگر تريپسين، فعال ساختن کيموتريپسينوژن و تبديل آن به کيموتريپسين مي باشد. کيموتريپسين موجب شکستن پيوندهاي پپتيدي تشکيل شده توسط گروه کربوکسيل اسيدهاي آمينه آروماتيک مي باشد (Tyr, Trp, Phe).تريپسين موجب تبديل آنزيم هاي پروکربوکسي پپتيداز به کربوکسي پپتيداز مي گردد. آنزيم هاي کربوکسي پپتيداز موجب جدا کردن اسيدهاي آمينه از انتهاي کربوکسيل زنجير پلي پپتيدي مي باشند.آنزيم α–آميلاز ترشح شده از لوزالمعده موجب شکستن پيوندهاي 4→1α بين ملکولهاي گلوکز موجود در نشاسته يا گليکوژن و آزادسازي گلوکز مي گردد.
دوآنزيم لستيناز (Lecithinase) وظيفه شکستن ملکول لستين و جداسازي يک ملکول اسيد چرب را برعهده دارند. اسيدهاي نوکلئيک موجود در خوراک توسط آنزيم هاي Deoxyribonuclease و Ribonucleas شکسته مي شوند و به نوکلئوتيدها تبديل مي شوند و سپس مجدداً نوکلئوتيدها توسط اين گروه از آنزيم ها شکسته شده و به اجزاي تشکيل دهنده خود يعني فسفر، قند و باز پورين يا پيريميدين تبديل مي شوند. ديواره روده باريک با توليد آنزيمهاي مالتاز، لاکتاز و ساکاراز موجب شکسته شدن دي ساکاريدهاي ماتوز، لاکتوز و سوکروز(Sucrose) به منومرهاي تشکيل دهنده خود مي گردند. در طيور آنزيم لاکتاز ترشح نمي گردد. بنابراين منطقه فعال هضمي درروده باريک، منطقه دوازدهه مي باشد. دو بخش ژوژنوم (Jejunum) و ايلئوم (Ileum) که بخش هاي مياني و انتهايي روده باريک مي باشند در جذب مواد مغذي هضم شده فعال هستند.باقيمانده غذا که از روده باريک خارج مي شود بيشتر مواد هيدروليز شده خود را توسط روده جذب نموده است. اما بخش هاي غيرقابل هضم مانند سلولز و همي سلولز و ليگنين و مقداري از پروتئين ها و کربوهيدرات ها که در داخل اين بخش هاي غيرقابل هضم بخصوص در داخل ليگنين به دام افتاده اند، به روده بزرگ وارد مي شوند.
- روده بزرگ:
اولين بخش ازروده بزرگ، روده کور(Secum) ناميده مي شود که داراي جمعيت ميکروبي مي باشد و هضم ميکروبي درحيوانات تک معده اي بخصوص اسب در اين عضو انجام مي پذيرد. تخمير ميکروبي انجام شده در روده کوراسب شبيه به تخمير در معده حيوانات نشخوار کننده است و تخمير بر روي سلولز و کربوهيدرات هاي غير قابل هضم ديگر انجام مي شود و توليد اسيدهاي چرب فرّار مي گردد. اما پروتئين هاي توليد شده در سکوم به اندازه پروتئين هاي توليد شده در شکمبه نشخوارکنندگان، قابليت جذب و بهره وري جهت اسب ندارند. مقداري ويتامين هاي محلول در آب نيز توسط هضم ميکروبي در سکوم اسب ايجاد وجذب مي گردد. سکوم در طيور فعاليت قابل توجهي ندارد. بخش هاي قولون کوچک، قولون بزرگ و راست روده(Rectim) ساير بخش هاي تشکيل دهنده روده بزرگ هستند که جذب آب باقيمانده در مواد خوراکي در اين بخش انجام مي پذيرد. در روده بزرگ تک معده اي ها، مواد فيبري هضم شده مورد تخمير ميکروبي قرار مي گيرند و برخي ويتامين هاي محلول در آب و ويتامين K و برخي مواد پروتئيني با منشاء ميکروبي تشکيل مي گردند که تقريباً قابل جذب نيستند و از طريق مدفوع خارج مي گردند. كليه مواد هضم نشده، اندکي آب، ترشحات هضمي بدن، سلول هاي جدا شده از مخاط دستگاه گوارش و مواد حاصل از فعاليت ميکروب ها در دستگاه گوارش، تشکيل مدفوع را مي دهند.در طيور طول روده بزرگ نسبتاً کوتاه است و در انتها به کلوآک ختم مي شود که محل مشترک مجراي گوارشي، ادراري و تناسلي مي باشد.
- مراحل جذب مواد مغذي: (Nutrient absorption)
جذب مواد مغذي شامل انتقال فرآورده هاي نهايي هضم از محوطه دستگاه گوارش به داخل خون يا لنف مي شود. در تک معده اي ها محل اصلي جذب روده باريک مي باشد. سطح روده باريک داراي چين خوردگي ها و پرزهاي فراواني مي باشد که به شکل زاويه انگشت مانند (Villi) در سطح روده قرار دارند و موجب افزايش سطح تماس مواد خوراکي هضم شده با روده مي گردند.
جذب مواد مغذي به شيوه هاي مختلفي در روده انجام مي شود:الف) جذب بصورت غيرفعال (انتشار) (Passive transport) (Diffusion) که نفوذ مولکول ها از ناحيه با غلظت بالا به ناحيه با غلظت پايين مي باشد و سرعت نسبتاً کمي دارد.
ب) جذب بصورت انتقال فعال (Active transport)در اين روش مواد مغذي با صرف انرژي از محوطه دستگاه گوارش به داخل سلول هاي مخاطي روده وارد مي شوند. عموم قندها و اسيدهاي آمينه بصورت فعال جذب مي گردند.
ج) در نوزادان تازه متولد شده عمل جذب مولکول هاي اينيوگلوبرسين موجود در آغوز (کلستروم) بصورت بلعيده شدن دست نخورده (Pinocytosis) مي باشد.
- جذب انواع بيومولکول ها:
الف) کربوهيدرات ها:
همان گونه که اشاره گرديد α–آميلاز موجود در بزاق و لوزالمعده موجب شکسته شدن مولکولهاي نشاسته و گليکوژن و آزادسازي گلوکز مي گردد. دي ساکاريدها نيز توسط آنزيم هاي هيدروليز کننده خود که از روده ترشح مي شوند به مونومرهاي تشکيل دهنده خود تبديل شده و به شکل فعال و با صرف انرژي به درون سلول هاي بافت مخاطي روده منتقل گرديده و سپس از طريق سياهرگ کبدي (Portal vein) به کبد وارد مي شود.
ب) چربي ها:
پس از جذب غيرفعال اسيدهاي چرب و مونوگليسيريدها به درون سلول هاي اپيتليال (مخاطي) روده، در اين سلولها مجدداً سنتز تري گليسيريد صورت مي گيرد و تري گليسيريدهاي توليد شده در سلول هاي مخاطي معده به شکل ذرات کوچک کروي بنام کيلوميکرون به درون رگ هاي لنفي موجود در پرزهاي روده وارد مي شوند. چربي هايي که داراي اسيدهاي چرب کوتاه زنجير مي باشند، مي توانند بدون تشکيل کيلوميکرون به سياهرگ و جريان خوني منتقل شوند. در طيور عمده تري گليسيريد به جريان خون سياهرگي وارد مي شود. به اين نوع چربي ها که به داخل سياهرگ وارد مي شوند پورتوميکرون (Portomicrons) مي گوييم.
ج) پروتئين ها:
پروتئين هاي موجود درخوراک توسط فعاليت انواع آنزيم هاي پپتيداز به اسيدهاي آمينه و اليگوپپتيدهاي کوچک تبديل مي شوند. اليگوپپتيدها به شکل فعال به سلول هاي مخاطي روده وارد مي شوند و توسط آنزيم هاي دي پپتيداز و تري پپتيداز، هيدروليز مي شود و به اسيدهاي آمينه تشکيل دهنده خود تجزيه مي شوند.اسيدهاي آمينه به طريق فعال به سلول هاي مخاطي روده جذب مي گردند. جهت جذب اسيدهاي آمينه خنثي، اسيدي يا بازي مکانيسم هاي ويژه اي وجود دارد و اسيدهاي آمينه هر گروه، در سرعت جذب با يکديگر رقابت دارند.بايد توجه داشت که کل اسيدهاي آمينه موجود در محوطه روده مربوط به پروتئين هاي خوراک نيستند بلکهتعدادي از اسيدهاي آمينه مربوط به آنزيم هاي پروتئيني ترشح شده از دستگاه گوارش و داراي منشاء داخلي هستند اما اين اسيدهاي آمينه نيز همراه با اسيدهاي آمينه خوراک جذب مي گردند و به سياهرگ کبدي منتقل مي گردند.
د) مواد معدني:
جذب مواد معدني در روده به دو روشالف) انتشار ب) جذب توسط مولکول هاي حامل انجام مي پذيرد.
کلسيم: حضور پروتئين ويژه اي بنام (Calcium binding protein) (CaBP) و با کمک ويتامين D3 (کوله کلسيفرول) در روده جذب مي گردد. شرايط فيزيولوژيک دام، حضور ساير عوامل شيميايي و عناصر معدني از جمله فسفر بر روي جذب کلسيم موثر مي باشد. مرغان تخمگذار در حال توليد تخم مرغ جذب کلسيم بهتري نسبت به مرغان تخمگذار فاقد توليد تخم مرغ دارند. افزايش غلظت فسفر موجب کاهش جذب کلسيم و برعکس مي گردد. حضور ترکيبات شيميايي مانند اسيد فايتيک (Phitic acid) موجب به دام انداختن عناصر معدني و عدم جذب اين عناصر مي گردد.
ﻫ) ويتامين ها:
ويتامين هاي محلول در آب به دو شکل انتشار ساده و جذب توسط مولکول هاي حامل در روده جذب مي گردندويتامين B12 جهت جذب، نياز به يک مولکول گلايکوپروتئين حامل دارد در مقابل اسيد فوليک به راحتي به درون سلول هاي مخاطي روده انتشار مي يابد. ويتامين هاي محلول در چربي همانند مولکول هاي چربي به شکل انتشار به داخل سلول هاي مخاطي روده وارد مي شوند و سپس در داخل اين سلول ها با مولکول هاي پروتئين ترکيب مي شوند و به شکل مولکول هاي ليپوپروتئين به جريان خون وارد مي شوند.
هضم در نشخوارکنندگان(Digestion in Ruminants)
دام هايي مانند گاو و گوسفند داراي معده اي چهارقسمتي مي باشند. اين معده پيچيده موجب انجام تخميرهايي ميکروبي درشکمبه و نگاري مي گردد و موجب هضم بخش قابل توجهي از مواد سلولزي موجود در خوراک مي شود. به اين ترتيب دام هاي داراي معده چهارقسمتي قادرند که غذاهاي شامل علوفه و موادخشبي با فيبر بالا که عمدتاً از پلي ساکاريدهاي داراي پيوند β مي باشند، تغذيه نمايند. اين حيوانات همچنين قادر هستند خوراک هايي را که براي بار اول بلعيده مي شوند را بالا آورده و پس از آغشته نمودن مجدد به بزاق و جويدن مجدد، دوباره بلع کنند. اين عمل نشخوار(Rumination) ناميده مي شود
تعاریف انالیز مواد غذایی دام1
غذا
از دید علمی، غذا به مجموعه موادی گفته م یشود، که پس از خورده شدن توسط طیور،
مقادیری از آن مجموعه مواد به وسیله دستگاه گوارش بدن آن ها قابل هضم و جذب باشند،
و مورد استفاده قرار گیرند.غذا مبین مواد خوراکی است.
برای مثال: با آن که تمام اجزاء سازنده و متشکله کنجاله ها .مانند: کنجاله سویا.، پس از
خورده شدن توسط طیور، به وسیله دستگاه گوارش آن ها قابل هضم و جذب نم یباشند، با
این حال، به طور عموم و عرفاً، با هم غذا نامیده می شوند.
مواد مغذی
ترکیباتی از غذا است ،که پس از تغذیه آن ،مورد استفاده طیور قرار م یگیرند.
کنجاله
تفاله سویا، کنجد، آفتابگردان و سایر دان ههای روغنی است، که به رو شهای مختلف روغن
آن ها را گرفته باشند.
یادآوری- کنجاله خوراک حیوانات علفخوار و طیور است.
طیور
منظور، هر یک از گون ههای مرغ، بوقلمون، اردک، کبک، غاز و بلدرچین است.
جیره غذایی طیور
حد متعادل مواد اولیه خوراکی است، که سبب بقاء و نگاهداری طیور زنده شده، و رشد و
تولید طیور را به گونه شایسته تامین نموده، و از بروز نشان ههای حاصله از کمبود مواد
خوراکی در طیور جلوگیری نماید.
میزان جیره غذایی طیور بر پایه: نژاد، نوع، جنس، سن و چگونگی شرایط تولید طیور،
گوناگون است.
مواد اولیه خوراکی با منشاء گیاهی برای تغذیه طیور:
.Sunflower Oil. 1-4 روغن آفتابگردان
کلیات:
برای استخراج روغن آفتابگردان، ابتدا پوسته دانه های آفتابگردان را جدا کرده و سپس
دانه های گیاه را تحت تاثیر گرما قرار م یدهند. در این صورت دانه های آفتابگردان به
صورت پولکی در آمده و روغن موجود در دانه ها از طریق مکانیکی و یا با استفاده از
حلال، استخراج م یشود، که پس از جدا کردن حلال و صمغ روغن خام آفتابگردان به
دست می آید، که این روغن خام به مصرف تغذیه دام و طیور رسیده و یا اینکه روغن خام
مزبور تحت تصفیه بیشتر قرار گرفته و روغن تصفیه شده آفتابگردان به دست م یآید، که
برای مصارف تغذیه انسانی به کار می رود.
مزایای تغذی های:
این فرآورده روغنی مایع با انرژی بالا است. از نظر وجود اسید لینولنیک 1 غنی بوده و نیز
برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار در جیره های غذایی طیور، استفاده از آن مناسب
می باشد. به علاوه، موجب بالا رفتن انرژی جیره غذایی طیور می شود.
.Sunflower Meal. کنجاله آفتابگردان
کنجاله آفتابگردان محصولی جانبی از صنعت تولید روغن آفتابگردان م یباشد. روغن
دانه های آفتابگردان با استفاده از روش حرارتی – مکانیکی و یا با استفاده از حلال استخراج
می شود. دانه های آفتابگردان به منظور دستیابی به روغن نرم غیر اشباع حاوی چندین پیوند
دوگانه موجود در آن، کشت می شود. دانه های آفتابگردان حاوی حدود 45 درصد روغن
می باشند، و پیش از استخراج روغن از دانه ها، پوسته دانه های آفتابگردان باید جدا شود.
معمولا پوسته دانه ها به موادی که پس از استخراج روغن آفتابگردان از دان ههای آن باقی
می مانند، افزوده می شوند.
مزایای تغذی های:
کنجاله آفتابگردان دارای سطوح خوبی از پروتئین است، ولیکن میزان اسید آمینه لیزین آن
نسبت به سویا کمتر است. میزان الیاف در این فرآورده بالا بوده و اگر منشاء این الیاف از
پوشش دانه های آفتابگردان باشد، به میزان اندکی از آن قابل هضم م یباشد، که در این
صورت باید دانه ها پیش از مصرف به صورت ریز آسیاب شده و خرد شوند.
جدا کردن پوسته دانه ها از کنجاله آفتابگردان موجب تولید فرآورده ای 1 با قابلیت هضم
بیشتر برای طیور و پروتئین بیشتر خواهد شد. این محصول از نظر اسیدهای آمینه گوگرددار
یعنی متیونین و سیستئین و فسفر غنی بوده ولیکن لیزین آن کم است.
از این محصول م یتوان در جیره غذایی طیور نیز استفاده کرد.
محدودی تهای مصرف:
در سطوح بالای مصرف، کنجاله آفتابگردان اندکی ملین است.
ارزن
کلیات:
. ارزن یک نوع علف از Panicum Miliaceum L. ارزن دانه های حاصل از گیاه
خانواده غلات است، که دانه های سخت کوچکی تولید می کند. از این دانه های ارزن با
رعایت نکاتی که در مزایای تغذی های و محدودی تهای مصرف آن شرح داده شده است در
تغذیه دام و طیور استفاده می شود.
مزایای تغذی های:
میزان انرژی آن بالا است، ولیکن پیش از مصرف باید ارزن مورد عمل آوری قرار گیرد.
عمل آوری ارزن به صورت آسیاب کردن یا تهیه پولک 1 از دانه های ارزن است.
ارزن به علت دارا بودن مقدار بالایی از الیاف غیر قابل هضم، اضافه کردن آن به جیره
غذایی حیوانات جوان و جوجه ها مناسب نیست.
محدودی تهای مصرف:
چنانچه ارزن همراه با غلات دیگر به مصرف برسد، نتایج بهتری برای تغذیه طیور حاصل
می گردد. الیاف خام موجود در دانه های ارزن توسط حیوانات جوان و جوجه ها به میزان
کمی هضم می شود.
کنجاله بادام زمینی
کلیات:
کنجاله بادام زمینی مانند سایر کنجاله ها محصول جانبی از تولید روغن بادام زمینی است.
برای استخراج روغن بادام زمینی از دان ههای بادام زمینی، از روش حرارتی – مکانیکی و یا
حلال استفاده م یشود. برای تهیه روغن آن ابتدا پوسته دانه ها تا حدودی که میسر است از
دانه های بادام زمینی جدا شده و سپس روغن گیری از دانه ها انجام می گیرد.
نیز نامیده اند. ، Monkey nuts یا Peanuts یادآوری- بادام زمینی را
برای تهیه روغن بادام زمینی مورد مصرف انسانی، ابتدا پوست دان ههای بادام زمینی را جدا
25 درصد پروتئین - کرده و سپس دانه ها را خرد .له. می کنند. دانه بادام زمینی حاوی 30
35 درصد روغن بادام زمینی می باشد. هنگامی که برای استخراج روغن، دانه های - خام و 60
بادام زمینی فشرده شده و روغن بادام زمینی استخراج م یشود، کنجاله حاصله تقریبا حاوی
7 درصد روغن بادام زمینی خواهد بود. باید توجه داشت، چنانچه برای استخراج روغن
بادام زمینی از دانه های آن از حلال استفاده شود، در آن صورت، در کنجاله بادام زمینی
حاصله میزان روغن بادام زمینی کمتری باقی می ماند.
مزایای تغذی ه:
کنجاله بادام زمینی منبع ارزشمندی برای انرژی و پروتئین محسوب می شود. تجزیه پذیری
کنجاله بادام زمینی نسبت به کنجاله منداب کمتر بوده، ولیکن نسبت به کنجاله سویا بیشتر
است. این کنجاله نسبت به کنجاله سویا دارای الیاف و انرژی بیشتر ولیکن دارای پروتئین
کمتری است و نیز کیفیت پروتئین آن نسبت به کنجاله سویا، پایین تر است .لیزین و متیونین
آن کمتر است..
میزان انرژی در کنجاله های بادام زمینی که پوست دانه های بادام زمینی مربوط به آ نها جدا
نشده است، کمتر از کنجال ههای بادام زمینی است که پوست دانه های بادام زمینی آ نها جدا
شده است. ترکیب شیمیایی کنجاله بادام زمینی بسته به منبع تهیه آن م یتواند بسیار متغیر
باشد.
محدودی تهای مصرف:
در مورد کنجاله بادام زمینی، آلودگی محصول با سم افلاتوکسین معمول است.
چنانچه کنجاله بادام زمینی در محل تولید در شرایط گرم و مرطوب اکسید شود، خوش
خوراکی آن کاهش یافته و حتی ممکن است سمی باشد.
موضوع مهم درباره کنجاله بادام زمینی این است، که در مورد این فرآورده احتمال حمله
قارچ ها به دانه های بادام زمینی و کنجاله بادام زمینی بسیار است، که در این صورت در
کنجاله آن سمومی تولید می شود و با مصرف کنجاله بادام زمینی آلوده به سموم، طیور دچار
کمبود دارد. B مسمومیت می شوند. این محصول از نظر ویتامین 12
باقلای مصری
کلیات:
. در این نوع .Lupinus Vulgaris SPP. باقلای مصری از خانواده دانه های گیاه
باقلا، دانه تلخ کم است. باقلای مصری دارای دان ههای کوچک به رنگ زرد یا قهو های
است، که پس از حرارت دادن آن دانه های مزبور را آسیاب و یا خرد م یکنند.
سه نوع از گیاه باقلای مصری با گل های به رنگ سفید، زرد و آبی وجود دارد. باید توجه
داشت که، جایگزینی پودر دانه باقلای مصری با کنجاله سویا و کنجاله منداب در جیر ههای
غذایی، دام و طیور غالباً اقتصادی است. برای از بین بردن اثرات نامطلوب گون ههای شیرین
باقلای مصری که حاوی مقدار کمی مواد آلکالوئیدی م یباشند، می توان از اسیدهای آمینه
مکمل همراه با افزودن آنزیم مناسب و عمل آوری آن، استفاده کرد.
مزایای تغذی های:
باقلای مصری در جیره های غذایی، منبع خوب پروتئین است .با تقریبا 32 درصد پروتئین.،
پیش از تغذیه با آن، باید دان ههای باقلای مصری را عمل آوری کرد تا پوشش الیافی دانه ها
از آن ها جدا شوند.
باید توجه داشت که، اگر پوشش الیافی از دانه های باقلای مصری جدا نشود و در محصول
باقی بمانند، ترکیب شیمیایی محصول تحت تاثیر منفی قرار می گیرند.
به منظور تهیه پودر دانه باقلای مصری از گونه های گیاه با گ لهای به رنگ سفید و زرد
استفاده می شود. ممکن است افزودن متیونین به باقلای مصری ضروری باشد، و قابل
استفاده بودن لیزین در این محصول در اثر تلاقی بین گون های افزایش می یابد.
محدودی تهای مصرف:
آلکالوئیدهایی در گونه های تلخ این محصول وجود داشته و این گونه های باقلای مصری
سمی هستند.
باید توجه داشت که، در گون ههای جدید باقلای مصری از این نظر عموماٌ مشکلی وجود
ندارد. چون سطح الیاف آن ها بالاست. در باقلای مصری همانند دیگر بقولات، میزان
متیونین و لیزین کم است.
.Rice Brainسبوس برنج
کلیات:
سبوس برنج محصول جانبی است که از صیقل دهی دانه برنج 1، ضمن تولید برنج سفید، به
دست می آید. این محصول عمدتاٌ دارای دانه های ریز و یا شکسته برنج می باشد. برنج غذای
اصلی برای انسان در برخی از کشورهای آسیایی محسوب می شود.
دانه برنج دارای یک پوسته الیافی و یک لایه سبوس است، که آن ها در حین عملیات
صیقل دهی دانه برنج از دانه آن جدا می شوند. سبوس برنج معمولا مخلوطی از ریشه چه
سبوس 2 و مقدار محدودی پوسته دانه برنج است که به آن افزوده می گردد.
مزایای تغذی های:
سبوس برنج محصولی متغیر است، که این امر بستگی به منابع مختلفی دارد که از آن به
دست م یآید. متغیر بودن این محصول به دلیل رو شهای عمل آوری مختلف آن و هم چنین
پوسته دانه های برنج موجود در این محصول است. میزان پوسته موجود در آن باید به
حداقل ممکن باشد، و بالا بودن میزان پوسته در محصول، موجب افزایش سطح خاکستر
محصول می گردد.
میزان انرژی این فرآورده کم است، میزان روغن موجود در آن به طور معمول 2 درصد و
سطح پروتئین آن به طور معمول 15 درصد است. سبوس برنج تولید شده به روش
مکانیکی حاوی انرژی بیشتری نسبت به روش های دیگر است، که این امر به علت میزان
چربی بالای آن .حدود 10 درصد.، می باشد.
محدودی تهای مصرف:
متغیر بودن ترکیب شیمیایی این محصول، ممکن است چگونگی استفاده از آن را در
جیره های غذایی خوراک طیور محدود سازد. چنانچه سبوس برنج در سطوح بالا مورد
تغذیه طیور قرار گیرد، روغن موجود در سبوس برنج، می تواند موجب نرم شدن چربی
E لاشه طیور شود. هم چنین روغن موجود در آن ممکن است با میزان قابل استفاده ویتامین
موجود در سبوس برنج در ارتباط باشد.
به صورت یک آنتی اکسیدان طبیعی عمل می کند. E این به آن سبب است، که ویتامین
موجود در آن نیز کم E بنابراین، اگر چربی موجود در برنج اکسیده شود، میزان ویتامین
می شود. اضافه کردن این محصول به جیره غذایی جوج هها مناسب نیست.
.Triticumx Secaleدان ههای هیبرید
کلیات:
دانه های هیبرید، .دورگه. بوده و این دانه ها از تلاقی گیاهان گندم و چاودار حاصل
می شوند. این گیاه در زمین های با حاصل خیزی پایین، به منظور تولید غلات، کشت
می گردد.
مزایای تغذی های:
دانه های هیبرید، بدون پوسته بوده و شبیه دان ههای گندم است و ارزش غذایی آن نیز مشابه
دانه های گندم است.
این دانه ها، حاوی انرژی بالا و پروتئین متوسط .اگر چه متغیر.، می باشد و میزان اسیدهای
آمینه دانه های هیبرید نیز پیش از استفاده از آن در جیره های غذایی طیور، باید بررسی شود.
معمولا نسبت به گندم، دانه های هیبرید دارای اسیدهای آمینه لیزین و متیونین بیشتری است.
دانه های هیبرید نسبت به دان ههای دیگر، م یتواند دارای فسفر، منیزیم و پتاسیم بیشتری
باشد.
محدودی تهای مصرف:
دانه های هیبرید ممکن است دارای بازدارنده های تریپتین و ترکیبات الکلیکی 1 باشد .که این
ترکیبات تنها در مورد نشخوار کنندگان موثرند..
این محصول م یتواند از نظر اسید آمینه تریپتوفان فقیر باشد. دانه های هیبرید که به مصرف
تغذیه طیور می رسند، باید فاقد قارچ ارگوت 1 باشند.
جو
کلیات:
دانه ای به شکل تقریبا باریک و با یک پوشش الیافی خارجی است، که ،.Barley. دانه جو
به طور وسیعی در اغلب نقاط دنیا کشت م یشود، و چندین محصول جانبی از آن به دست
می آید. کشت گیاه جو برای تغذیه طیور هم انجام م یگیرد. باید توجه داشت که، در دنیا از
سویه هایی از جو که از کیفیت کمتری برخوردار می باشند، برای تغذیه طیور استفاده
می شود.
مزایای تغذی های:
6 درصد متغیر می باشد. ولیکن به طور متوسط - میزان پروتئین خام دانه جو در حدود 14
11 درصد می باشد. - میزان پروتئین خام دانه جو در حدود 12
استفاده از جو در جیره غذایی طیور نیز همانند حیوانات تشخوار کننده، به منظور تامین
انرژی برای آ نها انجام م یگیرد. باید توجه داشت، چنانچه هنگام استفاده از جو در جیره
غذایی طیور از آنزیم مناسب .گلوکاناز. استفاده نشود، میزان جو مصرفی در جیره غذایی
طیور باید محدود گردد.
جو در مقایسه با گندم، دارای الیاف بیشتر و نشاسته کمتری از آن است، و به همین دلیل
ممکن است برای طیور قابلیت هضم کمتری داشته باشد.
ارزش غذایی جو به گونه آن، میزان پروتئین موجود در آن و وزن حجمی دانه جو، بستگی
دارد.
از نظر کیفی، جو همانند تمام غلات از کیفیت پروتئین متوسطی برخوردار بوده و به ویژه از
نظر اسید آمینه لیزین محدودیت و یا کمبود دارد.
در این باره و به ویژه در مورد دانه هایی که عمل آوری م یشوند، باید به امر تعادل مواد
معدنی و ویتامین های موجود در جیره غذایی توجه لازم به عمل آورد.
و ماده معدنی کلسیم فقیر است. A ،D و E جو به طور کلی از نظر ویتامین های
باید توجه داشت که، عمل آوری دانه های مرطوب جو با استفاده از اسید پروپیونیک، موجب
موجود در آن ها می شود. E کاهش بیشتر ویتامین
محدودی تهای مصرف:
باید توجه داشت که، وجود بتاگلوکا نها در جو موجب چسبندگی مدفوع در طیور شده و
برای رفع این حالت باید از آنزی مهای مناسب استفاده کرد .برای مثال: بتا گلوکاناز.. اگر در
جیره غذایی طیور از دانه های جو خیلی ریز آسیاب شده استفاده شود، ممکن است با این
عمل کل مصرف خوراک طیور، کاهش یابد.
بهره گیری از آنزی مهای بتاگلوکاناز، موجب می شود که علاوه بر رفع مشکل فوق، مقادیری
از انرژی غیرقابل استفاده جو نیز به انرژی قابل استفاده بدن طیور تبدیل گردد.
.Ryeچاودار
کلیات:
است. از دانه های چاودار جهت تهیه Secale Ceverale L. چاودار، دانه های حاصل از گیاه
نان چاودار و هم چنین مواد غذایی دیگر استفاده می شود. گیاه چاودار به سرعت رشد کرده،
به طوری که، ساقه چاودار در مدت کمی ظاهر می شود. گیاه چاودار هم چنین به عنوان یک
محصول علوفه ای، نیز کشت می شود.
مزایای تغذی های:
دانه های چاودار محصولی با ترکیب شیمیایی بسیار متغیر است. تولید کنندگان آن از
روش های مختلف برای عمل آوری این محصول استفاده م یکنند ،چون در حین فرآوری آن
احتمال وجود پوسته دانه های چاودار در این فرآورده وجود دارد، بنابراین در سطح وسیع
مورد استفاده تغذیه ای برای طیور قرار نمی گیرد.
وجود پوسته دانه های چاودار در این فرآورده موجب بالا رفتن میزان خاکستر آن می شود،
بنابراین باید توجه داشت که ، میزان پوسته دانه های چاودار در این محصول در حداقل
ممکن باشد.
به طور کلی میزان انرژی و مواد معدنی در دانه های چاودار در حد خوبی است.
محدودی تهای مصرف:
به هنگام اضافه کردن این محصول به جیره غذایی طیور، همواره باید به احتمال وجود
آلودگی دانه های چاودار به قارچ ارگوت 1، توجه نمود.
.Maize Screenings. ذرت - بقایای بوجاری
کلیات:
دانه های ذرت، برای انجام آسیاب کردن به روش مرطوب، به منظور جداسازی دانه های
ذرت شکسته و ریز و آرد موجود در آن ها، غربال م یشوند. طبیعی است که، برای انجام
آسیاب کردن به روش مرطوب به دانه های ذرت نیاز بوده، و معمولاٌ در هنگام غربال نمودن
دانه های ذرت، به طور معمول به میزان حدود 5 درصد بقایای غربال دان ههای ذرت، به
دست می آید. استفاده از این محصول جهت جایگزینی با ذرت کامل و یا حتی گندم و جو
در جیره های غذایی طیور، اقتصادی است.
یادآوری- .ذرت – بقایای بوجاری. را، پودر ذرت 2 نیز م ینامند.
مزایای تغذی های:
60 درصد - میزان نشاسته در دانه های ذرت – بقایای بوجاری، بالا بوده و در حدود 80
می باشد، و در نتیجه این محصول از سطح انرژی خوبی برخوردار است.
محدودی تهای مصرف:
به هنگام اضافه کردن این محصول به جیره های غذایی طیور، گاهی اوقات ممکن است
دانه های کامل در مدفوع طیور ظاهر شود. این موضوع معمولا به عنوان یک مشکل در
تغذیه طیور مطرح نبوده و نمی باشد.
البته باید توجه داشت که ، میزان دانه های ذرت دفع شده از سیستم گوارش طیور در این
مورد ،ناچیز می باشد.
.Maize Germ Meal. پودر کاکل ذرت
کلیات:
پودر کاکل ذرت، محصول جانبی حاصل از تولید روغن دانه های ذرت است، که از راه
فشردن و جداسازی جنین مرطوب یا خشک از دانه ذرت حاصل می شود. در این فرآیند،
ممکن است بخش هایی از آندوسپرم و پوشش بذر 1 ذرت هنوز وجود داشته باشند.
همان گونه که از نام این محصول پیدا است، این فرآورده شامل کامل های خشک شده به
دست آمده از ذرت است ،که پس از استخراج روغن ذرت از دانه ذرت به دست می آید.
این فرآورده یک محصول جانبی است، که از آسیاب نمودن به روش مرطوب دانه های ذرت
و یا در هنگام تولید ذرت پولکی، حاصل می شود.
هنگامی که ذرت به روش مرطوب آسیاب م یشود، جنین ها که دارای به طور معمول 50
درصد روغن می باشند ، در مراحل اولیه فرآیندها، جدا می شوند.
روغن ذرت با روش مکانیکی و یا با استفاده از حلال استخراج می شود، و میزان استخراج روغن
ذرت، تعیین کننده میزان روغن باقی مانده در پودر کاکل ذرت است.
دو نوع اصلی پودر کاکل ذرت وجود دارد، نوعی که میزان روغن بالایی دارد .به طور
معمول بیشتر از 14 درصد. و نوعی که میزان روغن آن کم است .به طور معمول 5 درصد..
در برخی از شرایط تولید، به پودر کاکل ذرت، الیاف ذرت افزوده می شود.
مزایای تغذی های:
کیفیت پودر کاکل ذرت به فرآیند تولید آن بستگی دارد، ولیکن معمولاٌ برای تمامی
حیوانات اهلی و طیور مناسب است.
مقدار سبوس و روغن باقی مانده در محصول می تواند در زمینه مناسب بودن آن برای تغذیه
طیور، تاثیر منفی بگذارد. میزان نشاسته، انرژی و پروتئین موجود در این فرآورده کاملا بالا
است و اسیدهای آمینه آن نیز از تعادل خوبی برخوردار است.
محدودی تهای مصرف:
پودر کاکل ذرت اگر به مدت و در دوره های طولانی مورد تغذیه طیور قرار گیرد، این امر
ممکن است عمل هضم الیاف را در طیور کاهش دهد. این فرآورده به واسطه نوع چربی
آن ،در صورت مصرف بی رویه در طیور، می تواند موجب اسهال در طیور شود. فرآورده هایی
که روغن کمتری دارند، برای استفاده از آن ها برای تغذیه طیور، محدودیت های کمتری
وجود دارد. روغن موجود در این فرآورده به صورت روغن غیر اشباع و آزاد است.
.Zea Mays Lدانه ذرت
کلیات:
است. ذرت به عنوان یک ماده غذایی برای خوراک Zea Mays L. ذرت، دانه های گیاه
انسان و هم چنین به عنوان یک ماده اولیه جهت فرآیند تخمیر و یا اینکه برای تغذیه
حیوانات کشت می گردد. سه نوع ذرت وجود دارد، ذرت سفید، ذرت قرمز و ذرت زرد.
عمدتاٌ از ذرت زرد برای تغذیه حیوانات و طیور استفاده م یگردد. باید توجه داشت که، به
لحاظ بالا بودن قیمت ذرت، از این محصول به صورت مستقیم استفاده نمی شود.
مزایای تغذی های:
ذرت نسبت به اغلب غلات ،دارای میزان انرژی بالاتری است. میزان چربی موجود در ذرت
دو برابر میزان چربی موجود در گندم و جو بوده، ولیکن کمیت و کیفیت پروتئین ذرت
نسبت به پروتئین گندم، کمتر از آن است.
65 درصد است، ولیکن میزان - میزان نشاسته در دانه ذرت به طور معمول در حدود 70
پروتئین ،الیاف و مواد معدنی آن کم است. نشاسته ذرت در مقایسه با نشاسته گندم و جو،
در سیستم گوارشی طیور، به طور آهسته تر تجزیه م یگردد.
میزان کلسیم موجود در ذرت کم بوده و معمولاٌ از آن در جیر ههای غذایی حیوانات تک
در .Flaked. معده ای و طیور، استفاده می شود. از شکل پولکی شده دانه های ذرت
خوراک هایی با اندازه دانه های ذرت درشت، استفاده می شود.
باید توجه داشت که، چون میزان مواد معدنی موجود در ذرت کم است، بنابراین باید هنگام
مصرف آن، همراه با آن از مکمل های معدنی مناسب، استفاد کرد.
محدودی تهای مصرف:
چنانچه ذرت در جیره های غذایی طیور برای مدت طولانی و در سطوح بالا استفاده شود، به
دلیل گزانتوفیل موجود در آن، چربی لاشه طیور زردرنگ می شود.
.Soya Beans Glycine Max. L.merrسویا .دانه روغن کشی نشده
کلیات:
سویا یکی از مهم ترین منابع پروتئین برای تغذیه دام و طیور در دنیا محسوب می شود. به
منظور روغن کشی از دان ههای سویا، پوسته دان ههای سویا را جدا کرده و سپس با استفاده از
گرما، دانه های آن مورد عمل آوری قرار می گیرد.
برای عمل آوری آن، م یتوان از بخار همراه با گرما، به ویژه به روش های حرارت دادن
نیز استفاده کرد. ، Jet sploding همراه با آب 1 و میکرونیزاسیون یا
در اثر عم لآوری دانه های سویا با این رو شها، محصولی با چربی و پروتئین بالا تولید
می شود. این ماده غذایی با ارزش، عموماٌ در جیره غذایی حیوانات جوان و طیور مورد
استفاده قرار می گیرد.
استفاده از سویا در جیره های غذایی دام و طیور، به قیمت کنجاله سویا نیز بستگی دارد.
میزان مناسب حرارت استفاده شده در طی عمل آوری آن، سطوح عوامل ضد تغذی های
موجود در آن را کاهش می دهد.
باید توجه داشت که، چنانچه در حین عمل آوری آن از گرما استفاده نشود ،میزان هضم
پروتئین موجود در سویا کاهش خواهد یافت.
هم چنین گرما موجب تجزیه دیواره سلولی دانه های گیاه سویا م یشود، که در نتیجه آن مواد
مغذی موجود در دانه های آن، به گونه آسان تر هضم م یگردد.
یادآوری – اگر دانه های سویا برای مدت طولانی نگهداری شود، روغن زیاد موجود در دانه های آن
خطر فاسد شدن سویا را افزایش خواهد داد.
مزایای تغذی های:
بهره گیری از سویا به علت خوش خوراک بودن و دارا بودن سطح بالای انرژی و پروتئین
.به طور معمول در حدود 40 درصد.، در جیر ههای غذایی طیور، به ویژه برای جوجه ها،
مناسب است.
میزان اسیدهای چرب ضروری موجود در این فرآورده بالا بوده، که این امر این ماده غذایی
را برای تغذیه طیور، مناسب می سازد.
محدودی تهای مصرف:
عوامل ضد تغذی های موجود در سویا نظیر بازدارند ههای تریپسین 1 و هماگلوتین 2، از راه
حرارت دادن و یا پختن آن از بین می روند.
کنجاله سویا
کلیات:
کنجاله سویا محصولی جانبی از صنعت تولید روغن سویا است. روغن موجود در لوبیای
سویا استخراج گردیده و مواد باقی مانده آن با حرارت دادن مناسب ،عمل آوری شده و
کنجاله سویا تشکیل می گردد.
هنگامی که لوبیای سویا خرد می شود، سه محصول اصلی از آن به دست می آید، روغن،
کنجاله و پوسته سویا.
در می آیند. .Flaked. سپس مواد باقی مانده از آن، گرما داده شده و به صورت پولکی
روغن سویا با استفاده از حلال و گاهی اوقات نیز از طریق حرارتی – مکانیکی استخراج
می گردد، و مواد باقی مانده آن به منظور کاهش عوامل ضد تغذیه ای موجود در آ نها و
خارج نمودن باقی مانده های حلال، حرارت داده م یشوند.
به طور متوسط به ازای هر تن لوبیای سویای خرد شده، حدود 750 کیلوگرم کنجاله سویا
تولید می شود.
مزایای تغذی های:
کنجاله سویا در بین منابع پروتئین گیاهی دارای بهترین کیفیت است و در سطح گسترد های
مورد استفاده تغذیه طیور قرار می گیرد و معادله اساسی جیره نویسی طیور در زمان حاضر
بر مبنای ذرت – سویا، تنظیم می گردد.
این محصول دارای انرژی و پروتئین بالایی است، و در ضمن ساختار اسید آمینه موجود در
آن از وضعیت بسیار خوبی برخوردار است. میزان اسید آمینه لیزین آن بالا است ولیکن
میزان متیونین آن کم است. در حدود 95 درصد ازت موجود در آن به صورت پروتئین بوده
و از این روی برای مصرف تغذیه طیور، مناسب است.
میزان فسفر این محصول بالا بوده و تقریبا 50 درصد از فسفر موجود در آن قابل استفاده
است.
بدون پوسته بوده و بنابراین نسبت به دیگر انواع سویا دارای الیاف .Hypor. سویای
B و D کمتری است، ولیکن پروتئین بیشتری دارد. سویا منبع خوبی از ویتامین های گروه
می باشد.
محدودی تهای مصرف:
در هنگام استفاده از کنجاله سویا در جیره غذایی طیور باید توجه داشت که، بازدارنده های
تریپسین و هماگلوتی ن 1های موجود در کنجاله سویا، معمولا از طریق عمل آوری آن با
حرارت دادن آن در حین مراحل تولید، غیرفعال می شوند. سایر عوامل ضد تغذی های غیر
فعال شده در آن م یتوانند شامل مواد گواترزا، ساپونی نها، استروژن ها، ضد ویتامین ها و
فیتات ها، باشند.
.Lentilsعدس
کلیات:
می باشند. عدس Lens Culinaris a.O.Medik عدس ها، دانه های حاصل از گیاهان
معمولاً برای تغذیه انسان کشت می شود، ولیکن عدس هایی که از استاندارد کیفی پایینی
برای مصرف تغذیه انسانی برخوردارند، ممکن است برای تغذیه حیوانات و طیور مورد
استفاده قرار گیرند. علاوه بر این از سبوس عدس نیز در تغذیه حیوانات و طیور استفاده
می شود. محصول عدس به خوبی قابل نگهداری است.
مزایای تغذی های:
ترکیب شیمیایی عدس اغلب نزدیک به لوبیاها یا نخودها می باشد. عدس یک منبع پروتئینی
گیاهی محسوب می گردد. در سبوس عدس نسبت به دانه عدس، میزان الیاف بیشتر و میزان
پروتئین کمتر از دانه آن است.
محدودی تهای مصرف:
در هنگام استفاده از دانه های عدس در جیره های غذایی طیور باید توجه داشت که، دانه
عدس می تواند حاوی بازدارنده های دیاستاز تریپسین و هم چنین مقدار اندکی از
هماگلوتین ها 1 باشد.
کنجاله دانه کتان
کلیات:
دانه حاصل از گیاه کتان است ،که برای روغن موجود در دانه گیاه ،.Lin seed. تخم کتان
کشت م یگردد. روغن گیاه در تهیه رنگ، مرکب .جوهر. و صابون نیز مورد استفاده قرار
می گیرد. روغن کتان با روش حرارتی – مکانیکی یا با روش استفاده از حلال از دان ههای
کتان که به طور طبیعی دارای تقریبا 39 درصد روغن م یباشد، استخراج می شود.
پس از استخراج روغن، کنجاله حاصله م یتواند فشرده شده و به صورت پلت های لوزی
شکل در آید و یا اینکه برای آسانی درحمل و نقل آن خرد گردیده و مورد استفاده قرار
گیرد.
مزایای تغذی های:
در کنجاله دانه کتان، میزان انرژی، روغن و کربوهیدرات های قابل استفاده موجود در آن بالا
است و میزان پروتئین آن متوسط است. میزان اسیدهای آمینه محدود کننده موجود در این
فرآورده پایین است. روغن دانه کتان دارای مقادیر زیادی اسیدهای چرب غیراشباع است.
این محصول منبع خوبی برای الیاف قابل هضم بوده و یک فرآورده خوش خوراک
محسوب می شود. افزودن کنجاله دانه کتان به جیره های غذایی طیور، سبب بهبود قابلیت
هضم جیره هایی غذایی می شود. میزان فسفر این محصول بالا بوده و میزان کلسیم و لیزین
موجود در آن کم است.
یادآوری- تخم کتان کامل پس از عمل آوری آن با سود سوزآور و آب، به مصرف تغذیه طیور
می رسد.
محدودی تهای مصرف:
کنجاله دانه کتان ممکن است دارای گلوکوزید یا لینامارین و آنزیم لیناز باشد، ولیکن
عمل آوری خوب آن در درجه حرارت های بالا ،اغلب این ترکیبات را از بین خواهد برد.
مصرف در سطوح بالای این محصول ملین است و باعث نرم شدن چربی لاشه طیور
می شود.
ایده آل B کنجاله دانه کتان برای تغذیه طیور به دلیل تاثیر نامطلوب آن بر ویتامین های گروه
نبوده و چنانچه بیش از 5 درصد در جیره غذایی آن ها مصرف گردد، این امر باعث کند
شدن رشد طیور خواهد شد. در مورد طیور، کنجاله دانه کتان را م یتوان تنها در مورد طیور
2 درصد در جیره متراکم / مادر و طیور تخم گذار و آن هم می توان حداکثر به میزان تقریبی 5
غذایی آن ها، استفاده کرد.
یادآوری – از تخم کامل کتان نباید در جیره غذایی طیور استفاده کرد.
کنجاله کنجد
کلیات:
کنجاله کنجد ، محصول جانبی در صنعت تولید روغن است. دانه های کنجد از گیاه کنجد 1
حاصل شده و روغن موجود در آ نها، از طریق فشرده شدن دانه های کنجد، خارج گردیده
و به دست می آید.
کنجد گیاهی قائم است، که در حین رشد گیاه غلاف های کوچکی تولید م ینماید، که این
غلاف ها به آسانی قابل برداشت می باشند. گیاه کنجد به منظور استخراج روغن موجود در
دانه های آن کشت می گردد.
مزایای تغذی های:
کنجاله کنجد دارای پروتئین بالا، الیاف کم و سطح انرژی متوسطی است، پروتئین آن از نظر
اسید آمینه متیونین غنی بوده، ولیکن میزان لیزین آن کم است، و در طیور تنها در مورد جیره
غذایی طیور مادر و تخمگذار، مورد استفاده قرار م یگیرد.
محدودی تهای مصرف:
مصرف کنجاله کنجد در سطوح بالا، ممکن است ملین بوده و باعث اسهال شود. کنجاله
کنجد مورد مصرف چنانچه دارای روغن باشد، این امر می تواند باعث نرم شدن چربی
لاشه طیور شود.
با مصرف کنجاله کنجد در جیره غذایی طیور ،اسید فیتیک موجود در آن ممکن است به
فسفر متصل شده و آن را از سیستم گوارشی طیور خارج سازد و هم چنین افزودن کلسیم
اضافی به جیره غذایی طیور نیز ممکن است ضروری باشد.
کنجاله کنجد را می توان تنها در مورد طیور مادر و طیور تخمگذار و آن هم می توان حداکثر
به میزان تقریبی 5 درصد در جیره غذایی متراکم آن ها ، استفاده کرد.
.Wheat. 18-4 گندم
کلیات:
و دیگر Triticum a Aesutivum Dest و Triticum durum Dest گندم، دانه های گیاه
گونه های گندم است. گندم دارای سه نوع سفت، نرم و دوروم م یباشد. از گندم به طور
معمول در صنایع تولید نان، شیرینی و مانند آن استفاده م یشود. گونه های نوع نرم گندم،
معمولا به مصرف تغذیه حیوانات و طیور می رسند.
امروزه می توان سطح بالاتری از گندم را در خوراک های دام و طیور و به ویژه در خوراک
طیور به کار برد، زیرا آنزیم هایی در گندم وجود دارند که می توانند میزان چسبندگی گندم را
کاهش داده و قابلیت هضم پلی ساکاریدهای آن را نیز افزایش دهند.
باید توجه داشت که ،اصولا گندم خوراکی در دنیا در اصل برای تهیه نان و یا بیسکویت،
برای مصارف غذایی انسان کشت می گردد، ولیکن گندم هایی که فاقد کیفیت لازم و مناسب
باشند به مصرف تغذیه دام و طیور می رسند.
معمولی ترین مورد مصرف گندم تهیه نان برای تغذیه انسان است، که برای این منظور از
گندم های نوع سفت که دارای پروتئین بالا است، استفاده می شود.
مزایای تغذی های:
گندم دارای انرژی خیلی بالا و پروتئین متوسط و متغیری است .به طور معمول در حدود
10-15 درصد.. در این محصول میزان نشاسته بالا است .به طور معمول 64 درصد.، و
میزان الیاف پایین است.
در محصول گندم به طور معمول میزان 3 درصد دان ههای گندم بدون پوشش ها بوده و میزان
ویتامین های موجود در آن به ویژه بیوتین در آن کم است.
باید توجه داشت که، هنگامی که دانه های گندم با مواد نگهدارنده ذخیره می شوند، میزان
موجود در آن کاهش می یابد. E ویتامین
محدودی تهای مصرف:
گندم حاوی سطوح بالایی از گلوتن است که اگر بیش از اندازه لازم آسیاب شود، این امر
می تواند منجر به تولید خمیر چسبناکی شود و به این ترتیب هضم آن را در سیستم گوارشی
طیور کاهش می دهد.
سبوس گندم
کلیات:
سبوس گندم ،یک محصول جانبی است ،که هنگام تولید آرد گندم حاصل م یشود. این
فرآورده از دان ههای غربال شده گندم و یا از گند مهایی که پوست .سبوس. آن ها جدا شده
است، به دست می آید. این فرآورده اساساً شامل بخش هایی از پوسته های خارجی تر و
ذراتی است که از دانه های گندم ،که به عنوان یک محصول جانبی تولید آرد گندم، حاصل
گردیده و عرضه و به فروش م یرسد. تراکم حجمی این فرآورده کم است. سبوس گندم از
پریکارپ 1 و پوشش دانه گندم 2 و یا سبوس درشت گندم، تشکیل م یشود.
مزایای تغذی های:
میزان فسفر و منیزیم سبوس گندم بالا است، ولیکن کلسیم آن پایین است. میزان انرژی و
سطوح نشاسته این فرآورده نیز کم است، ولیکن مقدار فیبر آن بالا است و به همین دلیل در
جیره نویسی غذایی از آن به عنوان فیبر .تنظیم کننده ضریب حجمی. استفاده می شود.
محدودی تهای مصرف:
سبوس گندم بدون عوامل ضد تغذیه ای است، اگرچه چگونگی ماهیت فیزیکی این فرآورده
می تواند میزان استفاده از آن را محدود نماید.
لوبیای مزرعه
لوبیاهای مزرعه، از خانواده لگومینه هستند. در بسیاری از کشورها از جمله ایران، لوبیاهای
مزرعه عمدتاً به منظور مصرف در تغذیه انسان کشت می شوند. علاوه بر آن گونه هایی از
لوبیا وجود دارند که اغلب فقط به منظور تغذیه حیوانات و طیور کشت شده و مورد
استفاده قرار می گیرند.
مزایای تغذی های:
لوبیاهای مزرعه سرشار از پروتئین بوده و انرژی آن ها نیز به دلیل وجود نشاسته در آن ها
حاصل می گردد.
لوبیای مزرعه از قابلیت دسترسی بالایی برخوردار است. میزان اسید آمینه لیزین در آن ها بالا
است و میزان متیونین و سیستئین آن کم است. این محصول میزان الیاف کمی دارند. گونه های
بهاره لوبیا نسبت به گون ههای زمستانی لوبیا از نظر پروتئین موجود در آن ها غنی تر هستند.
این محصول از نظر ویتامین ها و فسفر غنی بوده و در جیره غذایی به خوبی جایگزین نخود
می شوند. وجود عوامل ضد تغذی های .مانند: تانن ها. در لوبیاهای مزرعه نشان می دهد، که
این محصول نسبت به نخود کیفیت پایین تری دارد.
این فرآورده دارای فسفر بالایی است. روغن موجود در این فرآورده عمدتاً به صورت اشباع
شده است.
محدودی تهای مصرف:
لوبیای مزرعه دارای تانن است، و این ماده قابض ضد تغذیه ای عمدتاً در پوسته لوبیا وجود
داشته و ممکن است قابلیت هضم پروتئین آن را کاهش دهد. برخی از انواع لوبیاها دارای
بازدارنده های تریپسین است. اخیراً به کمک علم فن آوری زیستی گونه هایی از لوبیا کشت
می شوند که میزان تانن پایینی دارند. از دیگر عوامل ضد تغذیه ای لوبیا می توان از اوره آز،
فیتات ها، هماگلوتین ها و گلوکزیدها، که به طور معمول در این محصول وجود دارند، نام
برد. وجود این ترکیبات ضد تغذی ه ای در محصول به معنی ضروری بودن انجام عمل آوری
حرارتی محصول است، تا بتوان از اثرات منفی آن ها جلوگیری کرد.
پس از فرآوری این محصول باید دقت کرد که از رشد کپک ها بر روی آن ها جلوگیری
می شود. چنانچه این محصول به میزان بیش از اندازه معمول در جیره غذایی طیور به کار
رود، ممکن است عملکرد طیور را محدود نماید، و در این وضع و شرایط می توان با
استفاده صحیح و دقیق از مکمل های معدنی تا حدودی از اثرات منفی به وجود آمده،
جلوگیری کرد.
تفاله مرکبات
کلیات:
تفاله مرکبات، محصول جانبی حاصل از فشردن میو ههای مرکبات است، که به منظور تولید
آب میوه مرکبات به دست م یاید. پرتقال، لیمو و مرکبات دیگر به منظور تولید آب میوه،
خرد و فشرده می شوند.
مواد باقی مانده که شامل بافت گوشتی میوه و پوست و دان ههای میوه م یباشند، به صورت
مرطوب در بازارهای محلی عرضه شده و یا اینکه به منظور صادرات خشک شده و عرضه
می شوند. محصول خشک شده آن معمولاً آسیاب شده و پلت می شود. در برخی از
کارخانه ها دانه های میوه های مرکبات را به دلیل وجود روغن در آ نها، جدا نموده و
جمع آوری می کنند.
مزایای تغذی های:
تفاله مرکبات از نظر میزان الیاف قابل هضم و انرژی و قند قابل تخمیر، مشابه تفاله چغندر
است، ولیکن میزان پروتئین آن کمی از تفاله چغندر کمتر است. تفاله مرکبات می تواند
حاصل از پرتقال، لیمو، نارنگی و دیگر مرکبات بوده و آن ها را در بر گیرد.
در هر حال تفاله مرکباتی که از یک منبع .مانند: پرتقال. تهیه شده باشد، قابل اطمینان تر
خواهد بود. باید توجه کرد که، تفاله پرتقال به عنوان بهترین محصول جانبی از این نوع
مناسبی دارد. pH شناخته می شود، زیرا این محصول خوش خورا کتر بوده و
تفاله مرکبات برای جیر ههای غذایی طیور تخمگذار، مناسب است. به ویژه این که رنگدانه
موجود در پرتقال و یا سایر مرکبات م یتواند بر روی رنگ زرد مواد خوراکی تاثیر مطلوب
گذارد ، بو و رایحه مطبوع این محصول، مصرف خوراک را از سوی طیور تحریک می نماید.
محدودی تهای مصرف:
افزودن و یا حذف این محصول از جیره های غذایی طیور، باید به تدریج انجام گیرد، زیرا
در غیر این صورت ممکن است این امر باعث خودداری طیور از مصرف خوراک گردد.
لیمونین 1 موجود در دانه مرکبات می تواند در طیور مسمومیت ایجاد کند. علاوه بر آن باید
توجه داشت، که نسبت کلسیم به فسفر در این فرآورده پایین است.
ملاس چغندرقند
کلیات:
ملاس چغندرقند، یک محصول جانبی است که در هنگام تولید قند از چغندرقند، به دست
می آید. برای به دست آوردن ملاس، چغندرقند خرد شده و قندهای موجود در آن در آب
گرم آزاد می شوند، و سپس پس از کریستاله شدن قند موجود در آب، مایع سیاه رنگ غلیظ
باقی می ماند، که همان ملاس چغندرقند است.
معمولاً ملاس تولید شده به قند اضافه می شود، ولیکن مقادیری از این فرآورده هم به
صورت مایع و به طور جداگانه، عرضه و به فروش می رسد.
مزایای تغذی های:
70 درصد ماده خشک است، که 50 - ملاس چغندرقند به طور معمول دارای حدود 75
درصد از این مواد را قندها تشکیل می دهند. میزان پروتئین خام در ملاس به طور طبیعی در
4 درصد بوده و بخش عمده آن شامل ترکیبات ازته غیر پروتئینی از جمله آمین ها - حدود 7
و بتائین ها 1 می باشد. این ترکیبات سبب ایجاد بوی ماهی در هنگام استخراج قند م یگردد.
محدودی تهای مصرف:
میزان کلر، سدیم و پتاسیم در ملاس چغندرقند بالا است. این فرآورده برای طیور به عنوان
یک ملین شناخته می شود.
نخود خشک شده
کلیات:
برای مصرف انسان، هنگامی که گیاه جوان است و دانه های آن آبدار .Peas. گیاه نخود
می باشد، برداشت می شود. در حالی که گیاهان نخود که به مصرف تغذیه حیوانات و طیور
می رسند، زمانی برداشت می شوند که معمولاً دانه های آن ها سخت تر و خشک تر و کاملا
رسیده باشند.
باید توجه داشت که، از نخود عمدتاً برای مصرف و تغذیه انسان استفاده م یشود، که پیش
از مصرف، نخودها خیسانده شده و بعد به صورت کنسرو نخود و یا نخودهای خشک شده
مورد استفاده قرار می گیرند.
در طیور برای بهبود قابلیت هضم این محصول ، معمولاً نخود را پیش از تغذیه آن توسط
طیور، آن ها را تحت تاثیر بخار قرار داده، سپس به صورت پولکی در آورده و یا اینکه خرد
می کنند و به مصرف تغذیه طیور می رسانند.
مزایای تغذی های:
نخود خشک شده از نظر ترکیب شیمیایی اغلب مشابه لوبیای مزرعه م یباشد، ولیکن میزان
پروتئین در آن کمتر از لوبیای مزرعه است .به طور طبیعی در حدود 26 درصد.. در
صورت استفاده از این فرآورده در جیر ههای غذایی طیور، این فرآورده م یتواند به عنوان
جایگزین سویا و سایر منابع پروتئینی مورد استفاده قرار گیرد، ولیکن باید توجه داشت که،
میزان انرژی در این فرآورده اندکی کمتر از سویا است.
نخودها از قند و نشاسته بالایی برخوردارند، ولیکن میزان اسید آمین ههای متیونین، سیستئین
و تریپتوفان موجود در آن ها کم است.
چربی موجود در این محصول عمدتا به صورت چربی غیر اشباع است. نخودها دارای
می باشند. B مقادیر زیادی از ویتامین های گروه
محدودی تهای مصرف:
باز دارنده های تریپسین و یا فیتوهماگلوتینن .لیکتین و غیره.، ممکن است در این محصول
وجود داشته باشند. گاهی در پوسته دانه های نخود تانن وجود دارد.
باید توجه داشت که، با حرارت دادن محصول اغلب عوامل ضد تغذیه ای در آن تجزیه
می شوند و تا حدودی مقدار آن ها کاهش می یابد. میزان عوامل ضد تغذیه ای در گونه های
جدید نخود به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است. این محصول ملین بوده و تغذیه
طیور با آن می تواند موجب اسهال شود.
باید توجه داشت که، اضافه کردن نخود خشک شده در جیر ههای غذایی متراکم جوجه ها
مناسب نیست.
دانه های یولاف
کلیات:
است. دانه Avena Sativa دانه های یولاف، دانه های حاصل از گیاه یولاف با نام علمی
یولاف یک دانه غلاف دار است، که به طور عمده برای استفاده در جیره های غذایی دام و
طیور کشت می شود.
غلاف الیافی دانه یولاف می تواند به طور طبیعی تا حدود 25 درصد وزن دانه را تشکیل
دهد. گاهی اوقات این غلاف را پیش از تغذیه از دانه یولاف جدا م یکنند. وزن غلاف دانه
بستگی به گونه گیاه یولاف و هم چنین فصل برداشت این محصول دارد.
برای افزایش قابلیت هضم یولاف، اغلب دانه گیاه یولاف را غلتک زده و یا اینکه به صورت
پولکی در می آورند.
مزایای تغذی های:
دانه یولاف نسبت به دانه گندم و جو از انرژی کمتری برخوردار است ،ولیکن میزان چربی
غیراشباع آن بیشتر است. دانه های یولاف دارای میزان الیاف بالایی است، و بنابراین استفاده
از آن جیره های غذایی نشخوارکنندگان در مقایسه با غیر نشخوارکنندگان و طیور متداول تر
است. مقدار اسیدهای آمینه لیزین، متیونین و هیستیدین آن کم است.
دانه های یولاف در مقایسه با دانه های غلات دیگر، برای تغذیه طیور از کیفیت بهتری
برخوردار است، ولیکن در صورت استفاده از آن در جیره غذایی به مقدار بیش از اندازه
معمول، این امر موجب کاهش رشد طیور می شود.
میزان چربی موجود در این محصول نسبت به سایر غلات بالا بوده .به طور معمول در
حدود 64 درصد. و این محصول غنی از اسیدهای چرب غیراشباع است. اغلب از نوع
غلتک زده دانه های یولاف، در جیره های غذایی همراه با ذرت درشت استفاده می شود.
محدودی تهای مصرف:
میزان اسید فیتیک 1 در دانه های غلات بالا بوده، این امر موجب ترکیب فسفر و کاهش
قابلیت استفاده و یا هضم فسفر در جیره های غذایی طیور م یگردد.
میزان اسید گلوتامیک در پروتئین این محصول بالا است. چربی موجود در دان ههای یولاف
از نوع غیراشباع بوده، و استفاده از دانه های یولاف به مقدار زیاد و بیش از اندازه معمول در
جیره غذایی موجب نرم شدن چربی لاشه طیور می شود.
از دید علمی، غذا به مجموعه موادی گفته م یشود، که پس از خورده شدن توسط طیور،
مقادیری از آن مجموعه مواد به وسیله دستگاه گوارش بدن آن ها قابل هضم و جذب باشند،
و مورد استفاده قرار گیرند.غذا مبین مواد خوراکی است.
برای مثال: با آن که تمام اجزاء سازنده و متشکله کنجاله ها .مانند: کنجاله سویا.، پس از
خورده شدن توسط طیور، به وسیله دستگاه گوارش آن ها قابل هضم و جذب نم یباشند، با
این حال، به طور عموم و عرفاً، با هم غذا نامیده می شوند.
مواد مغذی
ترکیباتی از غذا است ،که پس از تغذیه آن ،مورد استفاده طیور قرار م یگیرند.
کنجاله
تفاله سویا، کنجد، آفتابگردان و سایر دان ههای روغنی است، که به رو شهای مختلف روغن
آن ها را گرفته باشند.
یادآوری- کنجاله خوراک حیوانات علفخوار و طیور است.
طیور
منظور، هر یک از گون ههای مرغ، بوقلمون، اردک، کبک، غاز و بلدرچین است.
جیره غذایی طیور
حد متعادل مواد اولیه خوراکی است، که سبب بقاء و نگاهداری طیور زنده شده، و رشد و
تولید طیور را به گونه شایسته تامین نموده، و از بروز نشان ههای حاصله از کمبود مواد
خوراکی در طیور جلوگیری نماید.
میزان جیره غذایی طیور بر پایه: نژاد، نوع، جنس، سن و چگونگی شرایط تولید طیور،
گوناگون است.
مواد اولیه خوراکی با منشاء گیاهی برای تغذیه طیور:
.Sunflower Oil. 1-4 روغن آفتابگردان
کلیات:
برای استخراج روغن آفتابگردان، ابتدا پوسته دانه های آفتابگردان را جدا کرده و سپس
دانه های گیاه را تحت تاثیر گرما قرار م یدهند. در این صورت دانه های آفتابگردان به
صورت پولکی در آمده و روغن موجود در دانه ها از طریق مکانیکی و یا با استفاده از
حلال، استخراج م یشود، که پس از جدا کردن حلال و صمغ روغن خام آفتابگردان به
دست می آید، که این روغن خام به مصرف تغذیه دام و طیور رسیده و یا اینکه روغن خام
مزبور تحت تصفیه بیشتر قرار گرفته و روغن تصفیه شده آفتابگردان به دست م یآید، که
برای مصارف تغذیه انسانی به کار می رود.
مزایای تغذی های:
این فرآورده روغنی مایع با انرژی بالا است. از نظر وجود اسید لینولنیک 1 غنی بوده و نیز
برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار در جیره های غذایی طیور، استفاده از آن مناسب
می باشد. به علاوه، موجب بالا رفتن انرژی جیره غذایی طیور می شود.
.Sunflower Meal. کنجاله آفتابگردان
کنجاله آفتابگردان محصولی جانبی از صنعت تولید روغن آفتابگردان م یباشد. روغن
دانه های آفتابگردان با استفاده از روش حرارتی – مکانیکی و یا با استفاده از حلال استخراج
می شود. دانه های آفتابگردان به منظور دستیابی به روغن نرم غیر اشباع حاوی چندین پیوند
دوگانه موجود در آن، کشت می شود. دانه های آفتابگردان حاوی حدود 45 درصد روغن
می باشند، و پیش از استخراج روغن از دانه ها، پوسته دانه های آفتابگردان باید جدا شود.
معمولا پوسته دانه ها به موادی که پس از استخراج روغن آفتابگردان از دان ههای آن باقی
می مانند، افزوده می شوند.
مزایای تغذی های:
کنجاله آفتابگردان دارای سطوح خوبی از پروتئین است، ولیکن میزان اسید آمینه لیزین آن
نسبت به سویا کمتر است. میزان الیاف در این فرآورده بالا بوده و اگر منشاء این الیاف از
پوشش دانه های آفتابگردان باشد، به میزان اندکی از آن قابل هضم م یباشد، که در این
صورت باید دانه ها پیش از مصرف به صورت ریز آسیاب شده و خرد شوند.
جدا کردن پوسته دانه ها از کنجاله آفتابگردان موجب تولید فرآورده ای 1 با قابلیت هضم
بیشتر برای طیور و پروتئین بیشتر خواهد شد. این محصول از نظر اسیدهای آمینه گوگرددار
یعنی متیونین و سیستئین و فسفر غنی بوده ولیکن لیزین آن کم است.
از این محصول م یتوان در جیره غذایی طیور نیز استفاده کرد.
محدودی تهای مصرف:
در سطوح بالای مصرف، کنجاله آفتابگردان اندکی ملین است.
ارزن
کلیات:
. ارزن یک نوع علف از Panicum Miliaceum L. ارزن دانه های حاصل از گیاه
خانواده غلات است، که دانه های سخت کوچکی تولید می کند. از این دانه های ارزن با
رعایت نکاتی که در مزایای تغذی های و محدودی تهای مصرف آن شرح داده شده است در
تغذیه دام و طیور استفاده می شود.
مزایای تغذی های:
میزان انرژی آن بالا است، ولیکن پیش از مصرف باید ارزن مورد عمل آوری قرار گیرد.
عمل آوری ارزن به صورت آسیاب کردن یا تهیه پولک 1 از دانه های ارزن است.
ارزن به علت دارا بودن مقدار بالایی از الیاف غیر قابل هضم، اضافه کردن آن به جیره
غذایی حیوانات جوان و جوجه ها مناسب نیست.
محدودی تهای مصرف:
چنانچه ارزن همراه با غلات دیگر به مصرف برسد، نتایج بهتری برای تغذیه طیور حاصل
می گردد. الیاف خام موجود در دانه های ارزن توسط حیوانات جوان و جوجه ها به میزان
کمی هضم می شود.
کنجاله بادام زمینی
کلیات:
کنجاله بادام زمینی مانند سایر کنجاله ها محصول جانبی از تولید روغن بادام زمینی است.
برای استخراج روغن بادام زمینی از دان ههای بادام زمینی، از روش حرارتی – مکانیکی و یا
حلال استفاده م یشود. برای تهیه روغن آن ابتدا پوسته دانه ها تا حدودی که میسر است از
دانه های بادام زمینی جدا شده و سپس روغن گیری از دانه ها انجام می گیرد.
نیز نامیده اند. ، Monkey nuts یا Peanuts یادآوری- بادام زمینی را
برای تهیه روغن بادام زمینی مورد مصرف انسانی، ابتدا پوست دان ههای بادام زمینی را جدا
25 درصد پروتئین - کرده و سپس دانه ها را خرد .له. می کنند. دانه بادام زمینی حاوی 30
35 درصد روغن بادام زمینی می باشد. هنگامی که برای استخراج روغن، دانه های - خام و 60
بادام زمینی فشرده شده و روغن بادام زمینی استخراج م یشود، کنجاله حاصله تقریبا حاوی
7 درصد روغن بادام زمینی خواهد بود. باید توجه داشت، چنانچه برای استخراج روغن
بادام زمینی از دانه های آن از حلال استفاده شود، در آن صورت، در کنجاله بادام زمینی
حاصله میزان روغن بادام زمینی کمتری باقی می ماند.
مزایای تغذی ه:
کنجاله بادام زمینی منبع ارزشمندی برای انرژی و پروتئین محسوب می شود. تجزیه پذیری
کنجاله بادام زمینی نسبت به کنجاله منداب کمتر بوده، ولیکن نسبت به کنجاله سویا بیشتر
است. این کنجاله نسبت به کنجاله سویا دارای الیاف و انرژی بیشتر ولیکن دارای پروتئین
کمتری است و نیز کیفیت پروتئین آن نسبت به کنجاله سویا، پایین تر است .لیزین و متیونین
آن کمتر است..
میزان انرژی در کنجاله های بادام زمینی که پوست دانه های بادام زمینی مربوط به آ نها جدا
نشده است، کمتر از کنجال ههای بادام زمینی است که پوست دانه های بادام زمینی آ نها جدا
شده است. ترکیب شیمیایی کنجاله بادام زمینی بسته به منبع تهیه آن م یتواند بسیار متغیر
باشد.
محدودی تهای مصرف:
در مورد کنجاله بادام زمینی، آلودگی محصول با سم افلاتوکسین معمول است.
چنانچه کنجاله بادام زمینی در محل تولید در شرایط گرم و مرطوب اکسید شود، خوش
خوراکی آن کاهش یافته و حتی ممکن است سمی باشد.
موضوع مهم درباره کنجاله بادام زمینی این است، که در مورد این فرآورده احتمال حمله
قارچ ها به دانه های بادام زمینی و کنجاله بادام زمینی بسیار است، که در این صورت در
کنجاله آن سمومی تولید می شود و با مصرف کنجاله بادام زمینی آلوده به سموم، طیور دچار
کمبود دارد. B مسمومیت می شوند. این محصول از نظر ویتامین 12
باقلای مصری
کلیات:
. در این نوع .Lupinus Vulgaris SPP. باقلای مصری از خانواده دانه های گیاه
باقلا، دانه تلخ کم است. باقلای مصری دارای دان ههای کوچک به رنگ زرد یا قهو های
است، که پس از حرارت دادن آن دانه های مزبور را آسیاب و یا خرد م یکنند.
سه نوع از گیاه باقلای مصری با گل های به رنگ سفید، زرد و آبی وجود دارد. باید توجه
داشت که، جایگزینی پودر دانه باقلای مصری با کنجاله سویا و کنجاله منداب در جیر ههای
غذایی، دام و طیور غالباً اقتصادی است. برای از بین بردن اثرات نامطلوب گون ههای شیرین
باقلای مصری که حاوی مقدار کمی مواد آلکالوئیدی م یباشند، می توان از اسیدهای آمینه
مکمل همراه با افزودن آنزیم مناسب و عمل آوری آن، استفاده کرد.
مزایای تغذی های:
باقلای مصری در جیره های غذایی، منبع خوب پروتئین است .با تقریبا 32 درصد پروتئین.،
پیش از تغذیه با آن، باید دان ههای باقلای مصری را عمل آوری کرد تا پوشش الیافی دانه ها
از آن ها جدا شوند.
باید توجه داشت که، اگر پوشش الیافی از دانه های باقلای مصری جدا نشود و در محصول
باقی بمانند، ترکیب شیمیایی محصول تحت تاثیر منفی قرار می گیرند.
به منظور تهیه پودر دانه باقلای مصری از گونه های گیاه با گ لهای به رنگ سفید و زرد
استفاده می شود. ممکن است افزودن متیونین به باقلای مصری ضروری باشد، و قابل
استفاده بودن لیزین در این محصول در اثر تلاقی بین گون های افزایش می یابد.
محدودی تهای مصرف:
آلکالوئیدهایی در گونه های تلخ این محصول وجود داشته و این گونه های باقلای مصری
سمی هستند.
باید توجه داشت که، در گون ههای جدید باقلای مصری از این نظر عموماٌ مشکلی وجود
ندارد. چون سطح الیاف آن ها بالاست. در باقلای مصری همانند دیگر بقولات، میزان
متیونین و لیزین کم است.
.Rice Brainسبوس برنج
کلیات:
سبوس برنج محصول جانبی است که از صیقل دهی دانه برنج 1، ضمن تولید برنج سفید، به
دست می آید. این محصول عمدتاٌ دارای دانه های ریز و یا شکسته برنج می باشد. برنج غذای
اصلی برای انسان در برخی از کشورهای آسیایی محسوب می شود.
دانه برنج دارای یک پوسته الیافی و یک لایه سبوس است، که آن ها در حین عملیات
صیقل دهی دانه برنج از دانه آن جدا می شوند. سبوس برنج معمولا مخلوطی از ریشه چه
سبوس 2 و مقدار محدودی پوسته دانه برنج است که به آن افزوده می گردد.
مزایای تغذی های:
سبوس برنج محصولی متغیر است، که این امر بستگی به منابع مختلفی دارد که از آن به
دست م یآید. متغیر بودن این محصول به دلیل رو شهای عمل آوری مختلف آن و هم چنین
پوسته دانه های برنج موجود در این محصول است. میزان پوسته موجود در آن باید به
حداقل ممکن باشد، و بالا بودن میزان پوسته در محصول، موجب افزایش سطح خاکستر
محصول می گردد.
میزان انرژی این فرآورده کم است، میزان روغن موجود در آن به طور معمول 2 درصد و
سطح پروتئین آن به طور معمول 15 درصد است. سبوس برنج تولید شده به روش
مکانیکی حاوی انرژی بیشتری نسبت به روش های دیگر است، که این امر به علت میزان
چربی بالای آن .حدود 10 درصد.، می باشد.
محدودی تهای مصرف:
متغیر بودن ترکیب شیمیایی این محصول، ممکن است چگونگی استفاده از آن را در
جیره های غذایی خوراک طیور محدود سازد. چنانچه سبوس برنج در سطوح بالا مورد
تغذیه طیور قرار گیرد، روغن موجود در سبوس برنج، می تواند موجب نرم شدن چربی
E لاشه طیور شود. هم چنین روغن موجود در آن ممکن است با میزان قابل استفاده ویتامین
موجود در سبوس برنج در ارتباط باشد.
به صورت یک آنتی اکسیدان طبیعی عمل می کند. E این به آن سبب است، که ویتامین
موجود در آن نیز کم E بنابراین، اگر چربی موجود در برنج اکسیده شود، میزان ویتامین
می شود. اضافه کردن این محصول به جیره غذایی جوج هها مناسب نیست.
.Triticumx Secaleدان ههای هیبرید
کلیات:
دانه های هیبرید، .دورگه. بوده و این دانه ها از تلاقی گیاهان گندم و چاودار حاصل
می شوند. این گیاه در زمین های با حاصل خیزی پایین، به منظور تولید غلات، کشت
می گردد.
مزایای تغذی های:
دانه های هیبرید، بدون پوسته بوده و شبیه دان ههای گندم است و ارزش غذایی آن نیز مشابه
دانه های گندم است.
این دانه ها، حاوی انرژی بالا و پروتئین متوسط .اگر چه متغیر.، می باشد و میزان اسیدهای
آمینه دانه های هیبرید نیز پیش از استفاده از آن در جیره های غذایی طیور، باید بررسی شود.
معمولا نسبت به گندم، دانه های هیبرید دارای اسیدهای آمینه لیزین و متیونین بیشتری است.
دانه های هیبرید نسبت به دان ههای دیگر، م یتواند دارای فسفر، منیزیم و پتاسیم بیشتری
باشد.
محدودی تهای مصرف:
دانه های هیبرید ممکن است دارای بازدارنده های تریپتین و ترکیبات الکلیکی 1 باشد .که این
ترکیبات تنها در مورد نشخوار کنندگان موثرند..
این محصول م یتواند از نظر اسید آمینه تریپتوفان فقیر باشد. دانه های هیبرید که به مصرف
تغذیه طیور می رسند، باید فاقد قارچ ارگوت 1 باشند.
جو
کلیات:
دانه ای به شکل تقریبا باریک و با یک پوشش الیافی خارجی است، که ،.Barley. دانه جو
به طور وسیعی در اغلب نقاط دنیا کشت م یشود، و چندین محصول جانبی از آن به دست
می آید. کشت گیاه جو برای تغذیه طیور هم انجام م یگیرد. باید توجه داشت که، در دنیا از
سویه هایی از جو که از کیفیت کمتری برخوردار می باشند، برای تغذیه طیور استفاده
می شود.
مزایای تغذی های:
6 درصد متغیر می باشد. ولیکن به طور متوسط - میزان پروتئین خام دانه جو در حدود 14
11 درصد می باشد. - میزان پروتئین خام دانه جو در حدود 12
استفاده از جو در جیره غذایی طیور نیز همانند حیوانات تشخوار کننده، به منظور تامین
انرژی برای آ نها انجام م یگیرد. باید توجه داشت، چنانچه هنگام استفاده از جو در جیره
غذایی طیور از آنزیم مناسب .گلوکاناز. استفاده نشود، میزان جو مصرفی در جیره غذایی
طیور باید محدود گردد.
جو در مقایسه با گندم، دارای الیاف بیشتر و نشاسته کمتری از آن است، و به همین دلیل
ممکن است برای طیور قابلیت هضم کمتری داشته باشد.
ارزش غذایی جو به گونه آن، میزان پروتئین موجود در آن و وزن حجمی دانه جو، بستگی
دارد.
از نظر کیفی، جو همانند تمام غلات از کیفیت پروتئین متوسطی برخوردار بوده و به ویژه از
نظر اسید آمینه لیزین محدودیت و یا کمبود دارد.
در این باره و به ویژه در مورد دانه هایی که عمل آوری م یشوند، باید به امر تعادل مواد
معدنی و ویتامین های موجود در جیره غذایی توجه لازم به عمل آورد.
و ماده معدنی کلسیم فقیر است. A ،D و E جو به طور کلی از نظر ویتامین های
باید توجه داشت که، عمل آوری دانه های مرطوب جو با استفاده از اسید پروپیونیک، موجب
موجود در آن ها می شود. E کاهش بیشتر ویتامین
محدودی تهای مصرف:
باید توجه داشت که، وجود بتاگلوکا نها در جو موجب چسبندگی مدفوع در طیور شده و
برای رفع این حالت باید از آنزی مهای مناسب استفاده کرد .برای مثال: بتا گلوکاناز.. اگر در
جیره غذایی طیور از دانه های جو خیلی ریز آسیاب شده استفاده شود، ممکن است با این
عمل کل مصرف خوراک طیور، کاهش یابد.
بهره گیری از آنزی مهای بتاگلوکاناز، موجب می شود که علاوه بر رفع مشکل فوق، مقادیری
از انرژی غیرقابل استفاده جو نیز به انرژی قابل استفاده بدن طیور تبدیل گردد.
.Ryeچاودار
کلیات:
است. از دانه های چاودار جهت تهیه Secale Ceverale L. چاودار، دانه های حاصل از گیاه
نان چاودار و هم چنین مواد غذایی دیگر استفاده می شود. گیاه چاودار به سرعت رشد کرده،
به طوری که، ساقه چاودار در مدت کمی ظاهر می شود. گیاه چاودار هم چنین به عنوان یک
محصول علوفه ای، نیز کشت می شود.
مزایای تغذی های:
دانه های چاودار محصولی با ترکیب شیمیایی بسیار متغیر است. تولید کنندگان آن از
روش های مختلف برای عمل آوری این محصول استفاده م یکنند ،چون در حین فرآوری آن
احتمال وجود پوسته دانه های چاودار در این فرآورده وجود دارد، بنابراین در سطح وسیع
مورد استفاده تغذیه ای برای طیور قرار نمی گیرد.
وجود پوسته دانه های چاودار در این فرآورده موجب بالا رفتن میزان خاکستر آن می شود،
بنابراین باید توجه داشت که ، میزان پوسته دانه های چاودار در این محصول در حداقل
ممکن باشد.
به طور کلی میزان انرژی و مواد معدنی در دانه های چاودار در حد خوبی است.
محدودی تهای مصرف:
به هنگام اضافه کردن این محصول به جیره غذایی طیور، همواره باید به احتمال وجود
آلودگی دانه های چاودار به قارچ ارگوت 1، توجه نمود.
.Maize Screenings. ذرت - بقایای بوجاری
کلیات:
دانه های ذرت، برای انجام آسیاب کردن به روش مرطوب، به منظور جداسازی دانه های
ذرت شکسته و ریز و آرد موجود در آن ها، غربال م یشوند. طبیعی است که، برای انجام
آسیاب کردن به روش مرطوب به دانه های ذرت نیاز بوده، و معمولاٌ در هنگام غربال نمودن
دانه های ذرت، به طور معمول به میزان حدود 5 درصد بقایای غربال دان ههای ذرت، به
دست می آید. استفاده از این محصول جهت جایگزینی با ذرت کامل و یا حتی گندم و جو
در جیره های غذایی طیور، اقتصادی است.
یادآوری- .ذرت – بقایای بوجاری. را، پودر ذرت 2 نیز م ینامند.
مزایای تغذی های:
60 درصد - میزان نشاسته در دانه های ذرت – بقایای بوجاری، بالا بوده و در حدود 80
می باشد، و در نتیجه این محصول از سطح انرژی خوبی برخوردار است.
محدودی تهای مصرف:
به هنگام اضافه کردن این محصول به جیره های غذایی طیور، گاهی اوقات ممکن است
دانه های کامل در مدفوع طیور ظاهر شود. این موضوع معمولا به عنوان یک مشکل در
تغذیه طیور مطرح نبوده و نمی باشد.
البته باید توجه داشت که ، میزان دانه های ذرت دفع شده از سیستم گوارش طیور در این
مورد ،ناچیز می باشد.
.Maize Germ Meal. پودر کاکل ذرت
کلیات:
پودر کاکل ذرت، محصول جانبی حاصل از تولید روغن دانه های ذرت است، که از راه
فشردن و جداسازی جنین مرطوب یا خشک از دانه ذرت حاصل می شود. در این فرآیند،
ممکن است بخش هایی از آندوسپرم و پوشش بذر 1 ذرت هنوز وجود داشته باشند.
همان گونه که از نام این محصول پیدا است، این فرآورده شامل کامل های خشک شده به
دست آمده از ذرت است ،که پس از استخراج روغن ذرت از دانه ذرت به دست می آید.
این فرآورده یک محصول جانبی است، که از آسیاب نمودن به روش مرطوب دانه های ذرت
و یا در هنگام تولید ذرت پولکی، حاصل می شود.
هنگامی که ذرت به روش مرطوب آسیاب م یشود، جنین ها که دارای به طور معمول 50
درصد روغن می باشند ، در مراحل اولیه فرآیندها، جدا می شوند.
روغن ذرت با روش مکانیکی و یا با استفاده از حلال استخراج می شود، و میزان استخراج روغن
ذرت، تعیین کننده میزان روغن باقی مانده در پودر کاکل ذرت است.
دو نوع اصلی پودر کاکل ذرت وجود دارد، نوعی که میزان روغن بالایی دارد .به طور
معمول بیشتر از 14 درصد. و نوعی که میزان روغن آن کم است .به طور معمول 5 درصد..
در برخی از شرایط تولید، به پودر کاکل ذرت، الیاف ذرت افزوده می شود.
مزایای تغذی های:
کیفیت پودر کاکل ذرت به فرآیند تولید آن بستگی دارد، ولیکن معمولاٌ برای تمامی
حیوانات اهلی و طیور مناسب است.
مقدار سبوس و روغن باقی مانده در محصول می تواند در زمینه مناسب بودن آن برای تغذیه
طیور، تاثیر منفی بگذارد. میزان نشاسته، انرژی و پروتئین موجود در این فرآورده کاملا بالا
است و اسیدهای آمینه آن نیز از تعادل خوبی برخوردار است.
محدودی تهای مصرف:
پودر کاکل ذرت اگر به مدت و در دوره های طولانی مورد تغذیه طیور قرار گیرد، این امر
ممکن است عمل هضم الیاف را در طیور کاهش دهد. این فرآورده به واسطه نوع چربی
آن ،در صورت مصرف بی رویه در طیور، می تواند موجب اسهال در طیور شود. فرآورده هایی
که روغن کمتری دارند، برای استفاده از آن ها برای تغذیه طیور، محدودیت های کمتری
وجود دارد. روغن موجود در این فرآورده به صورت روغن غیر اشباع و آزاد است.
.Zea Mays Lدانه ذرت
کلیات:
است. ذرت به عنوان یک ماده غذایی برای خوراک Zea Mays L. ذرت، دانه های گیاه
انسان و هم چنین به عنوان یک ماده اولیه جهت فرآیند تخمیر و یا اینکه برای تغذیه
حیوانات کشت می گردد. سه نوع ذرت وجود دارد، ذرت سفید، ذرت قرمز و ذرت زرد.
عمدتاٌ از ذرت زرد برای تغذیه حیوانات و طیور استفاده م یگردد. باید توجه داشت که، به
لحاظ بالا بودن قیمت ذرت، از این محصول به صورت مستقیم استفاده نمی شود.
مزایای تغذی های:
ذرت نسبت به اغلب غلات ،دارای میزان انرژی بالاتری است. میزان چربی موجود در ذرت
دو برابر میزان چربی موجود در گندم و جو بوده، ولیکن کمیت و کیفیت پروتئین ذرت
نسبت به پروتئین گندم، کمتر از آن است.
65 درصد است، ولیکن میزان - میزان نشاسته در دانه ذرت به طور معمول در حدود 70
پروتئین ،الیاف و مواد معدنی آن کم است. نشاسته ذرت در مقایسه با نشاسته گندم و جو،
در سیستم گوارشی طیور، به طور آهسته تر تجزیه م یگردد.
میزان کلسیم موجود در ذرت کم بوده و معمولاٌ از آن در جیر ههای غذایی حیوانات تک
در .Flaked. معده ای و طیور، استفاده می شود. از شکل پولکی شده دانه های ذرت
خوراک هایی با اندازه دانه های ذرت درشت، استفاده می شود.
باید توجه داشت که، چون میزان مواد معدنی موجود در ذرت کم است، بنابراین باید هنگام
مصرف آن، همراه با آن از مکمل های معدنی مناسب، استفاد کرد.
محدودی تهای مصرف:
چنانچه ذرت در جیره های غذایی طیور برای مدت طولانی و در سطوح بالا استفاده شود، به
دلیل گزانتوفیل موجود در آن، چربی لاشه طیور زردرنگ می شود.
.Soya Beans Glycine Max. L.merrسویا .دانه روغن کشی نشده
کلیات:
سویا یکی از مهم ترین منابع پروتئین برای تغذیه دام و طیور در دنیا محسوب می شود. به
منظور روغن کشی از دان ههای سویا، پوسته دان ههای سویا را جدا کرده و سپس با استفاده از
گرما، دانه های آن مورد عمل آوری قرار می گیرد.
برای عمل آوری آن، م یتوان از بخار همراه با گرما، به ویژه به روش های حرارت دادن
نیز استفاده کرد. ، Jet sploding همراه با آب 1 و میکرونیزاسیون یا
در اثر عم لآوری دانه های سویا با این رو شها، محصولی با چربی و پروتئین بالا تولید
می شود. این ماده غذایی با ارزش، عموماٌ در جیره غذایی حیوانات جوان و طیور مورد
استفاده قرار می گیرد.
استفاده از سویا در جیره های غذایی دام و طیور، به قیمت کنجاله سویا نیز بستگی دارد.
میزان مناسب حرارت استفاده شده در طی عمل آوری آن، سطوح عوامل ضد تغذی های
موجود در آن را کاهش می دهد.
باید توجه داشت که، چنانچه در حین عمل آوری آن از گرما استفاده نشود ،میزان هضم
پروتئین موجود در سویا کاهش خواهد یافت.
هم چنین گرما موجب تجزیه دیواره سلولی دانه های گیاه سویا م یشود، که در نتیجه آن مواد
مغذی موجود در دانه های آن، به گونه آسان تر هضم م یگردد.
یادآوری – اگر دانه های سویا برای مدت طولانی نگهداری شود، روغن زیاد موجود در دانه های آن
خطر فاسد شدن سویا را افزایش خواهد داد.
مزایای تغذی های:
بهره گیری از سویا به علت خوش خوراک بودن و دارا بودن سطح بالای انرژی و پروتئین
.به طور معمول در حدود 40 درصد.، در جیر ههای غذایی طیور، به ویژه برای جوجه ها،
مناسب است.
میزان اسیدهای چرب ضروری موجود در این فرآورده بالا بوده، که این امر این ماده غذایی
را برای تغذیه طیور، مناسب می سازد.
محدودی تهای مصرف:
عوامل ضد تغذی های موجود در سویا نظیر بازدارند ههای تریپسین 1 و هماگلوتین 2، از راه
حرارت دادن و یا پختن آن از بین می روند.
کنجاله سویا
کلیات:
کنجاله سویا محصولی جانبی از صنعت تولید روغن سویا است. روغن موجود در لوبیای
سویا استخراج گردیده و مواد باقی مانده آن با حرارت دادن مناسب ،عمل آوری شده و
کنجاله سویا تشکیل می گردد.
هنگامی که لوبیای سویا خرد می شود، سه محصول اصلی از آن به دست می آید، روغن،
کنجاله و پوسته سویا.
در می آیند. .Flaked. سپس مواد باقی مانده از آن، گرما داده شده و به صورت پولکی
روغن سویا با استفاده از حلال و گاهی اوقات نیز از طریق حرارتی – مکانیکی استخراج
می گردد، و مواد باقی مانده آن به منظور کاهش عوامل ضد تغذیه ای موجود در آ نها و
خارج نمودن باقی مانده های حلال، حرارت داده م یشوند.
به طور متوسط به ازای هر تن لوبیای سویای خرد شده، حدود 750 کیلوگرم کنجاله سویا
تولید می شود.
مزایای تغذی های:
کنجاله سویا در بین منابع پروتئین گیاهی دارای بهترین کیفیت است و در سطح گسترد های
مورد استفاده تغذیه طیور قرار می گیرد و معادله اساسی جیره نویسی طیور در زمان حاضر
بر مبنای ذرت – سویا، تنظیم می گردد.
این محصول دارای انرژی و پروتئین بالایی است، و در ضمن ساختار اسید آمینه موجود در
آن از وضعیت بسیار خوبی برخوردار است. میزان اسید آمینه لیزین آن بالا است ولیکن
میزان متیونین آن کم است. در حدود 95 درصد ازت موجود در آن به صورت پروتئین بوده
و از این روی برای مصرف تغذیه طیور، مناسب است.
میزان فسفر این محصول بالا بوده و تقریبا 50 درصد از فسفر موجود در آن قابل استفاده
است.
بدون پوسته بوده و بنابراین نسبت به دیگر انواع سویا دارای الیاف .Hypor. سویای
B و D کمتری است، ولیکن پروتئین بیشتری دارد. سویا منبع خوبی از ویتامین های گروه
می باشد.
محدودی تهای مصرف:
در هنگام استفاده از کنجاله سویا در جیره غذایی طیور باید توجه داشت که، بازدارنده های
تریپسین و هماگلوتی ن 1های موجود در کنجاله سویا، معمولا از طریق عمل آوری آن با
حرارت دادن آن در حین مراحل تولید، غیرفعال می شوند. سایر عوامل ضد تغذی های غیر
فعال شده در آن م یتوانند شامل مواد گواترزا، ساپونی نها، استروژن ها، ضد ویتامین ها و
فیتات ها، باشند.
.Lentilsعدس
کلیات:
می باشند. عدس Lens Culinaris a.O.Medik عدس ها، دانه های حاصل از گیاهان
معمولاً برای تغذیه انسان کشت می شود، ولیکن عدس هایی که از استاندارد کیفی پایینی
برای مصرف تغذیه انسانی برخوردارند، ممکن است برای تغذیه حیوانات و طیور مورد
استفاده قرار گیرند. علاوه بر این از سبوس عدس نیز در تغذیه حیوانات و طیور استفاده
می شود. محصول عدس به خوبی قابل نگهداری است.
مزایای تغذی های:
ترکیب شیمیایی عدس اغلب نزدیک به لوبیاها یا نخودها می باشد. عدس یک منبع پروتئینی
گیاهی محسوب می گردد. در سبوس عدس نسبت به دانه عدس، میزان الیاف بیشتر و میزان
پروتئین کمتر از دانه آن است.
محدودی تهای مصرف:
در هنگام استفاده از دانه های عدس در جیره های غذایی طیور باید توجه داشت که، دانه
عدس می تواند حاوی بازدارنده های دیاستاز تریپسین و هم چنین مقدار اندکی از
هماگلوتین ها 1 باشد.
کنجاله دانه کتان
کلیات:
دانه حاصل از گیاه کتان است ،که برای روغن موجود در دانه گیاه ،.Lin seed. تخم کتان
کشت م یگردد. روغن گیاه در تهیه رنگ، مرکب .جوهر. و صابون نیز مورد استفاده قرار
می گیرد. روغن کتان با روش حرارتی – مکانیکی یا با روش استفاده از حلال از دان ههای
کتان که به طور طبیعی دارای تقریبا 39 درصد روغن م یباشد، استخراج می شود.
پس از استخراج روغن، کنجاله حاصله م یتواند فشرده شده و به صورت پلت های لوزی
شکل در آید و یا اینکه برای آسانی درحمل و نقل آن خرد گردیده و مورد استفاده قرار
گیرد.
مزایای تغذی های:
در کنجاله دانه کتان، میزان انرژی، روغن و کربوهیدرات های قابل استفاده موجود در آن بالا
است و میزان پروتئین آن متوسط است. میزان اسیدهای آمینه محدود کننده موجود در این
فرآورده پایین است. روغن دانه کتان دارای مقادیر زیادی اسیدهای چرب غیراشباع است.
این محصول منبع خوبی برای الیاف قابل هضم بوده و یک فرآورده خوش خوراک
محسوب می شود. افزودن کنجاله دانه کتان به جیره های غذایی طیور، سبب بهبود قابلیت
هضم جیره هایی غذایی می شود. میزان فسفر این محصول بالا بوده و میزان کلسیم و لیزین
موجود در آن کم است.
یادآوری- تخم کتان کامل پس از عمل آوری آن با سود سوزآور و آب، به مصرف تغذیه طیور
می رسد.
محدودی تهای مصرف:
کنجاله دانه کتان ممکن است دارای گلوکوزید یا لینامارین و آنزیم لیناز باشد، ولیکن
عمل آوری خوب آن در درجه حرارت های بالا ،اغلب این ترکیبات را از بین خواهد برد.
مصرف در سطوح بالای این محصول ملین است و باعث نرم شدن چربی لاشه طیور
می شود.
ایده آل B کنجاله دانه کتان برای تغذیه طیور به دلیل تاثیر نامطلوب آن بر ویتامین های گروه
نبوده و چنانچه بیش از 5 درصد در جیره غذایی آن ها مصرف گردد، این امر باعث کند
شدن رشد طیور خواهد شد. در مورد طیور، کنجاله دانه کتان را م یتوان تنها در مورد طیور
2 درصد در جیره متراکم / مادر و طیور تخم گذار و آن هم می توان حداکثر به میزان تقریبی 5
غذایی آن ها، استفاده کرد.
یادآوری – از تخم کامل کتان نباید در جیره غذایی طیور استفاده کرد.
کنجاله کنجد
کلیات:
کنجاله کنجد ، محصول جانبی در صنعت تولید روغن است. دانه های کنجد از گیاه کنجد 1
حاصل شده و روغن موجود در آ نها، از طریق فشرده شدن دانه های کنجد، خارج گردیده
و به دست می آید.
کنجد گیاهی قائم است، که در حین رشد گیاه غلاف های کوچکی تولید م ینماید، که این
غلاف ها به آسانی قابل برداشت می باشند. گیاه کنجد به منظور استخراج روغن موجود در
دانه های آن کشت می گردد.
مزایای تغذی های:
کنجاله کنجد دارای پروتئین بالا، الیاف کم و سطح انرژی متوسطی است، پروتئین آن از نظر
اسید آمینه متیونین غنی بوده، ولیکن میزان لیزین آن کم است، و در طیور تنها در مورد جیره
غذایی طیور مادر و تخمگذار، مورد استفاده قرار م یگیرد.
محدودی تهای مصرف:
مصرف کنجاله کنجد در سطوح بالا، ممکن است ملین بوده و باعث اسهال شود. کنجاله
کنجد مورد مصرف چنانچه دارای روغن باشد، این امر می تواند باعث نرم شدن چربی
لاشه طیور شود.
با مصرف کنجاله کنجد در جیره غذایی طیور ،اسید فیتیک موجود در آن ممکن است به
فسفر متصل شده و آن را از سیستم گوارشی طیور خارج سازد و هم چنین افزودن کلسیم
اضافی به جیره غذایی طیور نیز ممکن است ضروری باشد.
کنجاله کنجد را می توان تنها در مورد طیور مادر و طیور تخمگذار و آن هم می توان حداکثر
به میزان تقریبی 5 درصد در جیره غذایی متراکم آن ها ، استفاده کرد.
.Wheat. 18-4 گندم
کلیات:
و دیگر Triticum a Aesutivum Dest و Triticum durum Dest گندم، دانه های گیاه
گونه های گندم است. گندم دارای سه نوع سفت، نرم و دوروم م یباشد. از گندم به طور
معمول در صنایع تولید نان، شیرینی و مانند آن استفاده م یشود. گونه های نوع نرم گندم،
معمولا به مصرف تغذیه حیوانات و طیور می رسند.
امروزه می توان سطح بالاتری از گندم را در خوراک های دام و طیور و به ویژه در خوراک
طیور به کار برد، زیرا آنزیم هایی در گندم وجود دارند که می توانند میزان چسبندگی گندم را
کاهش داده و قابلیت هضم پلی ساکاریدهای آن را نیز افزایش دهند.
باید توجه داشت که ،اصولا گندم خوراکی در دنیا در اصل برای تهیه نان و یا بیسکویت،
برای مصارف غذایی انسان کشت می گردد، ولیکن گندم هایی که فاقد کیفیت لازم و مناسب
باشند به مصرف تغذیه دام و طیور می رسند.
معمولی ترین مورد مصرف گندم تهیه نان برای تغذیه انسان است، که برای این منظور از
گندم های نوع سفت که دارای پروتئین بالا است، استفاده می شود.
مزایای تغذی های:
گندم دارای انرژی خیلی بالا و پروتئین متوسط و متغیری است .به طور معمول در حدود
10-15 درصد.. در این محصول میزان نشاسته بالا است .به طور معمول 64 درصد.، و
میزان الیاف پایین است.
در محصول گندم به طور معمول میزان 3 درصد دان ههای گندم بدون پوشش ها بوده و میزان
ویتامین های موجود در آن به ویژه بیوتین در آن کم است.
باید توجه داشت که، هنگامی که دانه های گندم با مواد نگهدارنده ذخیره می شوند، میزان
موجود در آن کاهش می یابد. E ویتامین
محدودی تهای مصرف:
گندم حاوی سطوح بالایی از گلوتن است که اگر بیش از اندازه لازم آسیاب شود، این امر
می تواند منجر به تولید خمیر چسبناکی شود و به این ترتیب هضم آن را در سیستم گوارشی
طیور کاهش می دهد.
سبوس گندم
کلیات:
سبوس گندم ،یک محصول جانبی است ،که هنگام تولید آرد گندم حاصل م یشود. این
فرآورده از دان ههای غربال شده گندم و یا از گند مهایی که پوست .سبوس. آن ها جدا شده
است، به دست می آید. این فرآورده اساساً شامل بخش هایی از پوسته های خارجی تر و
ذراتی است که از دانه های گندم ،که به عنوان یک محصول جانبی تولید آرد گندم، حاصل
گردیده و عرضه و به فروش م یرسد. تراکم حجمی این فرآورده کم است. سبوس گندم از
پریکارپ 1 و پوشش دانه گندم 2 و یا سبوس درشت گندم، تشکیل م یشود.
مزایای تغذی های:
میزان فسفر و منیزیم سبوس گندم بالا است، ولیکن کلسیم آن پایین است. میزان انرژی و
سطوح نشاسته این فرآورده نیز کم است، ولیکن مقدار فیبر آن بالا است و به همین دلیل در
جیره نویسی غذایی از آن به عنوان فیبر .تنظیم کننده ضریب حجمی. استفاده می شود.
محدودی تهای مصرف:
سبوس گندم بدون عوامل ضد تغذیه ای است، اگرچه چگونگی ماهیت فیزیکی این فرآورده
می تواند میزان استفاده از آن را محدود نماید.
لوبیای مزرعه
لوبیاهای مزرعه، از خانواده لگومینه هستند. در بسیاری از کشورها از جمله ایران، لوبیاهای
مزرعه عمدتاً به منظور مصرف در تغذیه انسان کشت می شوند. علاوه بر آن گونه هایی از
لوبیا وجود دارند که اغلب فقط به منظور تغذیه حیوانات و طیور کشت شده و مورد
استفاده قرار می گیرند.
مزایای تغذی های:
لوبیاهای مزرعه سرشار از پروتئین بوده و انرژی آن ها نیز به دلیل وجود نشاسته در آن ها
حاصل می گردد.
لوبیای مزرعه از قابلیت دسترسی بالایی برخوردار است. میزان اسید آمینه لیزین در آن ها بالا
است و میزان متیونین و سیستئین آن کم است. این محصول میزان الیاف کمی دارند. گونه های
بهاره لوبیا نسبت به گون ههای زمستانی لوبیا از نظر پروتئین موجود در آن ها غنی تر هستند.
این محصول از نظر ویتامین ها و فسفر غنی بوده و در جیره غذایی به خوبی جایگزین نخود
می شوند. وجود عوامل ضد تغذی های .مانند: تانن ها. در لوبیاهای مزرعه نشان می دهد، که
این محصول نسبت به نخود کیفیت پایین تری دارد.
این فرآورده دارای فسفر بالایی است. روغن موجود در این فرآورده عمدتاً به صورت اشباع
شده است.
محدودی تهای مصرف:
لوبیای مزرعه دارای تانن است، و این ماده قابض ضد تغذیه ای عمدتاً در پوسته لوبیا وجود
داشته و ممکن است قابلیت هضم پروتئین آن را کاهش دهد. برخی از انواع لوبیاها دارای
بازدارنده های تریپسین است. اخیراً به کمک علم فن آوری زیستی گونه هایی از لوبیا کشت
می شوند که میزان تانن پایینی دارند. از دیگر عوامل ضد تغذیه ای لوبیا می توان از اوره آز،
فیتات ها، هماگلوتین ها و گلوکزیدها، که به طور معمول در این محصول وجود دارند، نام
برد. وجود این ترکیبات ضد تغذی ه ای در محصول به معنی ضروری بودن انجام عمل آوری
حرارتی محصول است، تا بتوان از اثرات منفی آن ها جلوگیری کرد.
پس از فرآوری این محصول باید دقت کرد که از رشد کپک ها بر روی آن ها جلوگیری
می شود. چنانچه این محصول به میزان بیش از اندازه معمول در جیره غذایی طیور به کار
رود، ممکن است عملکرد طیور را محدود نماید، و در این وضع و شرایط می توان با
استفاده صحیح و دقیق از مکمل های معدنی تا حدودی از اثرات منفی به وجود آمده،
جلوگیری کرد.
تفاله مرکبات
کلیات:
تفاله مرکبات، محصول جانبی حاصل از فشردن میو ههای مرکبات است، که به منظور تولید
آب میوه مرکبات به دست م یاید. پرتقال، لیمو و مرکبات دیگر به منظور تولید آب میوه،
خرد و فشرده می شوند.
مواد باقی مانده که شامل بافت گوشتی میوه و پوست و دان ههای میوه م یباشند، به صورت
مرطوب در بازارهای محلی عرضه شده و یا اینکه به منظور صادرات خشک شده و عرضه
می شوند. محصول خشک شده آن معمولاً آسیاب شده و پلت می شود. در برخی از
کارخانه ها دانه های میوه های مرکبات را به دلیل وجود روغن در آ نها، جدا نموده و
جمع آوری می کنند.
مزایای تغذی های:
تفاله مرکبات از نظر میزان الیاف قابل هضم و انرژی و قند قابل تخمیر، مشابه تفاله چغندر
است، ولیکن میزان پروتئین آن کمی از تفاله چغندر کمتر است. تفاله مرکبات می تواند
حاصل از پرتقال، لیمو، نارنگی و دیگر مرکبات بوده و آن ها را در بر گیرد.
در هر حال تفاله مرکباتی که از یک منبع .مانند: پرتقال. تهیه شده باشد، قابل اطمینان تر
خواهد بود. باید توجه کرد که، تفاله پرتقال به عنوان بهترین محصول جانبی از این نوع
مناسبی دارد. pH شناخته می شود، زیرا این محصول خوش خورا کتر بوده و
تفاله مرکبات برای جیر ههای غذایی طیور تخمگذار، مناسب است. به ویژه این که رنگدانه
موجود در پرتقال و یا سایر مرکبات م یتواند بر روی رنگ زرد مواد خوراکی تاثیر مطلوب
گذارد ، بو و رایحه مطبوع این محصول، مصرف خوراک را از سوی طیور تحریک می نماید.
محدودی تهای مصرف:
افزودن و یا حذف این محصول از جیره های غذایی طیور، باید به تدریج انجام گیرد، زیرا
در غیر این صورت ممکن است این امر باعث خودداری طیور از مصرف خوراک گردد.
لیمونین 1 موجود در دانه مرکبات می تواند در طیور مسمومیت ایجاد کند. علاوه بر آن باید
توجه داشت، که نسبت کلسیم به فسفر در این فرآورده پایین است.
ملاس چغندرقند
کلیات:
ملاس چغندرقند، یک محصول جانبی است که در هنگام تولید قند از چغندرقند، به دست
می آید. برای به دست آوردن ملاس، چغندرقند خرد شده و قندهای موجود در آن در آب
گرم آزاد می شوند، و سپس پس از کریستاله شدن قند موجود در آب، مایع سیاه رنگ غلیظ
باقی می ماند، که همان ملاس چغندرقند است.
معمولاً ملاس تولید شده به قند اضافه می شود، ولیکن مقادیری از این فرآورده هم به
صورت مایع و به طور جداگانه، عرضه و به فروش می رسد.
مزایای تغذی های:
70 درصد ماده خشک است، که 50 - ملاس چغندرقند به طور معمول دارای حدود 75
درصد از این مواد را قندها تشکیل می دهند. میزان پروتئین خام در ملاس به طور طبیعی در
4 درصد بوده و بخش عمده آن شامل ترکیبات ازته غیر پروتئینی از جمله آمین ها - حدود 7
و بتائین ها 1 می باشد. این ترکیبات سبب ایجاد بوی ماهی در هنگام استخراج قند م یگردد.
محدودی تهای مصرف:
میزان کلر، سدیم و پتاسیم در ملاس چغندرقند بالا است. این فرآورده برای طیور به عنوان
یک ملین شناخته می شود.
نخود خشک شده
کلیات:
برای مصرف انسان، هنگامی که گیاه جوان است و دانه های آن آبدار .Peas. گیاه نخود
می باشد، برداشت می شود. در حالی که گیاهان نخود که به مصرف تغذیه حیوانات و طیور
می رسند، زمانی برداشت می شوند که معمولاً دانه های آن ها سخت تر و خشک تر و کاملا
رسیده باشند.
باید توجه داشت که، از نخود عمدتاً برای مصرف و تغذیه انسان استفاده م یشود، که پیش
از مصرف، نخودها خیسانده شده و بعد به صورت کنسرو نخود و یا نخودهای خشک شده
مورد استفاده قرار می گیرند.
در طیور برای بهبود قابلیت هضم این محصول ، معمولاً نخود را پیش از تغذیه آن توسط
طیور، آن ها را تحت تاثیر بخار قرار داده، سپس به صورت پولکی در آورده و یا اینکه خرد
می کنند و به مصرف تغذیه طیور می رسانند.
مزایای تغذی های:
نخود خشک شده از نظر ترکیب شیمیایی اغلب مشابه لوبیای مزرعه م یباشد، ولیکن میزان
پروتئین در آن کمتر از لوبیای مزرعه است .به طور طبیعی در حدود 26 درصد.. در
صورت استفاده از این فرآورده در جیر ههای غذایی طیور، این فرآورده م یتواند به عنوان
جایگزین سویا و سایر منابع پروتئینی مورد استفاده قرار گیرد، ولیکن باید توجه داشت که،
میزان انرژی در این فرآورده اندکی کمتر از سویا است.
نخودها از قند و نشاسته بالایی برخوردارند، ولیکن میزان اسید آمین ههای متیونین، سیستئین
و تریپتوفان موجود در آن ها کم است.
چربی موجود در این محصول عمدتا به صورت چربی غیر اشباع است. نخودها دارای
می باشند. B مقادیر زیادی از ویتامین های گروه
محدودی تهای مصرف:
باز دارنده های تریپسین و یا فیتوهماگلوتینن .لیکتین و غیره.، ممکن است در این محصول
وجود داشته باشند. گاهی در پوسته دانه های نخود تانن وجود دارد.
باید توجه داشت که، با حرارت دادن محصول اغلب عوامل ضد تغذیه ای در آن تجزیه
می شوند و تا حدودی مقدار آن ها کاهش می یابد. میزان عوامل ضد تغذیه ای در گونه های
جدید نخود به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است. این محصول ملین بوده و تغذیه
طیور با آن می تواند موجب اسهال شود.
باید توجه داشت که، اضافه کردن نخود خشک شده در جیر ههای غذایی متراکم جوجه ها
مناسب نیست.
دانه های یولاف
کلیات:
است. دانه Avena Sativa دانه های یولاف، دانه های حاصل از گیاه یولاف با نام علمی
یولاف یک دانه غلاف دار است، که به طور عمده برای استفاده در جیره های غذایی دام و
طیور کشت می شود.
غلاف الیافی دانه یولاف می تواند به طور طبیعی تا حدود 25 درصد وزن دانه را تشکیل
دهد. گاهی اوقات این غلاف را پیش از تغذیه از دانه یولاف جدا م یکنند. وزن غلاف دانه
بستگی به گونه گیاه یولاف و هم چنین فصل برداشت این محصول دارد.
برای افزایش قابلیت هضم یولاف، اغلب دانه گیاه یولاف را غلتک زده و یا اینکه به صورت
پولکی در می آورند.
مزایای تغذی های:
دانه یولاف نسبت به دانه گندم و جو از انرژی کمتری برخوردار است ،ولیکن میزان چربی
غیراشباع آن بیشتر است. دانه های یولاف دارای میزان الیاف بالایی است، و بنابراین استفاده
از آن جیره های غذایی نشخوارکنندگان در مقایسه با غیر نشخوارکنندگان و طیور متداول تر
است. مقدار اسیدهای آمینه لیزین، متیونین و هیستیدین آن کم است.
دانه های یولاف در مقایسه با دانه های غلات دیگر، برای تغذیه طیور از کیفیت بهتری
برخوردار است، ولیکن در صورت استفاده از آن در جیره غذایی به مقدار بیش از اندازه
معمول، این امر موجب کاهش رشد طیور می شود.
میزان چربی موجود در این محصول نسبت به سایر غلات بالا بوده .به طور معمول در
حدود 64 درصد. و این محصول غنی از اسیدهای چرب غیراشباع است. اغلب از نوع
غلتک زده دانه های یولاف، در جیره های غذایی همراه با ذرت درشت استفاده می شود.
محدودی تهای مصرف:
میزان اسید فیتیک 1 در دانه های غلات بالا بوده، این امر موجب ترکیب فسفر و کاهش
قابلیت استفاده و یا هضم فسفر در جیره های غذایی طیور م یگردد.
میزان اسید گلوتامیک در پروتئین این محصول بالا است. چربی موجود در دان ههای یولاف
از نوع غیراشباع بوده، و استفاده از دانه های یولاف به مقدار زیاد و بیش از اندازه معمول در
جیره غذایی موجب نرم شدن چربی لاشه طیور می شود.
یکشنبه، آذر ۲۱، ۱۳۸۹
فرق کنه ها با ........
•بندپایانی بدون شاخک –بدون ارواره و بدون بال هستند
•شکل ظاهری انها گرد یا بیضی و طول بدن یک الی 15 میلیمتر است
•بدن از سطح پشتی نسبتا محدب و از سطح شکمی مسطح است
•بدن از یک قطعه واحد تشکیل شده است
•انواعی از کنه ها مانند امبلیوما-هیالوما-درماسنتور-ریپیسفالوس-بوافیلوس چشم دارند تعدادی هم ندارند مانند ارگاس
•دارای موها و خارهای حساسی برروی بدن بوده و نیز اندامهای اختصاصی مانند پاهای دهانی لامسه ای و نیز دارای عضودیگری به نام هالر میباشند که بر روی زوج اول پاهای حرکتی انها قرار دارد
•کنه ها دارای سرحقیقی نبوده و سر کاذب دارند
•ضمایم دهانی شامل دوعدد شلیسر یا کلیسر و دوعدد پا یا زائده های حسی یا پاهای لامسه ای فکی و یک عدد هیپوستوم یا زبان هستند
•پوشش خارجی کنه ها اينتيگيومنت نام دارد شامل يك لايه كوتيكول خارجي ضد اب و مقاوم و يك لايه زنده داخلي است كه اپيدرميس نام دارد
•ضمايم دهاني روي بدن قرار داردو كاپيتولوم يا گناتوزوما gnethosomeنام دارد اين قسمت gnethosome شبيه سر است ولي چشمها اگر وجود داشته باشد روي قسمت اصلي بدن قرار دارد
•راسته کنه ها به دوفامیل بزرگ تقسیم میشود که این تقسیم بندی برمبنای وجود یا عدم وجود قطعه کیتینی سطح پشت به نام اسکوتوم است
•خانواده ايكسوديده داراي قطعه کیتینی سطح پشتی به نام اسكوتوم هستند که سخت و براق است
•خانواده ارگازيده در تمام مراحل زندگی فاقد اين اسكوتوم هستند . جلد در كنه هاي نرم محكم است و بافت ناهمواري دارد
•کنه ها دارای چهارجفت پاهستندولی حشرات سه جفت پادارند
•یکی از ضمایم مهم دهانی کنه ها شلیسر است ولی یکی از ضمایم دهانی حشرات ارواره است
•اندامهای مهم حسی کنه ها شامل اندام هالر روی پاها و پاهای حسی دوردهان است ولی اندام مهم حسی حشرات شامل شاخک روی سر است
•شکل بدن کنه ها یک قطعه واحد است ولی شکل بدن حشرات سه قسمت مشخص است
دلم
دلم میسوزد
دلم میسوزد به حال ان کسی که بیمارش را برای بستری به بیمارستان میبرد و تا زمان ترخیصش به دربان و نگهبان سلامهای جانانه میدهد به این امید که حکیمان معالج در طبابتشان مهارت و در ویزیتشان انصاف داشته باشند ولی....
دلم میسوزد به حال ان کسی که از دم درب دادگاه به ابدارچی و کشیکچی و چی و چی سلام میدهد شاید گمان کند حاکم در انشائ رای ملاحظه اش بکند ولی نمیکند .
دلم میسوزد به حال ان کسی که بیمارش را برای بستری به بیمارستان میبرد و تا زمان ترخیصش به دربان و نگهبان سلامهای جانانه میدهد به این امید که حکیمان معالج در طبابتشان مهارت و در ویزیتشان انصاف داشته باشند ولی....
دلم میسوزد به حال ان کسی که از دم درب دادگاه به ابدارچی و کشیکچی و چی و چی سلام میدهد شاید گمان کند حاکم در انشائ رای ملاحظه اش بکند ولی نمیکند .
دوشنبه، آذر ۰۸، ۱۳۸۹
راهنمای سفر به مهاباد
به شهرستان مهاباد اگر سفرکردید خدمات شهری مانند نان و تاکسی با خودتان ببرید
مهاباد شهریست در استان اذربایجانغربی که اینجانب حدود پنجاه و چند سال پیش در یکی از محلات ان بدنیا امده ام و طبیعیست که تعصب خاصی نسبت به ان دارم و دوست دارم خیل عظیم مسافرینی که برای خرید لباسهای دست دوم خارجی که تاناکورایش میگویند به انجا میروند راضی برگردند لذا بعنوان راهنمایی سفر به مهاباد به عرض میرسانم که مهاباد که رفتید نان لواش و تاکسی با خودتان ببرید که اگر نبرید با مشکل جدی مواجه میشوید چون نانواییها فقط به افراد ساکن در محله خودشان انهم به تعداد محدود نان لواش میدهند و تاکسیهای تلفنی هم با تلفن در محل حاضر نمیشوند بلکه در خیابان گردشی ودربستی مسافر سوار میکنند مقامات زیادی وارد این شهر بسیار زیبا و تاریخی میشوند مدتی میمانند حقوق اضافه کار ماموریت کارانه یارانه – میگیرند وبا این دومشکل تاریخی شهر خداحافظی کرده و تشریف میبرند
مهاباد شهریست در استان اذربایجانغربی که اینجانب حدود پنجاه و چند سال پیش در یکی از محلات ان بدنیا امده ام و طبیعیست که تعصب خاصی نسبت به ان دارم و دوست دارم خیل عظیم مسافرینی که برای خرید لباسهای دست دوم خارجی که تاناکورایش میگویند به انجا میروند راضی برگردند لذا بعنوان راهنمایی سفر به مهاباد به عرض میرسانم که مهاباد که رفتید نان لواش و تاکسی با خودتان ببرید که اگر نبرید با مشکل جدی مواجه میشوید چون نانواییها فقط به افراد ساکن در محله خودشان انهم به تعداد محدود نان لواش میدهند و تاکسیهای تلفنی هم با تلفن در محل حاضر نمیشوند بلکه در خیابان گردشی ودربستی مسافر سوار میکنند مقامات زیادی وارد این شهر بسیار زیبا و تاریخی میشوند مدتی میمانند حقوق اضافه کار ماموریت کارانه یارانه – میگیرند وبا این دومشکل تاریخی شهر خداحافظی کرده و تشریف میبرند
عریضه به ریاست محترم بانک
ریاست محترم بانک
با سلام و احترام همچنانکه مستحضر میباشید دستگاههایی را که در خارج از سالن بانک و رو به بیرون و پشت به شما نصب شده است اکثرا نافرمانی کرده ودر مقابل فرمان مراجعین که به بانک اعتماد کرده و سرمایه زندگیشان را به امانت گذاشته اند کارت را عودت نداده و انرا از عیض انتفاع هم ساقط مینماید لذا بدینوسیله ضمن پوزش فراوان به استحضار ان مقام عالی میرساند که دستور فرمایند منبعد یکی از ارقام وجه تحویلی به مشتریان در هنگامیکه کارت به سلامت وارد دستگاه شده و به میمنت و مبارکی خروج هم مینماید یک اسکناس یکهزار ریالی همان صد تومان سابق که سابقا خیلی کارها میکرد و حالا صد برابر انهم هیچ غلطی نمیتواند بکند باشد تا بخاطر انصراف دستگاه از بلعیدن کارت صدقه داده شود باقی بقایت راقم فدایت زیاده عرضی نیست
با سلام و احترام همچنانکه مستحضر میباشید دستگاههایی را که در خارج از سالن بانک و رو به بیرون و پشت به شما نصب شده است اکثرا نافرمانی کرده ودر مقابل فرمان مراجعین که به بانک اعتماد کرده و سرمایه زندگیشان را به امانت گذاشته اند کارت را عودت نداده و انرا از عیض انتفاع هم ساقط مینماید لذا بدینوسیله ضمن پوزش فراوان به استحضار ان مقام عالی میرساند که دستور فرمایند منبعد یکی از ارقام وجه تحویلی به مشتریان در هنگامیکه کارت به سلامت وارد دستگاه شده و به میمنت و مبارکی خروج هم مینماید یک اسکناس یکهزار ریالی همان صد تومان سابق که سابقا خیلی کارها میکرد و حالا صد برابر انهم هیچ غلطی نمیتواند بکند باشد تا بخاطر انصراف دستگاه از بلعیدن کارت صدقه داده شود باقی بقایت راقم فدایت زیاده عرضی نیست
چهارشنبه، آذر ۰۳، ۱۳۸۹
ARTHROPODA-بندپایان-آنتومولوژی
به یاد استاد کبیر انگلشناسی مرحوم دکتر عزیز رفیعی
رده حشرات از نظر تعداد گونه پرجمعیت ترین رده سلسله جانوری میباشند و شامل دو سوم گونه های شناخته شده است
سر بشکل پوشش کیتینی سخت و یکپارچه مغز را میپوشاند و مجهز به اعضائ حسی مانند چشمهای ساده و مرکب و یک جفت شاخک و قطعات دهان است
سینه در ذارای ساختمان کیتینی و ماهیچه ای مخصوص و مجهز به دستگاههای حرکتیست که عبارتند از یک یا دو جفت بال و سه جفت پای مفصلی وحشرات را هگزاپودا یا شش پایان گویند
شکم در اصل از دوازده حلقه تشکیل شده است و محتوی دستگاههای گوارشی دفعی تناسلی و گردش خون است
شکم در حلقه 11 به سوراخ مخرج و یک جفت ضمایم مفصلی و دم مانند به نام دنباله cerci ختم میشود
اعضائ خارجی تناسلی در حلقه نهم قرار دارند
vertex فرق سر
-occiput پشت سر
گلو
گیجگاه
گونه
پیشانی
قطعه زیر پیشانی
اعضائ حسی شامل سه چشم ساده و یک جفت چشم مرکب
قطعات دهان
گردن است
ضمایم دهان حشرات شامل
یک جفت ارواره بالا
یک جفت ارواره پایین
یک لب پایین
یک لب بالا
یک زائده لب پایین یا هیپوفارنکس
شاخک عضو حسیست که در تمام حشرات هست
شاخک از نظر مورفولوژی مجموعه ای از بندهاست که بدنبال هم قرار گرفته اند
بند اول شاخک را اسکاپ بند دوم را پدیکل و بندهای سوم به بعد را تاژک میگویند
در مگسها شاخک مودارست به این ترتیب که بند سوم یا تاژک خیلی کوتاه وشاخک معمولا سه بندیست که بند سوم مجهز به موی درشتی به نام اریستا است aristaاین اریستا ممکن است لخت یا پره دار یا پرزدار بوده و گاهی چند بندی باشد
شاخکها در تعیین جهت حرکت حشره و سمت باد یا خصوصیات اشیائ اطراف و مواد غذایی موثرند
شاخکها مجهز به اعضائ حسی مختلف مانند شنوایی بویایی چشایی و احساس حرارت و رطوبت میباشند
دومین قسمت بدن و مجهز به التهای حرکتی یعنی بالها و پاهاست
سینه در جلو بوسیله گردن به سر ودر عقب به قسمت شکم اتصال دارد
سینه از سه حلقه پیش سینه – میان سینه و پس سینه تشکیل شده است
تعداد پاهای حشرات 6 عددست
هر پا معمولا از 6 بند تشکیل شده است
پیش ران یا کوکسا
پی ران یا تروکانتر
ران یا فیمور
ساق یا تیبیا
پنجه یا تارسوس
پیش پنجه یا پریتارسوسبالها در رده بندی اهمیت دارند نام علمی راسته ها در درجه اول براساس خصوصیات بالهاست و اخر انها به لفظ pteraبه معنی بال ختم میشود مانند دیپترا یا دوبالان یا هیمنوپترا یا بال غشائیان مانند زنبور
در تعدادی از حشرات مانند مگسهاو پشه ها بالهای عقبی تبدیل به عضو حسی یا تعادلی به نام هالتر بشکل سنجاق شده است ودر نتیجه این حشرات مگسها و پشه ها دارای یک جفت بالند
شکم حشرات محتوی لوله گوارش –گردش خون-اعضائ تناسلی ودفعیست
تعداد بندهای شکم تا 12 حلقه است
هر حلقه شکم از یک نیم حلقه پشتی به نام ترگوم و یک نیم حلقه به نام استرنوم تشکیل شده است
پوشش خارجی بشکل یک سلسله پلاک یا اسکلریت درامده است که بوسیله پرده نازکی به هم وصلنداین پوشش را اگزواسکلیت مینامند
پوشش خارجی دارای قسمتهای روپوست یاکوتیکول زیرپوست یا هیپودرم و پرده اصلی یا ممبران بازال است
فرق حشراتINSECTS) )با آراکنیدا يا ( جربها و كنه ها )
حشرات انتن يا شاخك دارند كه عمل حسي دارند ولي در كنه ها پالپهاي روي كاپيتلوم و پاهاي قدامي عمل حسي دارند
اراكنيدها يا عنكبوتيان ( جربها و کنه ها)شليسر دارند
بدن حشرات از سه قسمت سر سينه و شكم تشكيل شده است بدن كنه ها و جربها به قسمت هاي واضحي تقسيم نميشوددر حشرات سه زوج پا به سينه اتصال دارد
در جربها و كنه ها چهار جفت پا وجود داردحشرات ممكن است يك يا دو زوج بال داشته باشند
حشرات انتن يا شاخك دارند كه عمل حسي دارند ولي در كنه ها پالپهاي روي كاپيتلوم و پاهاي قدامي عمل حسي دارند
اراكنيدها يا عنكبوتيان شليسر دارند
بدن حشرات از سه قسمت سر سينه و شكم تشكيل شده است
بدن كنه ها و جربها به قسمت هاي واضحي تقسيم نميشود
در حشرات سه زوج پا به سينه اتصال دارد
در جربها و كنه ها چهار جفت پا وجود دارد
حشرات ممكن است يك يا دو زوج بال داشته باشند
اراكنيدها بال ندارندبدن از
سر
سینه
شکم
مشخص تشکیل شده است
تغیرشکل حشرات را در دوران رشد متامورفوز یا دگردیسی میگویند
دگردیسی دونوع است
دگردیسی ناقص
دگردیسی کامل
حشره جوان nymphs شبیه به حشره بالغ است بال اگر وجود داشته باشدبصورت زائده ای در این مرحله ظاهر میشود. -شپش
حشره جوان شبیه به کرم است شباهتی به بالغ نداردانها را نوزاد یالارو میگویند نوزاد تبدیل به نوچه یا pupaeمیگردد که از ان حشره بالغ حاصل میشودمگس پشه کک
دسته اينسكتا= مگسها-شپشها-ككها-ساسها
راسته ديپترايادوبالان=مگسها و پشه ها
تحت راسته نماتوسره
خانواده كوليسيده يا پشه ها
خانواده سيموليده يا مگس سياه
خانواده پسيكوديده يا پشه خاكي
خانواده سراتوپرگونيده يا پشه هاي ميدج
تحت راسته سيكلورافا يا مگسها
خانواده موسيده =مگسهاي خانگي
خانواده كاليفوريده=مگسهاي ضايعه ساز
خانواده استريده=مگسهاي محوطي بيني
خانواده گاستروفيليده = مگسهاي الوده كننده معده
راسته فتيروپترا=شپش
تحت راسته انوپلورا=شپشهاي خونخوار
تحت راسته ايسكنوسرا=شپشهاي جونده
راسته سيفونپترا=ككها
خانواده پوليسيده = ككهاي انسان گربه و موش
خانواده سراتوفيليده= ككهاي موش و طيورراسته هميپترا=ساسها
خانواده سيميسيده =ساسهاي رختخواب
راسته كولئوپترا=سوسكها
اگزوپتریگوتا exopterigotaدگردیسی ناقص دارند راسته های مهم مالوفاگا malophagaیا شپشهای جونده- انوپلورا anopluraیا شپشهای خونخوار-همیپترا hemipteraیا ساسها
اندوپتریگوتا endopterygotaدگردیسی کامل دارندراسته های مهم دیپترا dipteraیا دوبالان شامل مگسها و پشه ها-راسته سیفوناپترا siphonapteraیا ککها
شپشهایی که ضمایم دهانی جونده دارند
فاقد بالند
بدن از بالا به پایین پهن شده است-سر عریض و پهن- چشمهاتحلیل رفته- سینه قدامی رشد زیادی کرده-سینه خلفی و وسطی به هم چسبیده است
در روی پرندگان و پستاندارانبدون بال-دارای بدن پهن-ضمایم دهانی برای سوراخ کردن ومکیدن خون است سر کوچک تمام قسمتهای سینه بهم چسبیده است
فقط روی پستانداران بسر میبرند
ضمایم دهانی سوراخ کننده و خونخوار
بعضی دارای دوزوج بال کاملند
بعضی دارای نیم بالند
دارای دگردیسی کاملند دارای دو بال غشایی در سینه وسطی است
زوج دوم بال تبدیل به هالتر شده است
ضمایم دهانی تبدیل به خرطوم probosis شده است که برای سوراخ کردن مکیدن و لیسیدن بکار میرود
نوزاد بدون پا نوچه در یک پوشش سخت است
بدون بال-از پهلو به پهلو پهنند
ضمایم دهانی سوراخ کننده و مکنده است
نوزاد بدون پا با ضمایم دهانی جونده است
فقط بالغها انگلند
بدن از بالا به پایین پهن است
دگردیسی ناقص
راسته مالوفاگا-سر پهنتر از سینه-ضمایم دهانی جونده
راسته انوپلورایا سیفونکولاتا یا شپشهای خونخوار مکنده-سرباریکتر از سینه-ضمایم دهانی مکنده است
انگل طیور و پستانداران
میزبان اختصاصی
انگل نقطه مشخص بدن
3000 گونه دارد
40 گونه انگل پرندگان شامل دون راسته ایسکنوسرا ودون راسته امبلی سرا
دون راسته ایسکنوسرا با خانواده های تریکودکتیده جنسهای دامالینا-تریکودکتس با شاخک سه بندی
خانواده فیلوپتریده جنسهای-کلومبیکولا-اناتیکلا- لیپوروس-گونیوکوتیس-کلوپستیس- با شاخک 5 بندی
دون راسته امبلی سرا باجنسهای- منوپون-امناکانتوس-ترینوتوم با شاخک مخفی 4 یا 5 بندی
رنگ زرد تا قهوه ای روشن
انتهای قدامی سر گرد
حلقه های بدن مجهز به پلاکهای کیتینی
گونه های بویس در گاو-اویس در گوسفند- لیمباتا و کاپره در بز
انگل پستانداران انگل گوشتخواران اهلی و وحشی
زرد کمرنگ
بدن پهن و نسبتا گرد لبه قدامی سر شلغمیست
شاخک نر و ماده متفاوت است
در نرها بند اول شاخک بسیار قویست
لکه کیتینی بر روی بندهای شکم دیده نمیشود
جنس تریکودکتس کانیس از سگ انگل طیور اهلی و وحشی
شاخک 5 بندی
جنس کلومبیکلا بدن دراز و باریک شبیه چوب کبریت شاخکها نسبتا بلاند و چسبیده به طرفین سر
سومین بند شاخک نر دارای زائده ایست
بندهای شکم با لکه های کیتینی قهوه ای
کلومبیکلا کولومبه و کلومبیکلا شولیشمان از کبوتر بدن زرد امیخته با نوارهای تیره
سر در جلو باریک و کشیده
قطعه کیجگاه یا کلیپئوس برخلاف کولومبیکلا فاقد دو زوج خار است
شکم باریک و بلند و همراه با نوارهای تیره جانبی
گونه استیوپترم انسریس از اردک جداشده است
شاخک سه بندیست بدن باریک و بیضی شکل
سومین بند شاخک در نر زائده دارست
بیشتر در جوجه مرغهااست
در پرهای ناحیه سر
لیپوروس هتراگرافوس و لیپوروس کاپونیس
شاخک نر و ماده مشابه و بدون زائده است
بدن نرها گرد ماده ها بیضیست
گونه گونیوکوتس گالینه از مرغ و بوقلمون گونه گونیوکوتس کگیگاس از ماکیان گونه گونیوکوتس بایدینتاتوس از کبوتر
شاخک در نر و ماده متفاوتست
بدن در هردوجنس پهن و مسطحست
کلوپستیس دسیمیلیس از مرغ و کلوپیستیس مله اگریدیس از بوقلمون
شاخک مخفی از 4تا5 بند تشکیل شده است
جنس منوپون گونه های منوپون گالینه و منوپون پالیدولوم از ماکیان جداشده که شکم در هر حلقه دارای یک رج موست
جنس امناکانتوس گونه های امناکانتوس استرامینوس از ماکیان که شکم دارای دو رج موست
جنس ترینوتوم گونه ترینوتوم انسرینوم از غاز اردک قو و پلیکان – شپش بزرگ سینه خلفی عریض توسط شکاف واضحی ار سینه وسطی جداشده است
انگل پستانداران
میزبان اختصاصی
چنگالهای قوی
تخم خود را به مو یا پشم میزبان میچسبانند
نوچه کاملا شبیه بالغ است
ار طریق تماس مستقیم سرایت مییابند
خانواده های پدیکودیده در پزشکی و هماتوپینیده در دامپزشکی مهم اند
راسته انوپلوریدا یا سیفونکولاتا یا شپشهای خونخوار مکنده
انگل پستانداران
میزبان اختصاصی
چنگالهای قوی
تخم خود را به مو یا پشم میزبان میچسبانند
نوچه کاملا شبیه بالغ است
ار طریق تماس مستقیم سرایت مییابند
خانواده های پدیکودیده در پزشکی و هماتوپینیده در دامپزشکی مهم اند زوج اول پاها کوچک و باریک است
بندهای شکم فاقد لکه های کیتین کناری است
جنس لینوگناتوس ویتولی از گاو
لینوگناتوس اویلوس از گوسفند
لینوگناتوس استنوپسس از بز
لینوگناتوس ستوزوس از سگ
لینوگناتوس پدالیس یا شپش پای گوسفند
لینوگناتوس افریکانوس از گوسفند و بز شپشهای هماتوپینوس بزرگتر از لینوگناتوس است
هر سه زوج پا از لحاظ ضخامت و طول مساویند
لکه های کیتینی قهوه ای در کنار حلقه های شکمی
جنسهای هماتوپینوس اوریسترنوس و توبرکولاریس از گاو
هماتوپینوس ازینی از الاغ گزارش شده است
شپشهای هماتوپینوس بزرگتر از لینوگناتوس است
هر سه زوج پا از لحاظ ضخامت و طول مساویند
لکه های کیتینی قهوه ای در کنار حلقه های شکمی بدن مسطح و بیضی
سینه قدامی بزرگ
یک زوج نیم بال کوتاه و پهن بودن سر
با اسانی از شکاف در و دیوار و رختخواب عبور میکند
یک زوج چشم برجسته
شاخک 4 بندی
نوع معروف ان سیمکس لیکتولاریوس است
جنسهای هماتوپینوس اوریسترنوس و توبرکولاریس از گاو
هماتوپینوس ازینی از الاغ گزارش شده است به گزارش روزنامه جام جم شماره 2992 مورخه 20ابانماه 89 ساس در خوابگاههای دانشجویی دخترانه علامه طباطبایی و الزهرای تهران باعث سمپاشی کل خوابگاه و ضدعفونی پتوهای دانشجویان شده است
دگردیسی کامل
مراحل نوزاد –نوچه و بالغ متفاوتند
1900 گونه گزارش شده است بدون بال-دگردیسی کامل-نوزاد کرمی شکل
سر مجهز به ضمایم دهانی جونده و شاخک است
کک بالغ بطول 1/5 تا 4 میلیمتر-نرها کوچکتر از ماده هاست -هردوجنس خونخوارند
بدن پوشیده از کیتین ضخیم
شاخک فنری شکل ودر فرورفتگی طرفین سر قرار دارد
برخی دارای چشم اند
سینه سه قسمت دارد که قسمت اخر ان رشد کافی یافته است که بتواند زوج سوم پا را که بسیارقویست نگهدارد .
در پشت سینه قدامی اندام شانه مانندیست که از دندانه های قوی تشکیل شده است که شانه گونه ای genalctenidiنام دارد
برخلاف شپشها که میزبان اختصاصی دارند کک ها میزبان اختصاصی ندارند
به کمک زوج سوم پاها مسافتی را میجهند 30 تا 40 سانتیمتر طولی و 20 سانتیمتر به هوا میجهند
بدون میزبان تا 58 الی 234 روز زنده میمانند
ماده کک پس از تغذیه تا 18 تخم میگذارد
تخمها در عرض چند روز به نوزاد تبدیل میشوند نوزادها از مواد مختلف تغذیه و پس از یکهفته تا چند ماه پیله ای بدور خود میتنند
کک بالغ در مدت یک هفته تا چند ماه از درون نوچه بیرون می اید
طول دوره سیر تکاملی 2تا4 هفته است
دارای شانه های گونه ای و پیش سینه ای لبه قدامی سر چند ضلعی
سطح پشتی سینه کوتاهتر از اولین حلقه شکم
یک دسته خار در سطح داخلی کوکسای پای سوم
اکیدنوفاگا گالینه اسه ادر طیور
اکیدنوفاگا اشانینی در جوندگان سگ گربه پرندگان و پستانداران
کتنوسفالیدس کانیس در سگ
کتنوسفالیدس فلیس در گربه فاقد شانه
لبه قدامی سر گرد است فقط دارای شانه سینه ای در عقب یک زوج بال بصورت زائده های کوچکی با انتهای گرزی در امده است که اندام هالتر halteres یا اندام تعادل انهاست و برای پرواز ضرورت دارند . بعد از تلف شدن حشره برای مشاهده هالتر باید به زیر بالهایش نگاه کرد
سراتوفیلوس گالینه از ماکیان و کبوتر و انسان
سراتوفیلوس گرین گیله از پرندگان وحشی خیلی از مگسها در قاعده هر بال صفحات اضافی دارند یک الولاalula و دو اسکوامه squamaeکه ممکن است با یک زوج بال اضافی اشتباه شوند ولی این صفحات برخلاف بالها رگ بال ندارند .
اسکوامه squamae گاهی کالیپتر calypter نامیده میشود
پولکس اریتنس در انسان طیور سگ گربه و موش متامورفوز یا دگردیسی کامل وجود دارد
نوزاد فاقد پا یا بال است و معمولا این نوزادان در طی سه یا چهار مرحله مشابه کامل میشوند
ممکن است در خانواده های سایمولیده و تابانیده تعداد مراحل تکامل نوزادی بیشتر باشد
نوزاد تبدیل به شفیره یا پوپ میشود.
در پشه ها و مگسهای مشابه .شفیره متحرک باقی میماند ولی تغذیه نمیکند
در مگس خانگی موسکا و مگسهای مشابه – شفیره در داخل یک پوپارم غیر متحرک که از پوست اخرین مرحله نوزادی بوجود می اید رشد میکند
حشره بالغ رسیده از پوپاریوم خارج میشود
مگسهای گلوسینا – تسه تسه و مگسهای هیپوبوسیده در هر زمان تنها یک تخم را در داخل بدن پرورش میدهند بطوریکه نوزاد در داخل شکم حشره ماده – بطور کامل رشد میکند نوزاد پشه ها و مگسهای مشابه بر روی مواد مختلف تغذیه و رشد میکنند
نوزاد مگسهای گلوسینا و هیپوبوسید بطورکلی در داخل بدن مادر بوسیله ترشحات مخصوص تغذیه میکنند
حشره ماده نوزاد رسیده را در خاک یا اشیانه میزبانها میگذارد
نوزاد به شفیره ای در داخل پوپاریوم تبدیل میشود
مگسهای بالغ جفتگیری و تغذیه میکنند در مگس خانگی موسکا و مگسهای مشابه – شفیره در داخل یک پوپارم غیر متحرک که از پوست اخرین مرحله نوزادی بوجود می اید رشد میکند
از سه قسمت سر واضح- سینه با سه زوج پا و شکمی که بندهای ان براحتی دیده میشود تشکیل شده است.
چشمهای مگسهای ماده معمولا توسط فضایی پهن از یکدیگر جداشده اند که به طرز قرارگرفتن چشمها دیکوپتیک میگویند
چشمهای مگسهای نر معمولا به هم چسبیده اند که هولوپتیک مینامند
چشمهای مگسهای نر معمولا به هم چسبیده اند که هولوپتیک مینامند چشمهای مگسهای ماده معمولا توسط فضایی پهن از یکدیگر جداشده اند که دیکوپتیک میگویند
بدن از سه قسمت سر واضح- سینه با سه زوج پا و شکمی که بندهای ان براحتی دیده میشود تشکیل شده است
براکیسرا –تابانیده با انتن با سه بند بزرگ و چند بند کوچک
شاخک درازتر از سر و سینه است
شامل خانواده های سیمولیده-سراتوپوگونیده-پسیکودیده و کولیسیده است
پشه خاکی
دارای پاها و بالهای بلند
شاخک دارای موهای ریزیست
پالپها بلند ودارای 5 بند است
ضمایم دهانی خرطوم کوتاهی را بوجود اورده است
بالها بلند-انتهای زاویه دار و نوک تیز
پاهای بلند با چنگالهای کوچک
سطح پشتی پوشیده از مو
شکم بلند و باریکدر انتهای شکم نر چنگکهای مشخص
در انتهای شکم ماده زائده های کوچکدر انسان انتقال بیماریهای لیشمانیوزجلدی و احشایی – کاریون با عامل باکتری بارتونلاباسیلی فورمیس- بیماری تب پاپاتازی
در دامها بیماری لیشمانیوز احشاییپشه های کوچک یک تا 3 میلیمتر از پشه بند رد میشوند
ضمایم دهانی از 6 تیغه برنده و تیز تشکیل شده است
شاخک بلند و نازک با 11 تا15 بند
پاها کوتاه
سینه دارای فرورفتگی بازویی در ناحیه قدامی humeral pits
حجره های رادیال بالها که بوسیله رگبال احاطه شده اند مخصوص سراتوپوکونیده
رگبالهای کولیکوئیدس – دارای دوحجره با اندازه متوسط – بالها کوتاه با میکروتریشهیا پوششی از موهای کوتاه
نوزاد در ابهای جاریست
بر روی سر یک ردیف ابریشم دارد که مواد غذایی را فیلتر میکنند
در اخرین بند شکم یک بادکش یا یک ردیف قلاب مدور داردپاها کوتاه –بدن قوی و کم مو
سیاه رنگ –زرد-نارنجی
شاخک بسیار کوتاه فاقد موی اضافی
چشمها بزرگ
ضمایم دهانی کوتاه
پالپها بلند دارای 5 بند
سینه قوزدار
شکم 9 بند دارد
بر روی یکی از بندهای اولیه ناحیه ضخیمتری وجود دارد که پولک قاعده ای basal scale نام دارد که دارای یک ردیف ابریشم است
بالها ساده اند رگبال ها در قسمت قدامی بالها ضخیمند ولی در قسمت خلفی نازکند
شفیره در زیر اب دارای یک پیله پاکتی شکل باقی میماند
واجد بادکشهای مشخصیست
دارای 37 جنس اند که جنسهای مهم شامل کولکس- انوفل و اادس است
دوبالان واقعیند
دارای دو بال و دو هالترند
بالها دارای پولکهای کوچکند
پاها نازک و بلندند و چنگالهای کوچکی دارند
ضمایم دهانی بصورت خرطوم درازیست که بصورت یک لوله باریک بطرف جلو خارج شده است
شاخکها به بلندی خرطومند که بندهای زیاد و مشابه دارند
پالپ ها ممکن است کوتاه یا بلند باشنددر پشه های انوفل نوزاد درست در سطح زیر اب در یک موقعیت افقی قرار میگیرد و سر ان بطوری میچرخد که ضمایم دهانی برای تغذیه در تماس با سطح اب قرار دارد .منافذ تنفسی که در تماس با هوا قرار میگیرند سیفون بلند ندارند
پولکهای بدن پشه های بالغ کم است
پالپهای پشه های ماده بلند و نازکند
پالپای پشه های نر قویند و انتهای چماقی دارند
در استراحت نسبت به سطح استراحت بطور مورب با انتهای شکم بالا قرار میگیرند
روی بالها طرحهای واضحی از صفحات تیره و روشن در طول رگبالها دیده میشود
پشه های بالغ دارای سپرچه ای یا اسکوتلوم هستند که انتهای ان موجدارست و موهای زیادی بر روی ان قرار گرفته است
در انوفل روی بالها طرحهای واضحی از صفحات تیره و روشن در طول رگبالها دیده میشود
نوزادهای کولکس از سطح اب اویزانند وتنها از طریق لوله تنفسی یا سیفون با سطح اب تماس دارند و هنگامیکه اب بهم بخورد سریعا شنا میکنند
پولکهای اادس باریک ند و طرحهای رنگی بر روی بدن وجود دارد که ممکنست نقره ای باشد
شکم در انتها نوک تیز است
ناخنهای پاهای قدامی نر و ماده دارای دندانه اند مگسهایی هستند که سیر تکاملیشان مانند پشه هاست و از غلاف نوچه ای خود مانند پشه ها از شکافی بشکل Tخارج میشوند شاخک انها سه بندیست و سر نوزادان انها نامشخص است ضمایم دهانی افقی قرار گرفته و از نوع جونده است
خانواده معروف ان تابانیده است که شامل جنس تابانوس یا خرمگس است
رگبال اصلی در سطح شکمی دارای موست
جثه بزرگ با طول بدن 5 تا ده میلیمتر
سر عریض
ماده ها خونخوارند
چشمها بزرگ ودر نوع ماده دور از یکدیگرست ودر نرها نزدیک همند
نوزادان بدنی استوانه ای دارند و یازده قسمتی اند
روزنه تنفسی انها در بند اخر قرار دارد
نوزادان فاقد پاهستند ولی دارای ارواره های نوک تیزند
نوزاد 4 الی 9 بار پوست اندازی میکند و در مدت چند هفته تا ماه به نوزاد کامل تبدیل میشود و به نوچه تبدیل میشود
نوچه در عمق 5 سانتیمتری خاکهای مرطوب قرار میگیرند
مرحله نوچه ای یک تا سه هفته طول میکشد و بالغ میشوند
سیر تکاملی 5 ماه طول میکشد
مایت مطالعه بند پايان انگلي را انتومولوژي مينامند
بیش از 800هزار بندپاشناخته شده است
درراسته دوبالان بیش از50000نوع مشخص شده است
تعريف آرتروپود
به معني بندپايان است چون اين موجودات داراي پاهاي بند بند ميباشند
ارتروپودها و كرمهاي حلقوي
بندپايان همانندي زيادي با كرمهاي حلقوي يا انيليدها دارند
بندپايان هم مانند انيليدها داراي بدن حلقه اي شكل و پوشش مخصوص كيتيني هستند
ولي بندپايان ضمايم مفصلي دارند كه بشكل پا – ضمايم دهاني و شاخك تظاهر مينمايد
فرق بندپایان و موجودات عالیتر
بندپایان گردش خون پشتی-دستگاه عصبی شکمی-گردش خون باز-اسکلت خارجی
موجودات عالیترگردش خون شکمی-دستگاه عصبی پشتی-گردش خون بسته-اسکلت داخلی
ابتدا اکسواسکلت نرمی در زیر اسکلت قبلی بوجود می اید
اسکلت قدیمی بتدریج سست میشود
بعد از پشت شکاف برمیدارد
پوست قدیمی یا اکسوی EXUVIEدورانداخته میشودچشم مرکب از عناصرکوچکی به نام اوماتیدی درست شده است
رابدوم ترشحاتی است که از سلولهای اوماتیدی بوجود می اید
اوماتیدی از یاخته های پیگمان رنگین محصور شده استانواع جانوران از نظر قرینه
فاقد تقارن=تک یاخته ها-مرجانها-خارپوستان-اسفنجها
دارای تقارن=بندپایان-کرمها هر بند ممكن است يك زوج ضمايم مفصلي داشته باشد
مانند
پاها legs
بالها wings
ضمايم دهانيmouthpartsخون در فواصل اندامهاي مختلف جاري ست و بطور نامرتب در نتيجه حركات قسمتهاي مختلف بدن در حفره داخلي جريان مي يابد از نظر فيزيولوژيكي دستگاه دم زدن جانشين دستگاه گردش خون شده است
در بندپايان عالي در سطح پشتي ودر روي روده اندامي يافت ميشود كه ميتوان انرا دل نام داد دل بصورت حفره يا لوله درازيست كه به چندين خانه تقسيم شده است از اين اندام ممكن است سرخرگهايي خارج شده و به قسمتهاي مختلف بدن برسد در هر حال انتهاي اين رگها به فضاي بازي منتهي ميشود
خون برخي بند پايان حاوي هموگلوبين است وليكن اين ماده در پلاسما محلول بوده و مثل مهره داران در گويچه هاي قرمز قرار نگرفته است خون اغلب بندپايان محتوي ماده رنگين هموسيانين است
عموما خون در بندپايان به استثناي انهاييكه هموگلوبين دارند نقشي در تنفس ندارد بلكه از نظر تغذيه وظايفي را انجام ميدهد
Pulsatile=ضرباني طناب عصبي بطني در هر حلقه عبارت است از يك زوج غدد عصبي كه بوسيله انشعاباتي ارتباط خود را با ماهيچه ها و پوست برقرار ميسازد
دستگاه عصبي شامل زنجير عصبي – سلسله عصبي دهاني مغزي و مغز است
طبقه بندي بندپايانشاخه بندپايان
دسته يا رده عنكبوتيان
راسته كنه سانان= جربها و كنه ها
خانواده ساركوپتيده-پسروپتيده-دمودسيده-درمانيسيده
تحت راسته ايكسوديداراسته عنكبوتها
دسته اينسكتا= مگسها-شپشها-ككها-ساسها
راسته ديپترايادوبالان=مگسها و پشه ها
تحت راسته نماتوسره
خانواده كوليسيده يا پشه ها
خانواده سيموليده يا مگس سياه
خانواده پسيكوديده يا پشه خاكي
خانواده سراتوپرگونيده يا پشه هاي ميدجتحت راسته سيكلورافا يا مگسها
خانواده موسيده =مگسهاي خانگي
خانواده كاليفوريده=مگسهاي ضايعه ساز
خانواده استريده=مگسهاي محوطي بيني
خانواده گاستروفيليده = مگسهاي الوده كننده معده
خانواده ارگازيده- ايكسوديدهراسته فتيروپترا=شپش
تحت راسته انوپلورا=شپشهاي خونخوار
تحت راسته ايسكنوسرا=شپشهاي جوندهراسته سيفونپترا=ككها
خانواده پوليسيده = ككهاي انسان گربه و موش
خانواده سراتوفيليده= ككهاي موش و طيورراسته هميپترا=ساسها
خانواده سيميسيده =ساسهاي رختخواب
راسته كولئوپترا=سوسكها
در رده اراكنيدا Arachnida
راسته اكارينا-
تحت راسته ايكسوديدا
طبقه بندي شده اند
كنه ها به دو خانواده
ايكسوديده
و ارگازيده تقسيم ميشوند
در روش طبقه بندی واندل
بندپایان دوگروهند گروه اول یا بندپایان کاذب یا پاراارتروپودهاگروه دوم بندپایان حقیقی یا اوارتروپودها
گروه بندپایان حقیقی شامل دو دون گروهند
دون گروه پروارتروپوها که فسیلند
دون گروه دوم یا اوارتروپودها
اوارتروپودها شامل دو دون شاخه اند شلیسراتها و انتناتها
دون شاخه شلیسراتها شامل اراکنیدها یا عنکبوتها یا مایتها و کنه ها
دون شاخه شاخکداران شامل دسته حشرات
پوشش خارجی کنه ها و جربها اينتيگيومنت نام دارد
شامل يك لايه كوتيكول خارجي ضد اب و مقاوم
و يك لايه زنده داخلي است كه اپيدرميس نام دارد
ضمايم دهاني روي بدن قرار داردو كاپيتولوم يا گناتوزوما gnethosomeنام دارد
اين قسمت gnethosome شبيه سر است ولي چشمها اگر وجود داشته باشد روي قسمت اصلي بدن قرار دارد
ضمايم دهاني لوله اي را تشكيل ميدهند .در اين ضمايم دوشليسر با انتهاي تيز قرار دارد كه پوست ميزبان را ميبرد
اعضاي راسته اكارينا ( كنه ها و جربها)شاخك ندارند
پالپهاي روي كاپيتلوم عمل حسي دارند و بر روي پاهاي قدامي كنه ها اندامهاي حسي يا اندام هالر وجود دارد
از پاها علاوه بر راه رفتن مشابه شاخك حشرات استفاده ميشود
بقيه بدن بصورت قسمت واحدي شبيه يك كيسه بنظر ميرسد كه ايديوزوما نام دارد
بر روي اين قسمت معمولا صفحات سختي وجود دارد كه ممكن است به ميزان زيادي در هنگام خونخواري جربها و كنه ها اتساع يابد
نوزادهاي كنه ها و جربها سه جفت پا دارند
نوچه ها و بالغين 4 جفت پا دارند
كنه ها و جربها بال ندارند
جربها را استيگماتا نام داده اند چون منافذ تنفسي ندارند
جربها كوچكند
جربهاي انگلي شبيه همند دانستن نوع ميزبان و محل انگل به تشخيص كمك ميكند
ساير ويژه گيهاي مهم تشخيص بادكشهاي روي پاها و خارهاي روي بدن انهاست
جربها مانند کنه ها دارای سر کاذب کوچک و بدن یک قطعه ای است
از سطح پشتی و شکمی تقریبا مسطح میباشند
جربها فاقد بال –فاقد ارواره و فاقد شاخکند
ضمایم دهانی جربها از شلیسر –پالپهای فکی و هیپوستوم تشکیل یافته است
اغلب دارای جثه کوچک میباشندجربهای انگلی سیستم نای ندارند و با جذب هوا از تمام سطح بدن تنفس میکنند
جربها اغلب میزبان اختصاصی دارند
تمام مراحل سیر تکاملی شامل تخم نوزاد نوچه و بالغ را در روی میزبان خود سپری میکنند
طول بدن جربها کمتر از سه میلیمتر ست
موهای سطح بدن زیاد است
پوشش بدن نازک است
عضو حسی هالر ندارند
تمام اراکنیدها فاقد سر هستند و هیچکدام شاخک ندارند
تمام اراکنیدها دوزوج ضمایم در اطراف دهان کوچک خود دارند که عبارتند از شلیسرها و پالپها
جربهای نقب زننده مانند دمودسی ها و سارکوپتی ها و کنمیدوکوپتی ها
جربهای نقب نزن ها مانند درمانیسوسها و پسوروپتیها و کوریوپتیها
BURROWING یعنی نقب زننده
NON BURROWING یعنی نقب نزننده
سارکوپتی
دمودسی
کنمیدوکوپتی ها
درمانسیده
کوریوپتی
پسوروپتیبدن بيضي
پاها طويل و خارج از حاشيه بدن
جلد مخطط
پاهاي سوم در ماده ها داراي موهاي ضخيم و از بنداخر پاها خارج ميشوند
مشخصه=نوك تيز بودن ضمايم دهاني و بادكشهاي انتهاي پا كه روي ساقه اي سه بندي قرار گرفته است
ضمايم دهاني نوك تيز
فاقد خار در سطح پشتي
جرب نر داراي يك جفت زائده خلفي در انتهاي بدن و يك جفت بادكش جفتگيري
ماده ها به دو شكل ديده ميشوند
ماده هاي بالغ و ماده هاي تخمگذار
سر بشکل پوشش کیتینی سخت و یکپارچه مغز را میپوشاند و مجهز به اعضائ حسی مانند چشمهای ساده و مرکب و یک جفت شاخک و قطعات دهان است
سینه در ذارای ساختمان کیتینی و ماهیچه ای مخصوص و مجهز به دستگاههای حرکتیست که عبارتند از یک یا دو جفت بال و سه جفت پای مفصلی وحشرات را هگزاپودا یا شش پایان گویند
شکم در اصل از دوازده حلقه تشکیل شده است و محتوی دستگاههای گوارشی دفعی تناسلی و گردش خون است
شکم در حلقه 11 به سوراخ مخرج و یک جفت ضمایم مفصلی و دم مانند به نام دنباله cerci ختم میشود
اعضائ خارجی تناسلی در حلقه نهم قرار دارند
vertex فرق سر
-occiput پشت سر
گلو
گیجگاه
گونه
پیشانی
قطعه زیر پیشانی
اعضائ حسی شامل سه چشم ساده و یک جفت چشم مرکب
قطعات دهان
گردن است
ضمایم دهان حشرات شامل
یک جفت ارواره بالا
یک جفت ارواره پایین
یک لب پایین
یک لب بالا
یک زائده لب پایین یا هیپوفارنکس
شاخک عضو حسیست که در تمام حشرات هست
شاخک از نظر مورفولوژی مجموعه ای از بندهاست که بدنبال هم قرار گرفته اند
بند اول شاخک را اسکاپ بند دوم را پدیکل و بندهای سوم به بعد را تاژک میگویند
در مگسها شاخک مودارست به این ترتیب که بند سوم یا تاژک خیلی کوتاه وشاخک معمولا سه بندیست که بند سوم مجهز به موی درشتی به نام اریستا است aristaاین اریستا ممکن است لخت یا پره دار یا پرزدار بوده و گاهی چند بندی باشد
شاخکها در تعیین جهت حرکت حشره و سمت باد یا خصوصیات اشیائ اطراف و مواد غذایی موثرند
شاخکها مجهز به اعضائ حسی مختلف مانند شنوایی بویایی چشایی و احساس حرارت و رطوبت میباشند
دومین قسمت بدن و مجهز به التهای حرکتی یعنی بالها و پاهاست
سینه در جلو بوسیله گردن به سر ودر عقب به قسمت شکم اتصال دارد
سینه از سه حلقه پیش سینه – میان سینه و پس سینه تشکیل شده است
تعداد پاهای حشرات 6 عددست
هر پا معمولا از 6 بند تشکیل شده است
پیش ران یا کوکسا
پی ران یا تروکانتر
ران یا فیمور
ساق یا تیبیا
پنجه یا تارسوس
پیش پنجه یا پریتارسوسبالها در رده بندی اهمیت دارند نام علمی راسته ها در درجه اول براساس خصوصیات بالهاست و اخر انها به لفظ pteraبه معنی بال ختم میشود مانند دیپترا یا دوبالان یا هیمنوپترا یا بال غشائیان مانند زنبور
در تعدادی از حشرات مانند مگسهاو پشه ها بالهای عقبی تبدیل به عضو حسی یا تعادلی به نام هالتر بشکل سنجاق شده است ودر نتیجه این حشرات مگسها و پشه ها دارای یک جفت بالند
شکم حشرات محتوی لوله گوارش –گردش خون-اعضائ تناسلی ودفعیست
تعداد بندهای شکم تا 12 حلقه است
هر حلقه شکم از یک نیم حلقه پشتی به نام ترگوم و یک نیم حلقه به نام استرنوم تشکیل شده است
پوشش خارجی بشکل یک سلسله پلاک یا اسکلریت درامده است که بوسیله پرده نازکی به هم وصلنداین پوشش را اگزواسکلیت مینامند
پوشش خارجی دارای قسمتهای روپوست یاکوتیکول زیرپوست یا هیپودرم و پرده اصلی یا ممبران بازال است
فرق حشراتINSECTS) )با آراکنیدا يا ( جربها و كنه ها )
حشرات انتن يا شاخك دارند كه عمل حسي دارند ولي در كنه ها پالپهاي روي كاپيتلوم و پاهاي قدامي عمل حسي دارند
اراكنيدها يا عنكبوتيان ( جربها و کنه ها)شليسر دارند
بدن حشرات از سه قسمت سر سينه و شكم تشكيل شده است بدن كنه ها و جربها به قسمت هاي واضحي تقسيم نميشوددر حشرات سه زوج پا به سينه اتصال دارد
در جربها و كنه ها چهار جفت پا وجود داردحشرات ممكن است يك يا دو زوج بال داشته باشند
حشرات انتن يا شاخك دارند كه عمل حسي دارند ولي در كنه ها پالپهاي روي كاپيتلوم و پاهاي قدامي عمل حسي دارند
اراكنيدها يا عنكبوتيان شليسر دارند
بدن حشرات از سه قسمت سر سينه و شكم تشكيل شده است
بدن كنه ها و جربها به قسمت هاي واضحي تقسيم نميشود
در حشرات سه زوج پا به سينه اتصال دارد
در جربها و كنه ها چهار جفت پا وجود دارد
حشرات ممكن است يك يا دو زوج بال داشته باشند
اراكنيدها بال ندارندبدن از
سر
سینه
شکم
مشخص تشکیل شده است
تغیرشکل حشرات را در دوران رشد متامورفوز یا دگردیسی میگویند
دگردیسی دونوع است
دگردیسی ناقص
دگردیسی کامل
حشره جوان nymphs شبیه به حشره بالغ است بال اگر وجود داشته باشدبصورت زائده ای در این مرحله ظاهر میشود. -شپش
حشره جوان شبیه به کرم است شباهتی به بالغ نداردانها را نوزاد یالارو میگویند نوزاد تبدیل به نوچه یا pupaeمیگردد که از ان حشره بالغ حاصل میشودمگس پشه کک
دسته اينسكتا= مگسها-شپشها-ككها-ساسها
راسته ديپترايادوبالان=مگسها و پشه ها
تحت راسته نماتوسره
خانواده كوليسيده يا پشه ها
خانواده سيموليده يا مگس سياه
خانواده پسيكوديده يا پشه خاكي
خانواده سراتوپرگونيده يا پشه هاي ميدج
تحت راسته سيكلورافا يا مگسها
خانواده موسيده =مگسهاي خانگي
خانواده كاليفوريده=مگسهاي ضايعه ساز
خانواده استريده=مگسهاي محوطي بيني
خانواده گاستروفيليده = مگسهاي الوده كننده معده
راسته فتيروپترا=شپش
تحت راسته انوپلورا=شپشهاي خونخوار
تحت راسته ايسكنوسرا=شپشهاي جونده
راسته سيفونپترا=ككها
خانواده پوليسيده = ككهاي انسان گربه و موش
خانواده سراتوفيليده= ككهاي موش و طيورراسته هميپترا=ساسها
خانواده سيميسيده =ساسهاي رختخواب
راسته كولئوپترا=سوسكها
اگزوپتریگوتا exopterigotaدگردیسی ناقص دارند راسته های مهم مالوفاگا malophagaیا شپشهای جونده- انوپلورا anopluraیا شپشهای خونخوار-همیپترا hemipteraیا ساسها
اندوپتریگوتا endopterygotaدگردیسی کامل دارندراسته های مهم دیپترا dipteraیا دوبالان شامل مگسها و پشه ها-راسته سیفوناپترا siphonapteraیا ککها
شپشهایی که ضمایم دهانی جونده دارند
فاقد بالند
بدن از بالا به پایین پهن شده است-سر عریض و پهن- چشمهاتحلیل رفته- سینه قدامی رشد زیادی کرده-سینه خلفی و وسطی به هم چسبیده است
در روی پرندگان و پستاندارانبدون بال-دارای بدن پهن-ضمایم دهانی برای سوراخ کردن ومکیدن خون است سر کوچک تمام قسمتهای سینه بهم چسبیده است
فقط روی پستانداران بسر میبرند
ضمایم دهانی سوراخ کننده و خونخوار
بعضی دارای دوزوج بال کاملند
بعضی دارای نیم بالند
دارای دگردیسی کاملند دارای دو بال غشایی در سینه وسطی است
زوج دوم بال تبدیل به هالتر شده است
ضمایم دهانی تبدیل به خرطوم probosis شده است که برای سوراخ کردن مکیدن و لیسیدن بکار میرود
نوزاد بدون پا نوچه در یک پوشش سخت است
بدون بال-از پهلو به پهلو پهنند
ضمایم دهانی سوراخ کننده و مکنده است
نوزاد بدون پا با ضمایم دهانی جونده است
فقط بالغها انگلند
بدن از بالا به پایین پهن است
دگردیسی ناقص
راسته مالوفاگا-سر پهنتر از سینه-ضمایم دهانی جونده
راسته انوپلورایا سیفونکولاتا یا شپشهای خونخوار مکنده-سرباریکتر از سینه-ضمایم دهانی مکنده است
انگل طیور و پستانداران
میزبان اختصاصی
انگل نقطه مشخص بدن
3000 گونه دارد
40 گونه انگل پرندگان شامل دون راسته ایسکنوسرا ودون راسته امبلی سرا
دون راسته ایسکنوسرا با خانواده های تریکودکتیده جنسهای دامالینا-تریکودکتس با شاخک سه بندی
خانواده فیلوپتریده جنسهای-کلومبیکولا-اناتیکلا- لیپوروس-گونیوکوتیس-کلوپستیس- با شاخک 5 بندی
دون راسته امبلی سرا باجنسهای- منوپون-امناکانتوس-ترینوتوم با شاخک مخفی 4 یا 5 بندی
رنگ زرد تا قهوه ای روشن
انتهای قدامی سر گرد
حلقه های بدن مجهز به پلاکهای کیتینی
گونه های بویس در گاو-اویس در گوسفند- لیمباتا و کاپره در بز
انگل پستانداران انگل گوشتخواران اهلی و وحشی
زرد کمرنگ
بدن پهن و نسبتا گرد لبه قدامی سر شلغمیست
شاخک نر و ماده متفاوت است
در نرها بند اول شاخک بسیار قویست
لکه کیتینی بر روی بندهای شکم دیده نمیشود
جنس تریکودکتس کانیس از سگ انگل طیور اهلی و وحشی
شاخک 5 بندی
جنس کلومبیکلا بدن دراز و باریک شبیه چوب کبریت شاخکها نسبتا بلاند و چسبیده به طرفین سر
سومین بند شاخک نر دارای زائده ایست
بندهای شکم با لکه های کیتینی قهوه ای
کلومبیکلا کولومبه و کلومبیکلا شولیشمان از کبوتر بدن زرد امیخته با نوارهای تیره
سر در جلو باریک و کشیده
قطعه کیجگاه یا کلیپئوس برخلاف کولومبیکلا فاقد دو زوج خار است
شکم باریک و بلند و همراه با نوارهای تیره جانبی
گونه استیوپترم انسریس از اردک جداشده است
شاخک سه بندیست بدن باریک و بیضی شکل
سومین بند شاخک در نر زائده دارست
بیشتر در جوجه مرغهااست
در پرهای ناحیه سر
لیپوروس هتراگرافوس و لیپوروس کاپونیس
شاخک نر و ماده مشابه و بدون زائده است
بدن نرها گرد ماده ها بیضیست
گونه گونیوکوتس گالینه از مرغ و بوقلمون گونه گونیوکوتس کگیگاس از ماکیان گونه گونیوکوتس بایدینتاتوس از کبوتر
شاخک در نر و ماده متفاوتست
بدن در هردوجنس پهن و مسطحست
کلوپستیس دسیمیلیس از مرغ و کلوپیستیس مله اگریدیس از بوقلمون
شاخک مخفی از 4تا5 بند تشکیل شده است
جنس منوپون گونه های منوپون گالینه و منوپون پالیدولوم از ماکیان جداشده که شکم در هر حلقه دارای یک رج موست
جنس امناکانتوس گونه های امناکانتوس استرامینوس از ماکیان که شکم دارای دو رج موست
جنس ترینوتوم گونه ترینوتوم انسرینوم از غاز اردک قو و پلیکان – شپش بزرگ سینه خلفی عریض توسط شکاف واضحی ار سینه وسطی جداشده است
انگل پستانداران
میزبان اختصاصی
چنگالهای قوی
تخم خود را به مو یا پشم میزبان میچسبانند
نوچه کاملا شبیه بالغ است
ار طریق تماس مستقیم سرایت مییابند
خانواده های پدیکودیده در پزشکی و هماتوپینیده در دامپزشکی مهم اند
راسته انوپلوریدا یا سیفونکولاتا یا شپشهای خونخوار مکنده
انگل پستانداران
میزبان اختصاصی
چنگالهای قوی
تخم خود را به مو یا پشم میزبان میچسبانند
نوچه کاملا شبیه بالغ است
ار طریق تماس مستقیم سرایت مییابند
خانواده های پدیکودیده در پزشکی و هماتوپینیده در دامپزشکی مهم اند زوج اول پاها کوچک و باریک است
بندهای شکم فاقد لکه های کیتین کناری است
جنس لینوگناتوس ویتولی از گاو
لینوگناتوس اویلوس از گوسفند
لینوگناتوس استنوپسس از بز
لینوگناتوس ستوزوس از سگ
لینوگناتوس پدالیس یا شپش پای گوسفند
لینوگناتوس افریکانوس از گوسفند و بز شپشهای هماتوپینوس بزرگتر از لینوگناتوس است
هر سه زوج پا از لحاظ ضخامت و طول مساویند
لکه های کیتینی قهوه ای در کنار حلقه های شکمی
جنسهای هماتوپینوس اوریسترنوس و توبرکولاریس از گاو
هماتوپینوس ازینی از الاغ گزارش شده است
شپشهای هماتوپینوس بزرگتر از لینوگناتوس است
هر سه زوج پا از لحاظ ضخامت و طول مساویند
لکه های کیتینی قهوه ای در کنار حلقه های شکمی بدن مسطح و بیضی
سینه قدامی بزرگ
یک زوج نیم بال کوتاه و پهن بودن سر
با اسانی از شکاف در و دیوار و رختخواب عبور میکند
یک زوج چشم برجسته
شاخک 4 بندی
نوع معروف ان سیمکس لیکتولاریوس است
جنسهای هماتوپینوس اوریسترنوس و توبرکولاریس از گاو
هماتوپینوس ازینی از الاغ گزارش شده است به گزارش روزنامه جام جم شماره 2992 مورخه 20ابانماه 89 ساس در خوابگاههای دانشجویی دخترانه علامه طباطبایی و الزهرای تهران باعث سمپاشی کل خوابگاه و ضدعفونی پتوهای دانشجویان شده است
دگردیسی کامل
مراحل نوزاد –نوچه و بالغ متفاوتند
1900 گونه گزارش شده است بدون بال-دگردیسی کامل-نوزاد کرمی شکل
سر مجهز به ضمایم دهانی جونده و شاخک است
کک بالغ بطول 1/5 تا 4 میلیمتر-نرها کوچکتر از ماده هاست -هردوجنس خونخوارند
بدن پوشیده از کیتین ضخیم
شاخک فنری شکل ودر فرورفتگی طرفین سر قرار دارد
برخی دارای چشم اند
سینه سه قسمت دارد که قسمت اخر ان رشد کافی یافته است که بتواند زوج سوم پا را که بسیارقویست نگهدارد .
در پشت سینه قدامی اندام شانه مانندیست که از دندانه های قوی تشکیل شده است که شانه گونه ای genalctenidiنام دارد
برخلاف شپشها که میزبان اختصاصی دارند کک ها میزبان اختصاصی ندارند
به کمک زوج سوم پاها مسافتی را میجهند 30 تا 40 سانتیمتر طولی و 20 سانتیمتر به هوا میجهند
بدون میزبان تا 58 الی 234 روز زنده میمانند
ماده کک پس از تغذیه تا 18 تخم میگذارد
تخمها در عرض چند روز به نوزاد تبدیل میشوند نوزادها از مواد مختلف تغذیه و پس از یکهفته تا چند ماه پیله ای بدور خود میتنند
کک بالغ در مدت یک هفته تا چند ماه از درون نوچه بیرون می اید
طول دوره سیر تکاملی 2تا4 هفته است
دارای شانه های گونه ای و پیش سینه ای لبه قدامی سر چند ضلعی
سطح پشتی سینه کوتاهتر از اولین حلقه شکم
یک دسته خار در سطح داخلی کوکسای پای سوم
اکیدنوفاگا گالینه اسه ادر طیور
اکیدنوفاگا اشانینی در جوندگان سگ گربه پرندگان و پستانداران
کتنوسفالیدس کانیس در سگ
کتنوسفالیدس فلیس در گربه فاقد شانه
لبه قدامی سر گرد است فقط دارای شانه سینه ای در عقب یک زوج بال بصورت زائده های کوچکی با انتهای گرزی در امده است که اندام هالتر halteres یا اندام تعادل انهاست و برای پرواز ضرورت دارند . بعد از تلف شدن حشره برای مشاهده هالتر باید به زیر بالهایش نگاه کرد
سراتوفیلوس گالینه از ماکیان و کبوتر و انسان
سراتوفیلوس گرین گیله از پرندگان وحشی خیلی از مگسها در قاعده هر بال صفحات اضافی دارند یک الولاalula و دو اسکوامه squamaeکه ممکن است با یک زوج بال اضافی اشتباه شوند ولی این صفحات برخلاف بالها رگ بال ندارند .
اسکوامه squamae گاهی کالیپتر calypter نامیده میشود
پولکس اریتنس در انسان طیور سگ گربه و موش متامورفوز یا دگردیسی کامل وجود دارد
نوزاد فاقد پا یا بال است و معمولا این نوزادان در طی سه یا چهار مرحله مشابه کامل میشوند
ممکن است در خانواده های سایمولیده و تابانیده تعداد مراحل تکامل نوزادی بیشتر باشد
نوزاد تبدیل به شفیره یا پوپ میشود.
در پشه ها و مگسهای مشابه .شفیره متحرک باقی میماند ولی تغذیه نمیکند
در مگس خانگی موسکا و مگسهای مشابه – شفیره در داخل یک پوپارم غیر متحرک که از پوست اخرین مرحله نوزادی بوجود می اید رشد میکند
حشره بالغ رسیده از پوپاریوم خارج میشود
مگسهای گلوسینا – تسه تسه و مگسهای هیپوبوسیده در هر زمان تنها یک تخم را در داخل بدن پرورش میدهند بطوریکه نوزاد در داخل شکم حشره ماده – بطور کامل رشد میکند نوزاد پشه ها و مگسهای مشابه بر روی مواد مختلف تغذیه و رشد میکنند
نوزاد مگسهای گلوسینا و هیپوبوسید بطورکلی در داخل بدن مادر بوسیله ترشحات مخصوص تغذیه میکنند
حشره ماده نوزاد رسیده را در خاک یا اشیانه میزبانها میگذارد
نوزاد به شفیره ای در داخل پوپاریوم تبدیل میشود
مگسهای بالغ جفتگیری و تغذیه میکنند در مگس خانگی موسکا و مگسهای مشابه – شفیره در داخل یک پوپارم غیر متحرک که از پوست اخرین مرحله نوزادی بوجود می اید رشد میکند
از سه قسمت سر واضح- سینه با سه زوج پا و شکمی که بندهای ان براحتی دیده میشود تشکیل شده است.
چشمهای مگسهای ماده معمولا توسط فضایی پهن از یکدیگر جداشده اند که به طرز قرارگرفتن چشمها دیکوپتیک میگویند
چشمهای مگسهای نر معمولا به هم چسبیده اند که هولوپتیک مینامند
چشمهای مگسهای نر معمولا به هم چسبیده اند که هولوپتیک مینامند چشمهای مگسهای ماده معمولا توسط فضایی پهن از یکدیگر جداشده اند که دیکوپتیک میگویند
بدن از سه قسمت سر واضح- سینه با سه زوج پا و شکمی که بندهای ان براحتی دیده میشود تشکیل شده است
براکیسرا –تابانیده با انتن با سه بند بزرگ و چند بند کوچک
شاخک درازتر از سر و سینه است
شامل خانواده های سیمولیده-سراتوپوگونیده-پسیکودیده و کولیسیده است
پشه خاکی
دارای پاها و بالهای بلند
شاخک دارای موهای ریزیست
پالپها بلند ودارای 5 بند است
ضمایم دهانی خرطوم کوتاهی را بوجود اورده است
بالها بلند-انتهای زاویه دار و نوک تیز
پاهای بلند با چنگالهای کوچک
سطح پشتی پوشیده از مو
شکم بلند و باریکدر انتهای شکم نر چنگکهای مشخص
در انتهای شکم ماده زائده های کوچکدر انسان انتقال بیماریهای لیشمانیوزجلدی و احشایی – کاریون با عامل باکتری بارتونلاباسیلی فورمیس- بیماری تب پاپاتازی
در دامها بیماری لیشمانیوز احشاییپشه های کوچک یک تا 3 میلیمتر از پشه بند رد میشوند
ضمایم دهانی از 6 تیغه برنده و تیز تشکیل شده است
شاخک بلند و نازک با 11 تا15 بند
پاها کوتاه
سینه دارای فرورفتگی بازویی در ناحیه قدامی humeral pits
حجره های رادیال بالها که بوسیله رگبال احاطه شده اند مخصوص سراتوپوکونیده
رگبالهای کولیکوئیدس – دارای دوحجره با اندازه متوسط – بالها کوتاه با میکروتریشهیا پوششی از موهای کوتاه
نوزاد در ابهای جاریست
بر روی سر یک ردیف ابریشم دارد که مواد غذایی را فیلتر میکنند
در اخرین بند شکم یک بادکش یا یک ردیف قلاب مدور داردپاها کوتاه –بدن قوی و کم مو
سیاه رنگ –زرد-نارنجی
شاخک بسیار کوتاه فاقد موی اضافی
چشمها بزرگ
ضمایم دهانی کوتاه
پالپها بلند دارای 5 بند
سینه قوزدار
شکم 9 بند دارد
بر روی یکی از بندهای اولیه ناحیه ضخیمتری وجود دارد که پولک قاعده ای basal scale نام دارد که دارای یک ردیف ابریشم است
بالها ساده اند رگبال ها در قسمت قدامی بالها ضخیمند ولی در قسمت خلفی نازکند
شفیره در زیر اب دارای یک پیله پاکتی شکل باقی میماند
واجد بادکشهای مشخصیست
دارای 37 جنس اند که جنسهای مهم شامل کولکس- انوفل و اادس است
دوبالان واقعیند
دارای دو بال و دو هالترند
بالها دارای پولکهای کوچکند
پاها نازک و بلندند و چنگالهای کوچکی دارند
ضمایم دهانی بصورت خرطوم درازیست که بصورت یک لوله باریک بطرف جلو خارج شده است
شاخکها به بلندی خرطومند که بندهای زیاد و مشابه دارند
پالپ ها ممکن است کوتاه یا بلند باشنددر پشه های انوفل نوزاد درست در سطح زیر اب در یک موقعیت افقی قرار میگیرد و سر ان بطوری میچرخد که ضمایم دهانی برای تغذیه در تماس با سطح اب قرار دارد .منافذ تنفسی که در تماس با هوا قرار میگیرند سیفون بلند ندارند
پولکهای بدن پشه های بالغ کم است
پالپهای پشه های ماده بلند و نازکند
پالپای پشه های نر قویند و انتهای چماقی دارند
در استراحت نسبت به سطح استراحت بطور مورب با انتهای شکم بالا قرار میگیرند
روی بالها طرحهای واضحی از صفحات تیره و روشن در طول رگبالها دیده میشود
پشه های بالغ دارای سپرچه ای یا اسکوتلوم هستند که انتهای ان موجدارست و موهای زیادی بر روی ان قرار گرفته است
در انوفل روی بالها طرحهای واضحی از صفحات تیره و روشن در طول رگبالها دیده میشود
نوزادهای کولکس از سطح اب اویزانند وتنها از طریق لوله تنفسی یا سیفون با سطح اب تماس دارند و هنگامیکه اب بهم بخورد سریعا شنا میکنند
پولکهای اادس باریک ند و طرحهای رنگی بر روی بدن وجود دارد که ممکنست نقره ای باشد
شکم در انتها نوک تیز است
ناخنهای پاهای قدامی نر و ماده دارای دندانه اند مگسهایی هستند که سیر تکاملیشان مانند پشه هاست و از غلاف نوچه ای خود مانند پشه ها از شکافی بشکل Tخارج میشوند شاخک انها سه بندیست و سر نوزادان انها نامشخص است ضمایم دهانی افقی قرار گرفته و از نوع جونده است
خانواده معروف ان تابانیده است که شامل جنس تابانوس یا خرمگس است
رگبال اصلی در سطح شکمی دارای موست
جثه بزرگ با طول بدن 5 تا ده میلیمتر
سر عریض
ماده ها خونخوارند
چشمها بزرگ ودر نوع ماده دور از یکدیگرست ودر نرها نزدیک همند
نوزادان بدنی استوانه ای دارند و یازده قسمتی اند
روزنه تنفسی انها در بند اخر قرار دارد
نوزادان فاقد پاهستند ولی دارای ارواره های نوک تیزند
نوزاد 4 الی 9 بار پوست اندازی میکند و در مدت چند هفته تا ماه به نوزاد کامل تبدیل میشود و به نوچه تبدیل میشود
نوچه در عمق 5 سانتیمتری خاکهای مرطوب قرار میگیرند
مرحله نوچه ای یک تا سه هفته طول میکشد و بالغ میشوند
سیر تکاملی 5 ماه طول میکشد
مایت مطالعه بند پايان انگلي را انتومولوژي مينامند
بیش از 800هزار بندپاشناخته شده است
درراسته دوبالان بیش از50000نوع مشخص شده است
تعريف آرتروپود
به معني بندپايان است چون اين موجودات داراي پاهاي بند بند ميباشند
ارتروپودها و كرمهاي حلقوي
بندپايان همانندي زيادي با كرمهاي حلقوي يا انيليدها دارند
بندپايان هم مانند انيليدها داراي بدن حلقه اي شكل و پوشش مخصوص كيتيني هستند
ولي بندپايان ضمايم مفصلي دارند كه بشكل پا – ضمايم دهاني و شاخك تظاهر مينمايد
فرق بندپایان و موجودات عالیتر
بندپایان گردش خون پشتی-دستگاه عصبی شکمی-گردش خون باز-اسکلت خارجی
موجودات عالیترگردش خون شکمی-دستگاه عصبی پشتی-گردش خون بسته-اسکلت داخلی
ابتدا اکسواسکلت نرمی در زیر اسکلت قبلی بوجود می اید
اسکلت قدیمی بتدریج سست میشود
بعد از پشت شکاف برمیدارد
پوست قدیمی یا اکسوی EXUVIEدورانداخته میشودچشم مرکب از عناصرکوچکی به نام اوماتیدی درست شده است
رابدوم ترشحاتی است که از سلولهای اوماتیدی بوجود می اید
اوماتیدی از یاخته های پیگمان رنگین محصور شده استانواع جانوران از نظر قرینه
فاقد تقارن=تک یاخته ها-مرجانها-خارپوستان-اسفنجها
دارای تقارن=بندپایان-کرمها هر بند ممكن است يك زوج ضمايم مفصلي داشته باشد
مانند
پاها legs
بالها wings
ضمايم دهانيmouthpartsخون در فواصل اندامهاي مختلف جاري ست و بطور نامرتب در نتيجه حركات قسمتهاي مختلف بدن در حفره داخلي جريان مي يابد از نظر فيزيولوژيكي دستگاه دم زدن جانشين دستگاه گردش خون شده است
در بندپايان عالي در سطح پشتي ودر روي روده اندامي يافت ميشود كه ميتوان انرا دل نام داد دل بصورت حفره يا لوله درازيست كه به چندين خانه تقسيم شده است از اين اندام ممكن است سرخرگهايي خارج شده و به قسمتهاي مختلف بدن برسد در هر حال انتهاي اين رگها به فضاي بازي منتهي ميشود
خون برخي بند پايان حاوي هموگلوبين است وليكن اين ماده در پلاسما محلول بوده و مثل مهره داران در گويچه هاي قرمز قرار نگرفته است خون اغلب بندپايان محتوي ماده رنگين هموسيانين است
عموما خون در بندپايان به استثناي انهاييكه هموگلوبين دارند نقشي در تنفس ندارد بلكه از نظر تغذيه وظايفي را انجام ميدهد
Pulsatile=ضرباني طناب عصبي بطني در هر حلقه عبارت است از يك زوج غدد عصبي كه بوسيله انشعاباتي ارتباط خود را با ماهيچه ها و پوست برقرار ميسازد
دستگاه عصبي شامل زنجير عصبي – سلسله عصبي دهاني مغزي و مغز است
طبقه بندي بندپايانشاخه بندپايان
دسته يا رده عنكبوتيان
راسته كنه سانان= جربها و كنه ها
خانواده ساركوپتيده-پسروپتيده-دمودسيده-درمانيسيده
تحت راسته ايكسوديداراسته عنكبوتها
دسته اينسكتا= مگسها-شپشها-ككها-ساسها
راسته ديپترايادوبالان=مگسها و پشه ها
تحت راسته نماتوسره
خانواده كوليسيده يا پشه ها
خانواده سيموليده يا مگس سياه
خانواده پسيكوديده يا پشه خاكي
خانواده سراتوپرگونيده يا پشه هاي ميدجتحت راسته سيكلورافا يا مگسها
خانواده موسيده =مگسهاي خانگي
خانواده كاليفوريده=مگسهاي ضايعه ساز
خانواده استريده=مگسهاي محوطي بيني
خانواده گاستروفيليده = مگسهاي الوده كننده معده
خانواده ارگازيده- ايكسوديدهراسته فتيروپترا=شپش
تحت راسته انوپلورا=شپشهاي خونخوار
تحت راسته ايسكنوسرا=شپشهاي جوندهراسته سيفونپترا=ككها
خانواده پوليسيده = ككهاي انسان گربه و موش
خانواده سراتوفيليده= ككهاي موش و طيورراسته هميپترا=ساسها
خانواده سيميسيده =ساسهاي رختخواب
راسته كولئوپترا=سوسكها
در رده اراكنيدا Arachnida
راسته اكارينا-
تحت راسته ايكسوديدا
طبقه بندي شده اند
كنه ها به دو خانواده
ايكسوديده
و ارگازيده تقسيم ميشوند
در روش طبقه بندی واندل
بندپایان دوگروهند گروه اول یا بندپایان کاذب یا پاراارتروپودهاگروه دوم بندپایان حقیقی یا اوارتروپودها
گروه بندپایان حقیقی شامل دو دون گروهند
دون گروه پروارتروپوها که فسیلند
دون گروه دوم یا اوارتروپودها
اوارتروپودها شامل دو دون شاخه اند شلیسراتها و انتناتها
دون شاخه شلیسراتها شامل اراکنیدها یا عنکبوتها یا مایتها و کنه ها
دون شاخه شاخکداران شامل دسته حشرات
پوشش خارجی کنه ها و جربها اينتيگيومنت نام دارد
شامل يك لايه كوتيكول خارجي ضد اب و مقاوم
و يك لايه زنده داخلي است كه اپيدرميس نام دارد
ضمايم دهاني روي بدن قرار داردو كاپيتولوم يا گناتوزوما gnethosomeنام دارد
اين قسمت gnethosome شبيه سر است ولي چشمها اگر وجود داشته باشد روي قسمت اصلي بدن قرار دارد
ضمايم دهاني لوله اي را تشكيل ميدهند .در اين ضمايم دوشليسر با انتهاي تيز قرار دارد كه پوست ميزبان را ميبرد
اعضاي راسته اكارينا ( كنه ها و جربها)شاخك ندارند
پالپهاي روي كاپيتلوم عمل حسي دارند و بر روي پاهاي قدامي كنه ها اندامهاي حسي يا اندام هالر وجود دارد
از پاها علاوه بر راه رفتن مشابه شاخك حشرات استفاده ميشود
بقيه بدن بصورت قسمت واحدي شبيه يك كيسه بنظر ميرسد كه ايديوزوما نام دارد
بر روي اين قسمت معمولا صفحات سختي وجود دارد كه ممكن است به ميزان زيادي در هنگام خونخواري جربها و كنه ها اتساع يابد
نوزادهاي كنه ها و جربها سه جفت پا دارند
نوچه ها و بالغين 4 جفت پا دارند
كنه ها و جربها بال ندارند
جربها را استيگماتا نام داده اند چون منافذ تنفسي ندارند
جربها كوچكند
جربهاي انگلي شبيه همند دانستن نوع ميزبان و محل انگل به تشخيص كمك ميكند
ساير ويژه گيهاي مهم تشخيص بادكشهاي روي پاها و خارهاي روي بدن انهاست
جربها مانند کنه ها دارای سر کاذب کوچک و بدن یک قطعه ای است
از سطح پشتی و شکمی تقریبا مسطح میباشند
جربها فاقد بال –فاقد ارواره و فاقد شاخکند
ضمایم دهانی جربها از شلیسر –پالپهای فکی و هیپوستوم تشکیل یافته است
اغلب دارای جثه کوچک میباشندجربهای انگلی سیستم نای ندارند و با جذب هوا از تمام سطح بدن تنفس میکنند
جربها اغلب میزبان اختصاصی دارند
تمام مراحل سیر تکاملی شامل تخم نوزاد نوچه و بالغ را در روی میزبان خود سپری میکنند
طول بدن جربها کمتر از سه میلیمتر ست
موهای سطح بدن زیاد است
پوشش بدن نازک است
عضو حسی هالر ندارند
تمام اراکنیدها فاقد سر هستند و هیچکدام شاخک ندارند
تمام اراکنیدها دوزوج ضمایم در اطراف دهان کوچک خود دارند که عبارتند از شلیسرها و پالپها
جربهای نقب زننده مانند دمودسی ها و سارکوپتی ها و کنمیدوکوپتی ها
جربهای نقب نزن ها مانند درمانیسوسها و پسوروپتیها و کوریوپتیها
BURROWING یعنی نقب زننده
NON BURROWING یعنی نقب نزننده
سارکوپتی
دمودسی
کنمیدوکوپتی ها
درمانسیده
کوریوپتی
پسوروپتیبدن بيضي
پاها طويل و خارج از حاشيه بدن
جلد مخطط
پاهاي سوم در ماده ها داراي موهاي ضخيم و از بنداخر پاها خارج ميشوند
مشخصه=نوك تيز بودن ضمايم دهاني و بادكشهاي انتهاي پا كه روي ساقه اي سه بندي قرار گرفته است
ضمايم دهاني نوك تيز
فاقد خار در سطح پشتي
جرب نر داراي يك جفت زائده خلفي در انتهاي بدن و يك جفت بادكش جفتگيري
ماده ها به دو شكل ديده ميشوند
ماده هاي بالغ و ماده هاي تخمگذار
سه‌شنبه، آبان ۱۱، ۱۳۸۹
قیف شیشه ای - قیف جداکننده-قطره چکان - بالن - بشر - بورت - ارلن -هاون - پوار - پیپت
قيف شيشه اي
ابزار مخروطي شكل است كه در قسمت پايين آن لوله باريك و بلندي قرار دارد. نوك اين لوله مورب است. شيشه بدنه قيف معمولاً 60 درجه است.
كاربرد: از قيف براي انتقال محلول از ظرفي به ظرف ديگر استفاده مي شود (به عنوان مثال براي انتقال محلول از ظرفي به بورت، استوانه مدرج، بالن پيمانه اي، قيف شيردار، ارلن و… از قيف استفاده مي شود) براي اين كار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ريخته سپس به كمك قيف تمـيز به ظرف دلخواه منتقل مي شود.
- از قيف براي جدا كردن مايع از جامد نيز مي توان استفاده كرد. اين كار در شيمي تجزيه وزني براي صاف كردن رسوبها از اهميت ويژه اي برخوردار است.
طرزكار: براي اين كار نخست بايد قيف راشست و خشك كرد سپس كاغذ صافي متناسب با قيف و با ذره هاي رسوب برگزيد (كاغذ صافي با قيف مناسب است كه پس از قرار دادن در قيف حدود 5/0 تا 5/1 سانتي متر از لبه قيف پايينتر باشد ـ و زماني متناسب با ذره هاي رسوب است كه آب زير صافي كاملاً زلال باشد.
براي گذاشتن كاغذ صافي در قيف ابتدا بايد آن را چندين بار تا كرد، به شكل قيف درآورد و در آن گذاشت. براي اين كه كاغذ به قيف بچسبد بايد آن را خيس كرد و با انگشت تميز كاغذ صافي را كاملاً به جداره قيف چسباند. اگر كاغذ صافي كاملاً به قيف نچسبد و حبابهاي هوا بين كاغذ و جداره داخلي قيف بماند عمل صاف كردن كند مي شود.
قیف جدا کننده
وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا میکند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک میشود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج میگردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا میکند.
قطره چكان
وسيله اي شيشه اي يا پلاستيكي است كه يك طرف آن داراي حباب لاستيكي قابل ارتجاع و طرف ديگر آن يك ميله شيشه اي (يا پلاستيكي) با نوك بسيار باريك است طول لوله قطره چكان با ارتفاع دهانه ظرف محتواي مايع مورد استفاده متناسب مي باشد و از چند سانتي متر تجاوز نمي كند.
كاربرد: معمولاً از قطره چكان براي ريختن معرفها (فنل فتالئين، تورنسل، هليانتين) و يا برداشتن محلول هايي كه بخار سـمي توليد مي كنند (مانند: اسيد كلريدريك غليظ، آب برم، آمونياك و…) و يا محلول هايي كه احتمال خطر آنها هنگام ريختن به دست و لباس زياد است (مانند: محلول اسيد سولفوريك غليظ يا اسيد نيتريك غليظ) استفاده مي كنند.
* در ظرف هاي قطره چكاني تيره رنگ، معمولاً بايد موادي را ريخت كه در اثر جذب نور تجزيه و يا تغيير مي كنند (مانند پرمنگنات پتاسيم، پراكسيدهيدروژن، اسيد نيتريك غليظ و…)
* در ظرف هاي قطره چكاني يا ظرف هاي درپوش ديگر، هيچ گاه نبايد محلول سود يا پتاس ريخت، زيرا این نوع مواد، هنگام تبخير و خشك شدن درِ ظروف را مسدود مي كنند و جدا كردن آنها بسيار دشوار خواهد بود.
طرز كار: هنگام كار كردن با قطره چكان ابتدا با فشار دادن به لاستيك، هواي درون ميله شيشه اي را بايد خالي كرد و آن را به داخل مايع قرار داد. سپس با برداشتن فشار از روي لاستيك، مايع را به طرف ميله شيشه اي كشيد. پس از بالا كشيدن مايع، از مايع داخل آن، براي آزمايش استفاده كرد.
انواع بالن
1- ته گرد: كه توانايي حرارت هاي بسيار بالا رادارد .
2- ته صاف: كه توانايي حرارت هاي بسيار بالا را ندارد اما قابل ايستادن است.
3- بالن حجمي: ظرفي شيشه اي با گردن باريك و دراز است كه بر روي آن خطّ نشانه حلقوي وجود دارد. گنجايش بالن حجمي با عددي كه بر روي آن نوشته شده است مشخص مي شود كه حدّ آن همان خط نشانه است.
بالن حجمی
كاربرد: بالن حجمي براي 2 منظور به كار مي رود: يكي براي رقيق كردن محلول با غلظت معين، ديگري براي تهيه محلول هاي سنجيده يا استاندارد.
طرز استفاده: بالن حجمـي را معمولاً با قيفـي كه در دهانه آن قـرار مي گيرد، بايد پر كرد. نخست مي توان مايع يا محلول را با سرعت تا رسيدن سطح آن به نزديك خط نشانه در بالن حجمي ريخت براي پر كردن بالن تا خط نشانه، بهتر است از قطره چكان كمك گرفت و با ريختن قطره قطره محلول موردنظر آن را به طور دقيق به خط نشانه رسانيد (اين عمل را اصطلاحاً به حجم رسانيدن مي نامند). براي دقت بيشتر بايد انحناي سـطح مايع يا محلول بر خطِ نشانه مماس باشـد. در اين حالت بايد چشم را طوري نگاهداشت كه نيم دايره خط نشانه سمت آزمايش كننده، نيمه ديگر خط نشانه پشتي را كاملاً بپوشاند (ديده نشود). چون از بالن حجمي براي سنجش هاي دقيق استفاده مي شود، رعايت اين نكته بسيار ضروري است
استوانه مدرج
لوله شيشه اي استوانه اي شكل، مشابه لوله آزمايش است كه در پايه اي از جنس پلاستيك جاي مي گيرد و يا عموماً داراي پايه پهن شيشه اي است كه مي تواند آن را روي ميز به طور قائم نگهدارد. لبه آن مانند بشر، برگشتگي شيارمانندي براي خالي كردن محلول دارد. تفاوت درجه بندي آن با بورت و پيپت در اين است كه درجه هاي كوچكتر آن در پايين قرار دارد.
كاربرد: ابزاري است كه در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي رود.
طرز استفاده: استوانه مدرج را بايد در جاي كاملاً صاف و مسطح قرار داد و هنگام ريختن يا برداشتن محلول، پايه آن را با دو انگشت محكم نگهداشت تا از افتادن و شكستن آن جلوگيري شود.
چند نكته: چون استوانه مدرج، برخلاف لوله آزمايش جاي خاصي ندارد. از اين رو بايد بي درنگ پس از انجام كار، آن را دور از دسترس، در جاي امني قرار داد. اگر لبه استوانه مدرج پريده باشد، نبايد آن را دور انداخت. زيرا با استفاده از لوله هاي پلاستيكي شفاف و مناسب مي توان از آنها دوباره استفاده كرد. براي اين منظور مي توان قسمت شكسته آن را با سوهان صاف كرد و حلقه اي از لوله پلاستيكي مناسب به لبه آن وصل و با باريك كردن يك گوشه لوله پلاستيكي از آن استفاده كرد. از استوانه مدرجي كه ارتفاع آنها در اثر شكسته شدن، خيلي كوتاه شده باشد، براي اندازه گيري چگالي مايع ها (آب، نفت، جيوه…) مي توان استفاده كرد.
بشر
بشر يا ليوان آزمايشگاهي وسيله استوانه اي شكل است كه در اندازه هاي مختلف از شيشه و يا پلاستيك ساخته مي شود.
كاربرد: بشـر ممكن است ساده يا مدرج باشـد. از بشر مدرج اغلب براي برداشتن حجم معيني ازمايع ها هم استفاده مي شود. از بشر مدرج يا ساده، براي برداشتن مايع ها، گرم كردن محلول ها (از جنس شيشه اي) تهيه محلول، حل كردن مواد، انتقال محلول، رسوب گيري،تهيه مواد و غيره استفاده مي شود
طرز كار: پيش از هر كاري بايد بشر را شست. براي شستن بشر بايد با لوله شوي جداره داخلي و خارجي بشـر را ساييد تا مواد چسبنده به آن جدا شود، سپس آن را با آب معمولي شست. بسته به نوع كار مي توان بشر را مانند بورت يا پيپت شست و شو داد (يعني شستن، آب كشيدن با آب معمولي، كُر دادن با آب مقطر، كر دادن با محلول موردنظر كه بايد در بشر ريخته شود)
بيرون بشـر را پس از شست و شـو بايد با دسـتمال تميز خشك كرد، براي خشك كردن داخل آن مي توان از اين روش استفاده كرد:
- بشر را روي سه پايه و توري نسوز گذاشت و شعله چراغ گاز را دور تا دور گرداند. (شعله را نبايد داخل بشر برد زيرا اين عمل سبب شكستگي آن مي شود) تا كاملاً داخل آن خشك شود. بشر را باید تا مدتي به همان حال بايد باقي گذاشت تا سرد شود.
اسپاتول
ابزار چيني يا فلزي است كه داراي 2 قسمت مي باشد، يكي دسته و ديگري تيغه. كه كمي پهنتر است. از اسپاتول براي نرم كردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده مي شود. لازم است يادآوري كنيم كه مواد شيميايي را نبايد با دست برداشت. براي برداشتن مواد ابزاري مانند: اسپاتول، انواع قاشق هاي چيني و پلاستيكي و يا فلزي را بايد به كار برد.
بورت
بورت وسيله اي شيشه اي به صورت لوله دراز و باريك است كه در انتهاي زيري آن محلي براي خارج شدن محلول وجود دارد. بورت معمولا برحسب ميلي ليتر درجه بندي و هر ميلي ليتر نيز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسيم مي شود.
كاربرد: در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي رود.
طرز استفاده: شير شيشه اي بورت را همواره بايد با انگشتهاي دست چپ گرفت و باز و بسته كرد. برتري اين كار در اين است كه شير به طرف داخل فشرده مي شود و از شُل شدن آن و چكه كردن مايع از بورت جلوگيري مي كند. درصورتي كه با گرفتن شير بورت با دست راست، شير به تدريج به طرف بيرن كشيده مي شود و در اين صورت احتمال دارد محلول از بورت چكه كند.
* هنگام استفاده از بورت بايد آن را شست. براي شستن آن به ترتيب از آب معمولي داغ. آب و صابون و سولفوكروميك (مخلوطي مناسب از دي كرومات پتاسيم و اسيد سولفوريك) استفاده مي كرد. نشانه تميز شدن بورت اين است كه قطره هاي آب به جداره داخلي آن نچسبد. پس از شستن بورت ابتدا بايد آن را با آب معمولي، آب كشيد و سپس با آب مقطر (كُر) داد. با اين عمل محلول قبلي از بورت خارج مي شود. اما براي خارج كردن آب مقطر آغشته به جدار داخلي بورت، بايد آن را يكبار با محلول مورد آزمايش نيز كُر داد. بيرون بورت را بايد با دستمال تميز خشك كرد. اين عمل به بهتر خوانده شدن درجه هاي بورت كمك مي كند.
- بايد توجه داشت كه هنگام پر كردن بورت لوله باريك پايين بورت (پس از شير بورت) كاملاً پر از مايع بوده و حباب هوا نداشته باشد. اگر بورت داراي شير شيشه اي است، با باز و بسته كردن ممكن است حباب هوا خارج نشود. در اين صورت، براي خارج كردن حباب هوا بايد نوك باريك بورت را در داخل مايع گذاشت و شير بورت را باز كرد و با مكيدن از دهانه بالايي بورت، قسمت باريك آن را از مايع پر كرد.
بالن تقطیر
(بالن با لوله جانبي): بالن تقطير مانند بالن ته گرد است، با اين تفاوت كه در گردن آن يك لوله جانبي توخالي و باريكي وجود دارد كه محل خروج مواد گازي است.
كاربرد: از بالن تقطير، علاوه بر تقطير مايع ها، مي توان در تهيه آب مقطر، تهيه اتيلن (آبگيري از الكل) تهيه گازهاي استيلن، هيدروژن، كلر، دي اكسيدگوگرد، دي اكسيدكربن و غيره استفاده كرد.
طرز استفاده: ابتدا بايد مانند هر ظرف شيشه اي آزمايشگاهي، بالن را شست. براي اين منظور بايد مقداري آب داخـل آن ريخت و با درپوش پلاسـتيكي يا با كف دست، دهانه آن را بست، سپس با تكان دادن، آن را شست و شو داد. در صورت تميز نشدن مي توان عمل شستن را طبق معمول با آب و با صابون و يا مواد شيميايي و با استفاده از لوله شوي ادامه داد تا مواد چسبيده به جداره و ته آن كاملاً جدا شود. پس از شستن بايد بيرون آن را با دستمال خشك كرد. براي خشك كردن داخل آن مانند بالن ته گرد به كمك گرم كردن، آن را خشك كرد.
ارلن
ارلن (يا ارلن ماير) ظرف مخروط شكلي است كه در اندازه هاي متفاوت درست مي شود و قسمت بالاي آن باريكتر و اندكي برگشته و قيفي شكل است، بدينوسيله هم مي توان از ريختن مايع به بيرون جلوگيري كرد و هم مي توان مايع را به داخل آن آسانتر ريخت.
كاربرد: ارلن ممكن است ساده يا مدرج باشد. از نوع مدرج آن براي برداشتن حجم معيني از مايع يا تعيين تقريبي حجم مايع استفاده مي شود اما نوع ساده آن براي استفاده از كارهاي گوناگون مانند گرم كردن مايع ها است.
افزون بر آن يك نوع از ارلن داراي لوله جانبي است و به ارلن تخليه موسوم است، براي صاف كردن با خلأ و نيز تهيه مواد گازي و غيره استفاده مي شود.
* همان نكته هاي گفته شده درباره بشر (از قبيل شستن و گرم كردن و…) نيز در مورد ارلن رعايت شود.
کپسول چینی
كپسول چيني، ظرف ته گرد كاسه مانندي است كه دهانه بازي دارد. در لبه آن مانند بشر شياري وجود دارد كه به آسان ريختن مايع از آن كمك مي كند.
كاربرد: تبخير سريع محلول ها، ذوب كردن مواد (موم، پارافين و …) گرفتن آب تبلور. استفاده به عنوان ظرف توزين. براي معين كردن قابليت حل شدن مواد.
*شكسته هاي كپسول چيني را هم مانند بوته چيني نبايد دور ريخت (در تهيه اتيلن كاربرد دارد)
طرز استفاده: تبخير سريع محلول ها: براي اين كار كپسول را روي سه پايه و توري نسوز مي گذارند و گرما مي دهند. اگر هدف از تبخير محلول، خشك شدن آن و جدا كردن ماده جامد باشد، در آخر هر كار بايد كپسول را با پنس بوته نگهداشت و با همزن، محلول را همزد تا ذره هاي آن به بيرون پرتاب نشود.
هاون چيني
هاون چيني شبيه كپسول چيني است كه ضخامت بدنه آن بيشتر است و لبه آن ممكن است صاف باشد. اين ابزار داراي دسته اي است كه آن هم از جنس چيني مي باشد و از آن براي خرد كردن و نرم كردن مواد استفاده مي شود.
كاربرد: اجسـام و مواد بسـيار سـخت با عمل ساييدن در هاون به صورت كاملاً نرم و پودر شده درمي آيند.
طرز كار: ضمن كار كردن با هاون بايد آن را با دست چپ محكم نگهداشت و با دست راست دسته آن را به صورت چرخشي در هاون گرداند و فشار به آن وارد كرد تا در اثر چرخيدن مواد، ساييده و نرم شوند.
در پايان آزمايش، پس از پودر كردن مواد، بايد هاون و دسته آن را كاملاً تميز و خشك كرد. براي اين كار از لوله شـوي بايد استفاده كرد. اگر مواد چسبيده به هاون از طريق شست و شوي با آب جدا نشد، مي توان از اسيد رقيق براي تميز كردن هاون استفاده كرد. پس از پاك كردن فوري بايد هاون را آب كشيد و با دستمال تميز آن را خشك كرد و در جاي مطمئني قرار داد.
دسته هاون را نبايد روي ميز كار گذاشت. زيرا اين عمل سبب لغزيدن آن مي شود و در صورت افتادن و ضربه خوردن مي شكند. دسته هاون را هميشه بايد داخل هاون گذاشت. در مواقع ضروري اگر ناچار به برداشتن آن شديد، بايد آن را در جاي مطمئني قرار دهيد كه احتمال لغزيدن افتادن و شكستن آن وجود نداشته باشد.
دسيكاتور
ظرف شيشه اي شـبيه قابلمه است داراي 2 قسمت: قسمت پايين آن: محل قرار دادن ماده نم گير(كلريدكلسيم بي آب، اسيد سولفوريك غليظ، آهك، اكسيدفسفر «V ») است و قسمت بالاي آن كه به وسيله صفحه مشبكي از قسمت پايين جدا مي شود: محل قرار دادن بوته يا كپسول است و محتواي ماده اي است كه به منظور خشك كردن (جذب CO2 و H2O موجود در هوا) در دسيكاتور قرار داده مي شود.
طرز كار: هنگام كار كردن با دسيكاتور رعايت نكات زير لازم است: - چون سرپوش دسيكاتور لغزنده است، هنگام جابه جا كردن دسيكاتور، بايد سرپوش آن را با دست، محكم نگهداشت.
- لبه سرپوش دسيكاتور را با وازلين يا ماده چرب مخصوص كه سفت تر از وازلين است بايد چرب كرد تا محكم به دسيكاتور بچسبد و هوا نكشد. در ضمن در اثر چسبندگي زياد آن با قسمت بدنه، خطر ليز خوردن و افتادن آن كمتر مي شود.
- هنگام گذاشتن سرپوش دسيكاتور بايد لبه آن را به دهانه دسيكاتور نزديك كرد و روي دهانه به طرف جلو فشار داد تا درپوش همه دهانه را بپوشاند. هرگز نبايد مانند قابلمه، سرپوش را گذاشت و برداشت، زيرا به علت چرب بودن محل اتصال سرپوش و بدنه دسيكاتور انجام اين كار دشوار است و ممكن است در اثر بلند كردن سرپوش، بدنه دسيكاتور به همراه آن بلند شود و از درپوش جدا شود و به زمين بيفتد و بشكند.
- هنگامي كه بوته داغ در دسيكاتور گذاشته مي شود نبايد سرپوش دسيكاتور را فوري گذاشت. زيرا اگر بوته خيلي داغ باشد، پس از سرد شدن به علت تفاوت فشار بيرون و داخل دسيكاتور برداشتن درِ آن بسيار دشوار است.
جا لوله
براي قرار دادن لوله هاي آزمايش از اين وسيله استفاده مي شود.
پيپت
معمولا 2 نوع پيپت در آزمايشگاه به كار مي رود:
1- حباب دار 2- ساده يا مدرج. يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه (به صورت دايره سفيدرنگي) وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پيپت ساده، مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد.
كاربرد: ابزاري ست كه در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي روند.
طرز استفاده: براي پر كردن پيپت، نخست بايد آن را در قسمت گود محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود (در صورت كم بودن محلول در ظرف). وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، زيادي محلول را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج كرد و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
- شستشوي پيپت مانند بورت است.
پووار
از پووار براي مكش استفاده مي شود اما در صورتي كه مواد سمي باشند قبل از استفاده از پووار بايد از سالم بودن آن اطمينان حاصل كنيم و آن را با آب امتحان كنيم
طرز استفاده: دكمهA براي خالي كردن هواي داخل پووار است. دكمهB براي مكش مواد سمي است. دكمهE براي خالي كردن مواد مكش شده است.
كارهايي كه سبب شكستن ارلن و بشر مي شود
- گرما دادن شديد، هنگام خالي بودن ظرف
- گرما دادن شديد، هنگامي كه ظرف داراي ماده جامدي باشد.
- گرما دادن داخل ظرف با شعله چراغ گاز
- ريختن آب سرد بر روي آنها هنگامي كه داغ هستند.
- گرما دادن آنها با شعله مستقيم (بدون استفاده از توري نسوز)
- مرطوب بودن جداره آنها به هنگام گرما دادن.
سردكننده (مبرد) (Condenser)
وسيله اى است تقريبا شامل دو لوله، كه يك لوله داخلى است و يك لوله خارجى كه اين لوله خارجي لوله داخلى را در بر گرفته و بين جدار خارجى لوله داخلى و جدار داخلى لوله خارجى فاصله اى براى عبور مايع سرد كننده (معمولا آب سرد) وجود دارد.
روش كار به اين صورت است كه آب سرد از يك طرف لوله خارجى وارد و از طرف ديگر خارج ميشود و در اين بين مقدارىاز حرارت بخار كه از يك طرف لوله داخلى وارد شده را ميگيرد و بخار را سرد ميكند و بخار سرد شده به صورت مايع از يكي از دهانه هاى لوله داخلی (بسته به حالت قرار داشتن سرد كننده) بيرون مى‌آيد. از اين وسيله معمولا در عمل رفلاکس و همچنین انواع تقطير استفاده ميشود.
یپت pipete
پیپت وسیله ی است برای برداشتن حجمهای مخلف و نسبتا کم از محلول ها کاربرد دارد و معمولا 2 نوع پيپت در آزمايشگاه به كار مي رود 1- حباب دار 2- ساده يا مدرج.
پیپت حبابدار:
يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود.
پیپت مدرج یا ساده:
مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد. پیپت مدرج برای برداشتن حجمهای غیر استاندارد مثلا 3 میلی لیتر یا حجمهای ممیز دار مثل دو و نیم و غیره به کار میرود.
۲نکته که باید هنگام استفاده از پیپت رعایت کرد:
- هنگام برداشتن محلول بايد نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود
- . براي خالي كردن بهتر پيپت، هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
قطره چکان Dropper
وسيله اي شيشه اي يا پلاستيكي است كه يك طرف آن داراي حباب لاستيكي قابل ارتجاع و طرف ديگر آن يك ميله شيشه اي (يا پلاستيكي) با نوك بسيار باريك است طول لوله قطره چكان با ارتفاع دهانه ظرف محتواي مايع مورد استفاده متناسب مي باشد و از چند سانتي متر تجاوز نمي كند.
كاربرد:
معمولاً از قطره چكان براي ريختن معرفها (فنل فتالئين، تورنسل، هليانتين) و يا برداشتن محلول هايي كه بخار سـمي توليد مي كنند (مانند: اسيد كلريدريك غليظ، آب برم، آمونياك و…) و يا محلول هايي كه احتمال خطر آنها هنگام ريختن به دست و لباس زياد است (مانند: محلول اسيد سولفوريك غليظ يا اسيد نيتريك غليظ) استفاده مي كنند.
توجه :
* در ظرف هاي قطره چكاني تيره رنگ، معمولاً بايد موادي را ريخت كه در اثر جذب نور تجزيه و يا تغيير مي كنند (مانند پرمنگنات پتاسيم، پراكسيدهيدروژن، اسيد نيتريك غليظ و…)
* در ظرف هاي قطره چكاني يا ظرف هاي درپوش ديگر، هيچ گاه نبايد محلول سود يا پتاس ريخت، زيرا از نوع مواد، هنگام تبخير و خشك شدن درِ ظروف را مسدود مي كنند و جدا كردن آنها بسيار دشوار خواهد بود.
پیپت (Pipet)
دو نوع پیپت وجود دارد (1) پیپت ساده و (2) پیپت مدرج، از پیپت برای برداشتن حجمهای مختلف و نسبتا کم استفاده میشود. براي پر كردن پيپت، نخست بايد نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود. وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، محلول اضافی را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج نموده و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
روش دیگر استفاده از مکنده است که بیشتر در مورد محلولهای خطرناک که مکش از طریق دهان خطرناک است از آن استفاده میشود.
پیپت مدرج:
مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد. پیپت مدرج برای برداشتن حجمهای غیر استاندارد مثلا 3 میلی لیتر یا حجمهای ممیز دار مثل دو و نیم و غیره به کار میرود.
پیپت حبابدار:
يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود.
روش استفاده از مکنده پلاستیکی:
مکنده پلاستیکی دارای 3 کلید است A، S، و E که بعد از نصب پیپت در محل خود بر روی مکنده مطابق شکل بالا برای برداشتن مایع
1- کلید A را فشرده و حباب لاستیکی را فشار میدهیم تا هوا خارج شود.
2- پیپت را وارد ظرف محتوی مایع نموده و وقتی سر پیپت به اندازه کافی داخل مایع شد کلید S را به آرامی فشار میدهیم تا بر اثر مکش حباب که در مرحله قبل فشرده و خالی شده مایع وارد پیپت شده و بالا بیاید (دقت کنید وارد مکنده نشود).
3- بعد از اینکه به اندازه لازم مایع وارد حباب شد پیپت را وارد ظرفی که میخواهیم مایع را داخل آن خالی کنیم نموده و کلید E را میفشاریم تا مایع داخل پیپت تخلیه شود.
پیپت اتوماتیک یا سمپلر:
در آزمایشگاههای تشخیص طبی و مجهز که آزمایشهای دقیق انجام میشود معمولا از پیپت اتوماتیک استفاده میشود. این نوع پیپتها دو نوع هستند که یا حجم ثابتی را برداشت میکنند و یا قابل تنظیم بوده و حجمهای مختلف را منتقل میکنند. نوک این پیپتها پلاستیکی است و معمولا بعد از مصرف دور انداخته میشود.
پیپتور (Pipetor):
دستگاه بسیار ساده ای که حاوی یک مخزن مایع و یک پیپت دو راهه است. به طوری که با کشیدن پیستون مایع از یک راه وارد پیپت شده و با فشردن پیستون مایع از راه دیگر خارج میشود. از پیتور برای سرعت عمل و انتقال یک حجم معین از یک مایع بخصوص و معمولا سمی استفاده میشود.
ابزار مخروطي شكل است كه در قسمت پايين آن لوله باريك و بلندي قرار دارد. نوك اين لوله مورب است. شيشه بدنه قيف معمولاً 60 درجه است.
كاربرد: از قيف براي انتقال محلول از ظرفي به ظرف ديگر استفاده مي شود (به عنوان مثال براي انتقال محلول از ظرفي به بورت، استوانه مدرج، بالن پيمانه اي، قيف شيردار، ارلن و… از قيف استفاده مي شود) براي اين كار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ريخته سپس به كمك قيف تمـيز به ظرف دلخواه منتقل مي شود.
- از قيف براي جدا كردن مايع از جامد نيز مي توان استفاده كرد. اين كار در شيمي تجزيه وزني براي صاف كردن رسوبها از اهميت ويژه اي برخوردار است.
طرزكار: براي اين كار نخست بايد قيف راشست و خشك كرد سپس كاغذ صافي متناسب با قيف و با ذره هاي رسوب برگزيد (كاغذ صافي با قيف مناسب است كه پس از قرار دادن در قيف حدود 5/0 تا 5/1 سانتي متر از لبه قيف پايينتر باشد ـ و زماني متناسب با ذره هاي رسوب است كه آب زير صافي كاملاً زلال باشد.
براي گذاشتن كاغذ صافي در قيف ابتدا بايد آن را چندين بار تا كرد، به شكل قيف درآورد و در آن گذاشت. براي اين كه كاغذ به قيف بچسبد بايد آن را خيس كرد و با انگشت تميز كاغذ صافي را كاملاً به جداره قيف چسباند. اگر كاغذ صافي كاملاً به قيف نچسبد و حبابهاي هوا بين كاغذ و جداره داخلي قيف بماند عمل صاف كردن كند مي شود.
قیف جدا کننده
وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا میکند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک میشود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج میگردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا میکند.
قطره چكان
وسيله اي شيشه اي يا پلاستيكي است كه يك طرف آن داراي حباب لاستيكي قابل ارتجاع و طرف ديگر آن يك ميله شيشه اي (يا پلاستيكي) با نوك بسيار باريك است طول لوله قطره چكان با ارتفاع دهانه ظرف محتواي مايع مورد استفاده متناسب مي باشد و از چند سانتي متر تجاوز نمي كند.
كاربرد: معمولاً از قطره چكان براي ريختن معرفها (فنل فتالئين، تورنسل، هليانتين) و يا برداشتن محلول هايي كه بخار سـمي توليد مي كنند (مانند: اسيد كلريدريك غليظ، آب برم، آمونياك و…) و يا محلول هايي كه احتمال خطر آنها هنگام ريختن به دست و لباس زياد است (مانند: محلول اسيد سولفوريك غليظ يا اسيد نيتريك غليظ) استفاده مي كنند.
* در ظرف هاي قطره چكاني تيره رنگ، معمولاً بايد موادي را ريخت كه در اثر جذب نور تجزيه و يا تغيير مي كنند (مانند پرمنگنات پتاسيم، پراكسيدهيدروژن، اسيد نيتريك غليظ و…)
* در ظرف هاي قطره چكاني يا ظرف هاي درپوش ديگر، هيچ گاه نبايد محلول سود يا پتاس ريخت، زيرا این نوع مواد، هنگام تبخير و خشك شدن درِ ظروف را مسدود مي كنند و جدا كردن آنها بسيار دشوار خواهد بود.
طرز كار: هنگام كار كردن با قطره چكان ابتدا با فشار دادن به لاستيك، هواي درون ميله شيشه اي را بايد خالي كرد و آن را به داخل مايع قرار داد. سپس با برداشتن فشار از روي لاستيك، مايع را به طرف ميله شيشه اي كشيد. پس از بالا كشيدن مايع، از مايع داخل آن، براي آزمايش استفاده كرد.
انواع بالن
1- ته گرد: كه توانايي حرارت هاي بسيار بالا رادارد .
2- ته صاف: كه توانايي حرارت هاي بسيار بالا را ندارد اما قابل ايستادن است.
3- بالن حجمي: ظرفي شيشه اي با گردن باريك و دراز است كه بر روي آن خطّ نشانه حلقوي وجود دارد. گنجايش بالن حجمي با عددي كه بر روي آن نوشته شده است مشخص مي شود كه حدّ آن همان خط نشانه است.
بالن حجمی
كاربرد: بالن حجمي براي 2 منظور به كار مي رود: يكي براي رقيق كردن محلول با غلظت معين، ديگري براي تهيه محلول هاي سنجيده يا استاندارد.
طرز استفاده: بالن حجمـي را معمولاً با قيفـي كه در دهانه آن قـرار مي گيرد، بايد پر كرد. نخست مي توان مايع يا محلول را با سرعت تا رسيدن سطح آن به نزديك خط نشانه در بالن حجمي ريخت براي پر كردن بالن تا خط نشانه، بهتر است از قطره چكان كمك گرفت و با ريختن قطره قطره محلول موردنظر آن را به طور دقيق به خط نشانه رسانيد (اين عمل را اصطلاحاً به حجم رسانيدن مي نامند). براي دقت بيشتر بايد انحناي سـطح مايع يا محلول بر خطِ نشانه مماس باشـد. در اين حالت بايد چشم را طوري نگاهداشت كه نيم دايره خط نشانه سمت آزمايش كننده، نيمه ديگر خط نشانه پشتي را كاملاً بپوشاند (ديده نشود). چون از بالن حجمي براي سنجش هاي دقيق استفاده مي شود، رعايت اين نكته بسيار ضروري است
استوانه مدرج
لوله شيشه اي استوانه اي شكل، مشابه لوله آزمايش است كه در پايه اي از جنس پلاستيك جاي مي گيرد و يا عموماً داراي پايه پهن شيشه اي است كه مي تواند آن را روي ميز به طور قائم نگهدارد. لبه آن مانند بشر، برگشتگي شيارمانندي براي خالي كردن محلول دارد. تفاوت درجه بندي آن با بورت و پيپت در اين است كه درجه هاي كوچكتر آن در پايين قرار دارد.
كاربرد: ابزاري است كه در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي رود.
طرز استفاده: استوانه مدرج را بايد در جاي كاملاً صاف و مسطح قرار داد و هنگام ريختن يا برداشتن محلول، پايه آن را با دو انگشت محكم نگهداشت تا از افتادن و شكستن آن جلوگيري شود.
چند نكته: چون استوانه مدرج، برخلاف لوله آزمايش جاي خاصي ندارد. از اين رو بايد بي درنگ پس از انجام كار، آن را دور از دسترس، در جاي امني قرار داد. اگر لبه استوانه مدرج پريده باشد، نبايد آن را دور انداخت. زيرا با استفاده از لوله هاي پلاستيكي شفاف و مناسب مي توان از آنها دوباره استفاده كرد. براي اين منظور مي توان قسمت شكسته آن را با سوهان صاف كرد و حلقه اي از لوله پلاستيكي مناسب به لبه آن وصل و با باريك كردن يك گوشه لوله پلاستيكي از آن استفاده كرد. از استوانه مدرجي كه ارتفاع آنها در اثر شكسته شدن، خيلي كوتاه شده باشد، براي اندازه گيري چگالي مايع ها (آب، نفت، جيوه…) مي توان استفاده كرد.
بشر
بشر يا ليوان آزمايشگاهي وسيله استوانه اي شكل است كه در اندازه هاي مختلف از شيشه و يا پلاستيك ساخته مي شود.
كاربرد: بشـر ممكن است ساده يا مدرج باشـد. از بشر مدرج اغلب براي برداشتن حجم معيني ازمايع ها هم استفاده مي شود. از بشر مدرج يا ساده، براي برداشتن مايع ها، گرم كردن محلول ها (از جنس شيشه اي) تهيه محلول، حل كردن مواد، انتقال محلول، رسوب گيري،تهيه مواد و غيره استفاده مي شود
طرز كار: پيش از هر كاري بايد بشر را شست. براي شستن بشر بايد با لوله شوي جداره داخلي و خارجي بشـر را ساييد تا مواد چسبنده به آن جدا شود، سپس آن را با آب معمولي شست. بسته به نوع كار مي توان بشر را مانند بورت يا پيپت شست و شو داد (يعني شستن، آب كشيدن با آب معمولي، كُر دادن با آب مقطر، كر دادن با محلول موردنظر كه بايد در بشر ريخته شود)
بيرون بشـر را پس از شست و شـو بايد با دسـتمال تميز خشك كرد، براي خشك كردن داخل آن مي توان از اين روش استفاده كرد:
- بشر را روي سه پايه و توري نسوز گذاشت و شعله چراغ گاز را دور تا دور گرداند. (شعله را نبايد داخل بشر برد زيرا اين عمل سبب شكستگي آن مي شود) تا كاملاً داخل آن خشك شود. بشر را باید تا مدتي به همان حال بايد باقي گذاشت تا سرد شود.
اسپاتول
ابزار چيني يا فلزي است كه داراي 2 قسمت مي باشد، يكي دسته و ديگري تيغه. كه كمي پهنتر است. از اسپاتول براي نرم كردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده مي شود. لازم است يادآوري كنيم كه مواد شيميايي را نبايد با دست برداشت. براي برداشتن مواد ابزاري مانند: اسپاتول، انواع قاشق هاي چيني و پلاستيكي و يا فلزي را بايد به كار برد.
بورت
بورت وسيله اي شيشه اي به صورت لوله دراز و باريك است كه در انتهاي زيري آن محلي براي خارج شدن محلول وجود دارد. بورت معمولا برحسب ميلي ليتر درجه بندي و هر ميلي ليتر نيز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسيم مي شود.
كاربرد: در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي رود.
طرز استفاده: شير شيشه اي بورت را همواره بايد با انگشتهاي دست چپ گرفت و باز و بسته كرد. برتري اين كار در اين است كه شير به طرف داخل فشرده مي شود و از شُل شدن آن و چكه كردن مايع از بورت جلوگيري مي كند. درصورتي كه با گرفتن شير بورت با دست راست، شير به تدريج به طرف بيرن كشيده مي شود و در اين صورت احتمال دارد محلول از بورت چكه كند.
* هنگام استفاده از بورت بايد آن را شست. براي شستن آن به ترتيب از آب معمولي داغ. آب و صابون و سولفوكروميك (مخلوطي مناسب از دي كرومات پتاسيم و اسيد سولفوريك) استفاده مي كرد. نشانه تميز شدن بورت اين است كه قطره هاي آب به جداره داخلي آن نچسبد. پس از شستن بورت ابتدا بايد آن را با آب معمولي، آب كشيد و سپس با آب مقطر (كُر) داد. با اين عمل محلول قبلي از بورت خارج مي شود. اما براي خارج كردن آب مقطر آغشته به جدار داخلي بورت، بايد آن را يكبار با محلول مورد آزمايش نيز كُر داد. بيرون بورت را بايد با دستمال تميز خشك كرد. اين عمل به بهتر خوانده شدن درجه هاي بورت كمك مي كند.
- بايد توجه داشت كه هنگام پر كردن بورت لوله باريك پايين بورت (پس از شير بورت) كاملاً پر از مايع بوده و حباب هوا نداشته باشد. اگر بورت داراي شير شيشه اي است، با باز و بسته كردن ممكن است حباب هوا خارج نشود. در اين صورت، براي خارج كردن حباب هوا بايد نوك باريك بورت را در داخل مايع گذاشت و شير بورت را باز كرد و با مكيدن از دهانه بالايي بورت، قسمت باريك آن را از مايع پر كرد.
بالن تقطیر
(بالن با لوله جانبي): بالن تقطير مانند بالن ته گرد است، با اين تفاوت كه در گردن آن يك لوله جانبي توخالي و باريكي وجود دارد كه محل خروج مواد گازي است.
كاربرد: از بالن تقطير، علاوه بر تقطير مايع ها، مي توان در تهيه آب مقطر، تهيه اتيلن (آبگيري از الكل) تهيه گازهاي استيلن، هيدروژن، كلر، دي اكسيدگوگرد، دي اكسيدكربن و غيره استفاده كرد.
طرز استفاده: ابتدا بايد مانند هر ظرف شيشه اي آزمايشگاهي، بالن را شست. براي اين منظور بايد مقداري آب داخـل آن ريخت و با درپوش پلاسـتيكي يا با كف دست، دهانه آن را بست، سپس با تكان دادن، آن را شست و شو داد. در صورت تميز نشدن مي توان عمل شستن را طبق معمول با آب و با صابون و يا مواد شيميايي و با استفاده از لوله شوي ادامه داد تا مواد چسبيده به جداره و ته آن كاملاً جدا شود. پس از شستن بايد بيرون آن را با دستمال خشك كرد. براي خشك كردن داخل آن مانند بالن ته گرد به كمك گرم كردن، آن را خشك كرد.
ارلن
ارلن (يا ارلن ماير) ظرف مخروط شكلي است كه در اندازه هاي متفاوت درست مي شود و قسمت بالاي آن باريكتر و اندكي برگشته و قيفي شكل است، بدينوسيله هم مي توان از ريختن مايع به بيرون جلوگيري كرد و هم مي توان مايع را به داخل آن آسانتر ريخت.
كاربرد: ارلن ممكن است ساده يا مدرج باشد. از نوع مدرج آن براي برداشتن حجم معيني از مايع يا تعيين تقريبي حجم مايع استفاده مي شود اما نوع ساده آن براي استفاده از كارهاي گوناگون مانند گرم كردن مايع ها است.
افزون بر آن يك نوع از ارلن داراي لوله جانبي است و به ارلن تخليه موسوم است، براي صاف كردن با خلأ و نيز تهيه مواد گازي و غيره استفاده مي شود.
* همان نكته هاي گفته شده درباره بشر (از قبيل شستن و گرم كردن و…) نيز در مورد ارلن رعايت شود.
کپسول چینی
كپسول چيني، ظرف ته گرد كاسه مانندي است كه دهانه بازي دارد. در لبه آن مانند بشر شياري وجود دارد كه به آسان ريختن مايع از آن كمك مي كند.
كاربرد: تبخير سريع محلول ها، ذوب كردن مواد (موم، پارافين و …) گرفتن آب تبلور. استفاده به عنوان ظرف توزين. براي معين كردن قابليت حل شدن مواد.
*شكسته هاي كپسول چيني را هم مانند بوته چيني نبايد دور ريخت (در تهيه اتيلن كاربرد دارد)
طرز استفاده: تبخير سريع محلول ها: براي اين كار كپسول را روي سه پايه و توري نسوز مي گذارند و گرما مي دهند. اگر هدف از تبخير محلول، خشك شدن آن و جدا كردن ماده جامد باشد، در آخر هر كار بايد كپسول را با پنس بوته نگهداشت و با همزن، محلول را همزد تا ذره هاي آن به بيرون پرتاب نشود.
هاون چيني
هاون چيني شبيه كپسول چيني است كه ضخامت بدنه آن بيشتر است و لبه آن ممكن است صاف باشد. اين ابزار داراي دسته اي است كه آن هم از جنس چيني مي باشد و از آن براي خرد كردن و نرم كردن مواد استفاده مي شود.
كاربرد: اجسـام و مواد بسـيار سـخت با عمل ساييدن در هاون به صورت كاملاً نرم و پودر شده درمي آيند.
طرز كار: ضمن كار كردن با هاون بايد آن را با دست چپ محكم نگهداشت و با دست راست دسته آن را به صورت چرخشي در هاون گرداند و فشار به آن وارد كرد تا در اثر چرخيدن مواد، ساييده و نرم شوند.
در پايان آزمايش، پس از پودر كردن مواد، بايد هاون و دسته آن را كاملاً تميز و خشك كرد. براي اين كار از لوله شـوي بايد استفاده كرد. اگر مواد چسبيده به هاون از طريق شست و شوي با آب جدا نشد، مي توان از اسيد رقيق براي تميز كردن هاون استفاده كرد. پس از پاك كردن فوري بايد هاون را آب كشيد و با دستمال تميز آن را خشك كرد و در جاي مطمئني قرار داد.
دسته هاون را نبايد روي ميز كار گذاشت. زيرا اين عمل سبب لغزيدن آن مي شود و در صورت افتادن و ضربه خوردن مي شكند. دسته هاون را هميشه بايد داخل هاون گذاشت. در مواقع ضروري اگر ناچار به برداشتن آن شديد، بايد آن را در جاي مطمئني قرار دهيد كه احتمال لغزيدن افتادن و شكستن آن وجود نداشته باشد.
دسيكاتور
ظرف شيشه اي شـبيه قابلمه است داراي 2 قسمت: قسمت پايين آن: محل قرار دادن ماده نم گير(كلريدكلسيم بي آب، اسيد سولفوريك غليظ، آهك، اكسيدفسفر «V ») است و قسمت بالاي آن كه به وسيله صفحه مشبكي از قسمت پايين جدا مي شود: محل قرار دادن بوته يا كپسول است و محتواي ماده اي است كه به منظور خشك كردن (جذب CO2 و H2O موجود در هوا) در دسيكاتور قرار داده مي شود.
طرز كار: هنگام كار كردن با دسيكاتور رعايت نكات زير لازم است: - چون سرپوش دسيكاتور لغزنده است، هنگام جابه جا كردن دسيكاتور، بايد سرپوش آن را با دست، محكم نگهداشت.
- لبه سرپوش دسيكاتور را با وازلين يا ماده چرب مخصوص كه سفت تر از وازلين است بايد چرب كرد تا محكم به دسيكاتور بچسبد و هوا نكشد. در ضمن در اثر چسبندگي زياد آن با قسمت بدنه، خطر ليز خوردن و افتادن آن كمتر مي شود.
- هنگام گذاشتن سرپوش دسيكاتور بايد لبه آن را به دهانه دسيكاتور نزديك كرد و روي دهانه به طرف جلو فشار داد تا درپوش همه دهانه را بپوشاند. هرگز نبايد مانند قابلمه، سرپوش را گذاشت و برداشت، زيرا به علت چرب بودن محل اتصال سرپوش و بدنه دسيكاتور انجام اين كار دشوار است و ممكن است در اثر بلند كردن سرپوش، بدنه دسيكاتور به همراه آن بلند شود و از درپوش جدا شود و به زمين بيفتد و بشكند.
- هنگامي كه بوته داغ در دسيكاتور گذاشته مي شود نبايد سرپوش دسيكاتور را فوري گذاشت. زيرا اگر بوته خيلي داغ باشد، پس از سرد شدن به علت تفاوت فشار بيرون و داخل دسيكاتور برداشتن درِ آن بسيار دشوار است.
جا لوله
براي قرار دادن لوله هاي آزمايش از اين وسيله استفاده مي شود.
پيپت
معمولا 2 نوع پيپت در آزمايشگاه به كار مي رود:
1- حباب دار 2- ساده يا مدرج. يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه (به صورت دايره سفيدرنگي) وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پيپت ساده، مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد.
كاربرد: ابزاري ست كه در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي روند.
طرز استفاده: براي پر كردن پيپت، نخست بايد آن را در قسمت گود محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود (در صورت كم بودن محلول در ظرف). وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، زيادي محلول را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج كرد و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
- شستشوي پيپت مانند بورت است.
پووار
از پووار براي مكش استفاده مي شود اما در صورتي كه مواد سمي باشند قبل از استفاده از پووار بايد از سالم بودن آن اطمينان حاصل كنيم و آن را با آب امتحان كنيم
طرز استفاده: دكمهA براي خالي كردن هواي داخل پووار است. دكمهB براي مكش مواد سمي است. دكمهE براي خالي كردن مواد مكش شده است.
كارهايي كه سبب شكستن ارلن و بشر مي شود
- گرما دادن شديد، هنگام خالي بودن ظرف
- گرما دادن شديد، هنگامي كه ظرف داراي ماده جامدي باشد.
- گرما دادن داخل ظرف با شعله چراغ گاز
- ريختن آب سرد بر روي آنها هنگامي كه داغ هستند.
- گرما دادن آنها با شعله مستقيم (بدون استفاده از توري نسوز)
- مرطوب بودن جداره آنها به هنگام گرما دادن.
سردكننده (مبرد) (Condenser)
وسيله اى است تقريبا شامل دو لوله، كه يك لوله داخلى است و يك لوله خارجى كه اين لوله خارجي لوله داخلى را در بر گرفته و بين جدار خارجى لوله داخلى و جدار داخلى لوله خارجى فاصله اى براى عبور مايع سرد كننده (معمولا آب سرد) وجود دارد.
روش كار به اين صورت است كه آب سرد از يك طرف لوله خارجى وارد و از طرف ديگر خارج ميشود و در اين بين مقدارىاز حرارت بخار كه از يك طرف لوله داخلى وارد شده را ميگيرد و بخار را سرد ميكند و بخار سرد شده به صورت مايع از يكي از دهانه هاى لوله داخلی (بسته به حالت قرار داشتن سرد كننده) بيرون مى‌آيد. از اين وسيله معمولا در عمل رفلاکس و همچنین انواع تقطير استفاده ميشود.
یپت pipete
پیپت وسیله ی است برای برداشتن حجمهای مخلف و نسبتا کم از محلول ها کاربرد دارد و معمولا 2 نوع پيپت در آزمايشگاه به كار مي رود 1- حباب دار 2- ساده يا مدرج.
پیپت حبابدار:
يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود.
پیپت مدرج یا ساده:
مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد. پیپت مدرج برای برداشتن حجمهای غیر استاندارد مثلا 3 میلی لیتر یا حجمهای ممیز دار مثل دو و نیم و غیره به کار میرود.
۲نکته که باید هنگام استفاده از پیپت رعایت کرد:
- هنگام برداشتن محلول بايد نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود
- . براي خالي كردن بهتر پيپت، هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
قطره چکان Dropper
وسيله اي شيشه اي يا پلاستيكي است كه يك طرف آن داراي حباب لاستيكي قابل ارتجاع و طرف ديگر آن يك ميله شيشه اي (يا پلاستيكي) با نوك بسيار باريك است طول لوله قطره چكان با ارتفاع دهانه ظرف محتواي مايع مورد استفاده متناسب مي باشد و از چند سانتي متر تجاوز نمي كند.
كاربرد:
معمولاً از قطره چكان براي ريختن معرفها (فنل فتالئين، تورنسل، هليانتين) و يا برداشتن محلول هايي كه بخار سـمي توليد مي كنند (مانند: اسيد كلريدريك غليظ، آب برم، آمونياك و…) و يا محلول هايي كه احتمال خطر آنها هنگام ريختن به دست و لباس زياد است (مانند: محلول اسيد سولفوريك غليظ يا اسيد نيتريك غليظ) استفاده مي كنند.
توجه :
* در ظرف هاي قطره چكاني تيره رنگ، معمولاً بايد موادي را ريخت كه در اثر جذب نور تجزيه و يا تغيير مي كنند (مانند پرمنگنات پتاسيم، پراكسيدهيدروژن، اسيد نيتريك غليظ و…)
* در ظرف هاي قطره چكاني يا ظرف هاي درپوش ديگر، هيچ گاه نبايد محلول سود يا پتاس ريخت، زيرا از نوع مواد، هنگام تبخير و خشك شدن درِ ظروف را مسدود مي كنند و جدا كردن آنها بسيار دشوار خواهد بود.
پیپت (Pipet)
دو نوع پیپت وجود دارد (1) پیپت ساده و (2) پیپت مدرج، از پیپت برای برداشتن حجمهای مختلف و نسبتا کم استفاده میشود. براي پر كردن پيپت، نخست بايد نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود. وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، محلول اضافی را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج نموده و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
روش دیگر استفاده از مکنده است که بیشتر در مورد محلولهای خطرناک که مکش از طریق دهان خطرناک است از آن استفاده میشود.
پیپت مدرج:
مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد. پیپت مدرج برای برداشتن حجمهای غیر استاندارد مثلا 3 میلی لیتر یا حجمهای ممیز دار مثل دو و نیم و غیره به کار میرود.
پیپت حبابدار:
يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود.
روش استفاده از مکنده پلاستیکی:
مکنده پلاستیکی دارای 3 کلید است A، S، و E که بعد از نصب پیپت در محل خود بر روی مکنده مطابق شکل بالا برای برداشتن مایع
1- کلید A را فشرده و حباب لاستیکی را فشار میدهیم تا هوا خارج شود.
2- پیپت را وارد ظرف محتوی مایع نموده و وقتی سر پیپت به اندازه کافی داخل مایع شد کلید S را به آرامی فشار میدهیم تا بر اثر مکش حباب که در مرحله قبل فشرده و خالی شده مایع وارد پیپت شده و بالا بیاید (دقت کنید وارد مکنده نشود).
3- بعد از اینکه به اندازه لازم مایع وارد حباب شد پیپت را وارد ظرفی که میخواهیم مایع را داخل آن خالی کنیم نموده و کلید E را میفشاریم تا مایع داخل پیپت تخلیه شود.
پیپت اتوماتیک یا سمپلر:
در آزمایشگاههای تشخیص طبی و مجهز که آزمایشهای دقیق انجام میشود معمولا از پیپت اتوماتیک استفاده میشود. این نوع پیپتها دو نوع هستند که یا حجم ثابتی را برداشت میکنند و یا قابل تنظیم بوده و حجمهای مختلف را منتقل میکنند. نوک این پیپتها پلاستیکی است و معمولا بعد از مصرف دور انداخته میشود.
پیپتور (Pipetor):
دستگاه بسیار ساده ای که حاوی یک مخزن مایع و یک پیپت دو راهه است. به طوری که با کشیدن پیستون مایع از یک راه وارد پیپت شده و با فشردن پیستون مایع از راه دیگر خارج میشود. از پیتور برای سرعت عمل و انتقال یک حجم معین از یک مایع بخصوص و معمولا سمی استفاده میشود.
اشتراک در:
پست‌ها (Atom)
